Wat is het?
Acute leukemie (of bloedkanker) is een groep van kwaadaardige bloedziekten van de witte bloedcellen. Zowel acute myeloïde leukemie (AML) als acute lymfatische leukemie (ALL) begint als een woekering van ongerijpte cellen in het beenmerg. Deze zieke cellen dringen ook binnen in andere delen van het lichaam.
Vaak kan men de precieze oorzaak niet achterhalen. Gekende risicofactoren zijn o.a. behandelingen met bepaalde soorten medicatie zoals kankermedicijnen of chemotherapie voor een andere kanker, radioactieve straling en blootstelling aan chemische stoffen zoals oplosmiddelen (bijvoorbeeld benzeen). Soms is een onderliggende bloedziekte de oorzaak.
Hoe vaak komt het voor?
Rekening houdend met alle soorten registreert men in België meer dan 1 600 nieuwe gevallen van leukemie per jaar1.
De gemiddelde leeftijd van de patiënt verschilt naargelang het type van leukemie:
- acute lymfatische leukemie: voornamelijk bij kinderen en jongvolwassenen
- acute myeloïde leukemie: voornamelijk bij volwassenen en zelden bij kinderen
- chronische lymfatische leukemie: vooral bij oude personen
- chronische myeloïde leukemie: vooral bij patiënten van gemiddelde leeftijd
Chemotherapie voor de behandeling van een andere kanker is in ongeveer 10% van de gevallen van acute leukemie de onderliggende oorzaak.
Hoe kun je het herkennen?
Acute leukemie duikt bruusk op en geeft bijna altijd aanleiding tot klachten.
De klachten kunnen te wijten zijn aan een tekort aan:
- rode bloedcellen (bloedarmoede): bleekheid, vermoeidheid, ademhalingsproblemen (ademnood), hartkloppingen (tachycardie);
- normale witte bloedcellen: terugkerende infecties zoals keelontstekingen, bronchitis en tandvleesinfecties (gingivitis);
- bloedplaatjes: kleine bloedingen in de huid (puntbloedingen), bloedend tandvlees, neusbloedingen enz.
De woekering van abnormale witte bloedcellen komt vooral tot uiting in:
- zwelling van de lever, de milt en de lymfeklieren
- bot- of gewrichtspijn, zozeer zelfs dat het kind mank gaat lopen (dit is te wijten aan de woekering van leukemische cellen in het betrokken beenmerg)
Daarnaast zijn er algemene symptomen zoals moeheid en gewichtsverlies.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De arts zal je klachten bevragen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij hij zal zoeken naar abnormaal vergrote klieren, vergrotingen van lever of milt. Vervolgens zal hij een bloedafname doen. Op basis hiervan kan een vermoeden van leukemie rijzen. Deze diagnose moet dan verder onderzocht worden door een specialist in de bloedziekten (hematoloog).
Wat kun je zelf doen?
Als je abnormaal moe bent, herhaaldelijk ziek bent of bloedingen hebt zonder duidelijke reden, wacht dan niet om naar je huisarts te gaan.
Wat kan je arts doen?
Bij een vermoeden van acute leukemie, zal de arts je zonder uitstel naar een hematoloog (specialist van bloedziekten) doorverwijzen voor verder onderzoek. Deze zal in de eerste plaats een beenmergonderzoek doen. Op basis hiervan kan hij bepalen om welke vorm van leukemie het juist gaat en wat hiervoor de beste behandelingsopties zijn.
De huisarts zal je in nauw overleg met de specialist mee opvolgen. Meestal word je behandeld met chemotherapie. De behandeling gebeurt op maat, rekening houdend met leeftijd, type leukemie en andere ziekten. De chemotherapie beoogt de vernietiging van de afwijkende witte bloedcellen, het bevorderen van het beenmergherstel en het voorkomen van herval.
Stamceltransplantatie is een techniek waarbij de eigen stamcellen in het beenmerg worden vernietigd en vervangen door de stamcellen van een donor. Dit is een behandeling die de kans op overleving vergroot.
Er zijn gespecialiseerde centra waar je kankeronderdrukkende therapieën kunt volgen. Minder intensieve behandeling kan nuttig zijn wanneer je andere ziekten hebt of er factoren zijn (zoals gevorderde leeftijd) die intensieve chemotherapie onmogelijk maken.
Globaal genomen slaagt men erin om in geval van AML bij 50-80% van de patiënten de kanker te onderdrukken, en in geval van ALL zelfs bij 80-90% van de patiënten. De prognose bij oudere personen is minder goed.
De kans op terugval is het hoogst in de eerste 3 jaar. In sommige gevallen kan de ziekte ook later terugkeren. Om de evolutie goed in de gaten te houden, wordt het totale bloedbeeld regelmatig gecontroleerd. Tijdens de eerste jaren na behandeling wordt ook op geregelde tijdstippen beenmergonderzoek verricht. In geval van terugval wordt een nieuwe chemotherapie uitgevoerd. Regelmatige follow-up door je arts is nodig tot 10 jaar na de behandeling, zeker bij herval of late complicaties van de behandeling.
Meer weten?
- https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie
- https://www.kanker.nl/kankersoorten/acute-leukemie/wat-is/acute-leukemie
- https://www.hematologienederland.nl/leukemie
Bronnen
www.ebpnet.be
1 https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/leukemie