In het nieuws
Op GoPlay kan je kijken naar The Fear Clinic. De reeks biedt een inkijk in de Amsterdamse Kindt Clinics, waar angstproblemen zoals fobieën, paniekaanvallen en posttraumatische stressstoornis behandeld worden via de zogenaamde Memrec-methode. Die methode houdt in dat je de confrontatie aangaat met wat je vreest (bijvoorbeeld een spin) en daarna een bètablokker inneemt. Maar wat is nu precies de meerwaarde van zo’n bètablokker?
Conclusie
Een belangrijk deel van de Memrec-methode bestaat uit blootstelling aan je angst, waarvan de werking bewezen is. In tegenstelling tot de vaak voorzichtige aanpak waarmee blootstelling soms plaatsvindt, is de blootstelling bij de Memrec-methode krachtig en intensief. Het nut van de bètablokker is twijfelachtig. Blootstelling blijft de eerstekeusbehandeling bij angst. Of dat stapsgewijs of intensief gebeurt, heeft geen duidelijke voorkeur.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
In The Fear Clinic worden 18 Britten met uiteenlopende fobieën, waaronder angst voor spinnen, muizen en open water, behandeld (1). Na een intakegesprek volgt een confrontatie met hun angst, onder begeleiding van een therapeut. Onmiddellijk na die confrontatie nemen ze een bètablokker in (propranolol). De volgende dag vindt een testmoment plaats om te evalueren of de behandeling effect heeft gehad en of de confrontatie geen angst meer oproept.
De resultaten die in het programma getoond worden, zijn in veel gevallen spectaculair.
Bron
(1) Kindt Clinics. Memrec voor de behandeling van angst.
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
De Memrec-methode is gebaseerd op geheugenonderzoek bij angst. Mensen met een fobie beschikken over een zogenaamd angstgeheugen, waarbij neutrale voorwerpen of situaties verbonden zijn geraakt met negatieve uitkomsten. Bijvoorbeeld: ‘Als ik in open water kom, zal ik panikeren en verdrinken’.
- Binnen de Memrec-methode wordt dat angstgeheugen eerst geactiveerd door de persoon te confronteren met zijn of haar angst. Het idee daarachter is dat door activatie het angstgeheugen tijdelijk instabiel wordt en vatbaar is voor verandering (2).
- Vervolgens moet dat geheugenspoor opnieuw opgeslagen worden in de hersenen (‘reconsolidatie’).
- Een bètablokker zou dat proces verstoren, waardoor het angstgeheugen verzwakt en de angstreactie bij een volgende confrontatie uitblijft.
Dat is de theorie, maar wat is de wetenschappelijke stand van zaken?
Blootstelling
De eerste stap in de behandeling, namelijk de confrontatie met de angst, is een vorm van blootstelling (‘exposure’). Daarvan weten we dat het een uiterst doeltreffende behandeling voor fobieën is (3).
Tijdens zo’n blootstelling word je onder begeleiding blootgesteld aan gevreesde situaties, zodat je leert dat je de angst kan verdragen, dat de gevreesde uitkomsten niet optreden of minder erg zijn dan verwacht, of dat de angst na verloop van tijd afneemt. Dat proces kan één lange sessie of meerdere sessies in beslag nemen. Blootstelling kan stapsgewijs gebeuren of via ‘flooding’, waarbij je meteen intensief aan de meeste angstwekkende situatie wordt blootgesteld.
In de Memrec-methode is de blootstelling gericht op het activeren van het angstgeheugen. De blootstelling is relatief kort, maar erg krachtig en intensief, wat eerder in de buurt van flooding komt.
Bètablokkers
Na de confrontatie neem je een bètablokker in. Dat is een geneesmiddel dat de hartslag en de bloeddruk verlaagt. Maar biedt dat een meerwaarde?
De effecten van het verstoren van het angstgeheugen zijn uitgebreid onderzocht bij proefdieren en in experimenten met gezonde vrijwilligers. De resultaten spreken elkaar tegen (4), ze zijn moeilijk te interpreteren (5) en de publicaties zijn niet helemaal betrouwbaar (6). Er is geen overtuigend bewijs dat een bètablokker effectiever is dan een placebo (7,8).
Conclusie
Een belangrijk deel van de Memrec-methode bestaat uit blootstelling aan je angst, waarvan de werking bewezen is. In tegenstelling tot de vaak voorzichtige aanpak waarmee blootstelling soms plaatsvindt, is de blootstelling bij de Memrec-methode krachtig en intensief. Het nut van de bètablokker is twijfelachtig. Blootstelling blijft de eerstekeusbehandeling bij angst. Of dat stapsgewijs of intensief gebeurt, heeft geen duidelijke voorkeur.
Referenties
- (2) Nader K, Schafe G, Le Doux J. Fear memories require protein synthesis in the amygdala for reconsolidation after retrieval. Nature. 2000;406:722–726.
- (3) Wolitzky-Taylor KB, Horowitz JD, Powers MB, Telch MJ (2008). Psychological approaches in the treatment of specific phobias: a meta-analysis. Clinical Psychology Review. 2008;28(6):1021–1037.
- (4) Pigeon S, Lonergan M, Rotondo O, Pitman RK, Brunet A. Impairing memory reconsolidation with propranolol in healthy and clinical samples: a meta-analysis. Journal of Psychiatry & Neuroscience. 2022;47(2):E109–E122.
- (5) Schroyens N, Beckers T, Luyten L. Appraising reconsolidation theory and its empirical validation. Psychonomic Bulletin & Review. 2023;30(2):450–463.
- (6) Schroyens N, Sigwald EL, Van Den Noortgate W, Beckers T, Luyten L. Reactivation-Dependent Amnesia for Contextual Fear Memories: Evidence for Publication Bias. eNeuro. 2021;8(1): ENEURO.0108-20.2020.
- (7) Steenen SA, van Westrhenen R, de Lange J, de Jongh A. Updated and rectified meta-analysis shows no effect of propranolol versus placebo on traumatic memory reconsolidation disruption. Journal of Psychiatry & Neuroscience. 2022;47(5):E336–E337.
- (8) Elsey JWB, Kindt M. Placebo and Non-specific Effects in Reconsolidation-Based Treatment for Arachnophobia. Frontiers in Psychiatry. 2021;12:775770.