Wat is het?
Rachitis (of ook nog 'Engelse ziekte' genoemd) is een stoornis van de botvorming bij kinderen, meestal als gevolg van een vitamine D-tekort.
Een vitamine D-tekort wordt veroorzaakt door onvoldoende blootstelling aan zonlicht, onvoldoende inname van vitamine D of door onvoldoende opname van vitamine D door het lichaam.
Vitamine D en calcium zijn onmisbare elementen in het verkalkingsproces van nieuw gevormd bot. Dat proces zorgt ervoor dat de botten ‘verbenen’. Verloopt dat verstoord, dan krijgen kinderen een brozer beendergestel, met botvervormingen en -afwijkingen (van groeischijven en boteinden t.h.v. de gewrichten). Typisch hangt dit vaak ook samen met stoornissen van de tandvorming.
In zeldzame gevallen liggen een verstoorde vitamine D-huishouding, bepaalde geneesmiddelen (zoals anti-schimmelmedicatie) of een fosfaattekort aan de oorsprong van deze botziekte.
De volwassen vorm van rachitis noemt men osteomalacie.
Groepen die meer risico lopen op een vitamine D-tekort, en op termijn rachitis, zijn:
- kinderen tot 6 jaar die geen vitamine D-supplementen krijgen;
- kinderen met een melkallergie;
- kinderen of adolescenten die teveel sitzitten;
- kinderen met een donkere huid (en dus een grotere behoefte aan vitamine D) die in landen wonen waar minder zonlicht is.
Hoe vaak komt het voor?
Exacte cijfers over het voorkomen van rachitis in België zijn er niet. Hoewel de ziekte sinds de jaren ’50 van vorige eeuw in onze contreien nog amper werd vastgesteld, duikt de ziekte sinds de eeuwwisseling opnieuw op.
Hoe kun je het herkennen?
Typisch voor kinderen met rachitis zijn:
- skeletafwijkingen, zoals uitgesproken O-benen en duidelijke knobbels vooraan op de ribben (‘rozenkrans’);
- vatbaarder voor breuken;
- vertraagde groei;
- spierzwakte;
- vertraagde psychomotorische ontwikkeling;
- vatbaarder voor infecties;
- het optreden van stuipen (door hypocalciëmie, d.i. een te laag calciumgehalte in het bloed).
Onbehandelde rachitis leidt tot verergering van de misvormingen van de ledematen en het bekken. Ook de tandvorming verloopt vaak verstoord.
Kinderen met rachitis hebben daarnaast vaak last van botpijnen, die er samen met de spierzwakte en toegenomen kans op botbreuken voor zorgen dat ze weinig mobiel zijn.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Je arts zal eerst aandacht hebben voor de evolutie van de lengtegroei van het kind, mogelijke risicofactoren, voedingsgewoonten, land van herkomst, kledingswijze, vitamine D-supplementatie.
Daarnaast gebeurt er een bloedonderzoek met bepaling van calcium (normaal of gedaald bij rachitis), fosfaat (vaak gedaald bij rachitis), vitamine D en parathormoon. Bij een chronisch vitamine D-tekort kan de bijschildklier immers overmatig parathormoon produceren. Ook de urine kan worden onderzocht.
Het klinisch onderzoek zal vooral focussen op eventuele vervormingen van ledematen, spierpijnen, beweeglijkheid van armen, benen, heup, knie...
De diagnose van rachitis wordt gesteld op basis van de resultaten van al deze onderzoeken, maar tevens op basis de typische radiologische verschijnselen, o.m. ter hoogte van dij- en onderbenen en ribben (‘rozenkrans’).
De arts zal ten slotte andere ziekten uitsluiten die een mogelijke verklaring kunnen zijn van verstoorde bloedwaarden, zoals nierfalen, malabsorptie (zoals coeliakie) en leverziekten.
Wat kun je zelf doen?
Voorkom een vitamine D-tekort bij je kind.
Hoewel blootstelling aan de zon niet zonder risico’s is en een gepaste zonnebescherming moet worden gebruikt, is (beschermde) zonblootstelling toch noodzakelijk voor een gezonde botontwikkeling. We kunnen echter geen aanbeveling geven m.b.t. de duur van zonblootstelling bij zuigelingen en kinderen, omdat verschillende factoren de individuele vitamine D-productie bepalen. Kind en Gezin raadt aan dagelijks een kwartiertje buitenshuis te vertoeven met minstens handen en gezicht ontbloot.
Of alle zwangeren systematisch vitamine D-supplementen moeten nemen, is een punt van discussie. Wel is het noodzakelijk dat je kind vanaf de geboorte een vitamine D-supplement krijgt tot de leeftijd van 6 jaar (400 eenheden dagelijks; kinderen met een donker huidtype 600 eenheden dagelijks).
Wat kan je arts doen?
In geval van een vitamine D-tekort krijg je vitamine D voorgeschreven. De dosis bedraagt 2.000 eenheden per dag, als aanvulling op de normale voor de leeftijd aanbevolen vitamine D-inname.
Je arts zal je bovendien gepast advies geven voor voldoende calciuminname (doorgaans 0,5 liter of meer zuivelproducten per dag) of je een calciumpreparaat geven.
In geval van rachitis gaat je arts via controleraadplegingen na of de behandeling helpt. Dat gebeurt via een bloedafname en een nieuwe Rx van de polsen (na 3 à 6 maanden).
Een onsuccesvolle behandeling, onduidelijke diagnose of lage calciumspiegels die gepaard gaan met alarmerende symptomen zoals stuipen, nopen tot verder specialistisch onderzoek.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/vitamine-d/ik-heb-misschien-extra-vitamine-d-nodig