Behandeling van te veel cholesterol en vetten in het bloed (dyslipidemieën)

Aangepast op 01/02/2019

Wat is het?

Dyslipidemie betekent een afwijking in de hoeveelheid vetten in het bloed. De belangrijkste vetten in het bloed zijn cholesterol en triglyceriden.

Vetten zijn onmisbaar voor een goede gezondheid. Ze spelen een rol als bouwstof en in het leveren van energie.

Een teveel aan bepaalde vetten in het bloed is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Bloedvaten kunnen langzaam dichtslibben (of ‘verkalken’ zoals dit wel eens wordt genoemd). Dit kan op termijn leiden tot een hartinfarct of beroerte, maar ook tot klachten zoals pijnlijke kuiten na een lange wandeling (claudicatio of etalagebenen).

Een teveel aan cholesterol en triglyceriden is geen ziekte. Het kan jaren duren voor er klachten zijn. Daarom is het belangrijk om preventief te werken, en slagaderverkalking te voorkomen (primaire preventie) of voortschrijding van al bestaande aantasting tegen te gaan (secundaire preventie).

Wat kun je zelf doen?

Een gezonde levensstijl is het allerbelangrijkste. Dit houdt in: gezond eten, niet roken en voldoende bewegen.

Ons lichaam maakt de meeste vetten zelf aan; één derde halen we uit voeding. We moeten niet alleen minder vetten eten, even belangrijk is het vervangen van verzadigde door (meervoudig) onverzadigde vetten.

Verzadigde vetten zitten vooral in dierlijke voedingsmiddelen (vet vlees, volle zuivelproducten zoals room, boter, gebak en chocolade). Ze doen de slechte cholesterol (LDL-cholesterol) in het bloed stijgen en de goede (HDL-cholesterol) dalen. De vetten uit bepaalde vissoorten (vette vis zoals zalm, makreel, haring en paling) zijn onverzadigd, en dus beter. Eet daarom minstens tweemaal per week (vette) vis in plaats van vlees, en gebruik liever magere of halfvolle zuivelproducten.

Plantaardige vetten zijn onverzadigd. Gebruik dus vooral plantaardige vetten, zoals margarines en oliën. Koolzaadolie en olijfolie zijn aan te raden.

Transvetten zijn ongezond (gestolde vetten). Het zijn onverzadigde vetten, maar met een afwijkende scheikundige structuur. Ze worden meestal kunstmatig bereid en vaak gebruikt in kant-en-klare maaltijden, waardoor men die langer kan bewaren. Ook het gebruik van geraffineerde suikers (zogenaamde 'witte koolhydraten') kun je best vermijden. Eet bijvoorbeeld volkoren brood in plaats van wit brood.

Eet bij voorkeur vers, eet minder vlees en volle melkproducten, maar meer vette vis en groenten en fruit. Wil je toch vlees, neem dan liefst magere vleessoorten en gevogelte zonder vel. Als tussendoortje kies je best een stuk fruit. Beperk ook de hoeveelheid suiker. Drink minder frisdrank en meer gewoon water.

Verminder zo nodig je alcoholgebruik en stop met roken. Als je het moeilijk vindt om dit vol te houden, laat je dan begeleiden door een diëtist(e) en/of tabacoloog.

Beweeg voldoende. Probeer bijvoorbeeld dagelijks minstens 30 minuten te wandelen.

Wat kan je arts doen?

Bij een matig tot ernstig verhoogd risico op hart- en bloedvatproblemen en onvoldoende daling van de bloedvetten na dieetaanpassingen, kan de arts een vetverlagend geneesmiddel voorschrijven. Men noemt ze vaak ‘cholesterolverlagers’, maar ze verminderen ook de triglyceriden in het bloed.

Gezonde mensen die niet erfelijk belast zijn en geen andere risicofactoren hebben, hoeven bij een lichte verhoging van de bloedvetten niet meteen medicatie te nemen. Boven de leeftijd van 70 jaar worden geen cholesterolverlagers opgestart, behalve bij gekende hart- of vaatziekte.

Er bestaan verschillende groepen vetverlagende geneesmiddelen. De statines zijn de belangrijkste, en in de regel de eerste keuze. Ze remmen de cholesterolaanmaak in de lever en verminderen het triglyceridengehalte in het bloed.

Wanneer vooral de triglyceriden gestegen zijn, geeft men soms fibraten, vaak ook in combinatie met statines.

Nevenwerkingen van statines zijn een gestoorde leverfunctie en spierpijn. Je arts zoekt dan eventueel naar een andere mogelijke behandeling.