Wat is het?
Alkalische fosfatase (AF) is een enzym dat in lever, galwegen, darm, botten en placenta voorkomt. Bij sommige aandoeningen is de concentratie van AF in het bloed verhoogd. Dit kan bij aandoeningen van de lever (bvb. uitzaaiingen van kanker in de lever), galwegen (bvb. galwegobstructie door een galsteen), botziekten (bvb. ziekte van Paget, waarbij botten vergroot en vervormd zijn). Bij een normale zwangerschap en de groei van het skelet is AF ook toegenomen. Ook geven geneesmiddelen soms een verhoogde waarde van AF.
Hoe wordt het getest?
Alkalische fosfatase wordt gemeten in het bloed. Daarom zal je arts een bloedafname doen. De buisjes worden dan naar het laboratorium gestuurd. Hier zal men dan de waarde van alkalische fosfatase in het bloed vaststellen.
Wanneer wordt deze test gedaan?
Het bepalen van AF bij een bloedafname is geen routineonderzoek. De arts vraagt de test aan wanneer hij een vermoeden heeft van een aandoening van de lever of het botweefsel. Om het onderscheid tussen lever of bot te maken, vraagt de arts de test gamma-glutamyltransferase (GGT) aan. Dit enzym wordt, net als alkalisch fosfatase, op dezelfde plekken in de lever gemaakt, maar de botten zelf maken dit enzym niet aan. Bij leverziekten zal GGT dus net als AF verhoogd zijn. Bij de diagnose van botziekten is het nuttig om calcium, fosfor, PTH (parathormoon) en vitamine D te testen. Ook wordt de test gebruikt om te kijken of een medische behandeling van een leverziekte of uitzaaiingen van kanker in bot en lever werkt.
Wat betekent het resultaat?
Bij volwassenen met een gezonde lever en gezond botweefsel is de hoeveelheid AF in het bloed minder dan 105 eenheden per liter. Door de groei is de AF-waarde bij kinderen hoger dan die bij volwassenen. Een verhoging van alkalische fosfatase betekent meestal dat de lever of botten beschadigd zijn. Vaak wordt de test GGT gebruikt om hiertussen een onderscheid te kunnen maken. Bij een verhoging van AF met tevens een verhoging van GGT is er over het algemeen sprake van een lever- of galwegafwijking. In deze gevallen zijn soms ook andere levertests nodig en zal je arts deze aanvragen. Bij een verhoging van AF zonder verhoging van GGT is over het algemeen sprake van een beschadiging van het bot. Dit kan voorkomen bij herstellende botbreuken of bij mensen die kanker hebben met uitzaaiingen in de botten.
Wat kan je arts doen?
Indien je arts op basis van de testresultaten een aandoening van lever of botten vermoedt, zal hij je verder doorsturen voor beeldvormend onderzoek. Wanneer de resultaten van alle onderzoeken samen worden gelegd , kan men verder zoeken naar de oorzaak van de verhoogde AF. De test wordt ook gebruikt om welbepaalde behandelingen op te volgen. Door de AF op regelmatige basis te controleren, kan de arts deze therapievormen aanpassen en bijsturen.
Bronnen