Over de invloed van seks op zwangerschap doen allerlei verhalen de ronde. Voor de 18e eeuw geloofde men dat bevruchting afhankelijk was van het orgasme van de vrouw, zodat ze ‘zaad’ zou vrijgeven en tegelijk ontvangen van haar partner. Zelfs William Harvey, beter bekend om zijn ontdekking van de bloedsomloop, maar ook een pionier wat betreft voortplantingskennis, was dat idee genegen. Om de druk nog wat te verhogen, geloofde men ook dat de foetus zou gevormd worden naar de gelaatsuitdrukkingen van de ouders op het moment van de bevruchting.
Een koppel dat zwanger wilde worden, kon dus maar beter ‘ijverig’ te werk gaan, en terzelfdertijd op hun gelaatsuitdrukking letten. Met onze moderne kennis weten we dat bevruchting enkel mogelijk is gedurende de vruchtbare periode, van een vijftal dagen voor de eisprong tot enkele uren nadien. Vele mensen proberen vrijen te plannen door de eisprong (en dus de vruchtbare periode) te voorspellen, en zo hun kansen op bevruchting te vergroten. Hoe goed werkt dit, en zijn er nadelen?
Een nieuw literatuuroverzicht van Cochrane brengt het best beschikbare wetenschappelijke bewijs samen over de effecten van geplande seks bij koppels met een zwangerschapswens.
Is dit geen oud nieuws?
Blijkbaar hebben we dit soort onderzoek wel degelijk nodig. De onderzoekers leggen uit dat, hoewel eisprongvoorspelling een populaire methode is, koppels soms sterk verschillend advies krijgen over het nut ervan. Mogelijk vergroot deze methode het aantal zwangerschappen, en verkleint ze het aantal vruchtbaarheidsbehandelingen. Voorspellingsmethodes kunnen echter veel tijd of geld kosten, en de nodige stress bezorgen.
De onderzoekers keken naar bewijs uit gecontroleerde studies van het effect van geplande seks op het percentage zwangerschappen, in vergelijking met niet geplande seks (zonder eisprongvoorspelling). Ze wilden ook weten of er ongewenste effecten zijn op levenskwaliteit, stressniveau, enz. Ze vonden vijf studies, maar slechts voor vier studies waren resultaten beschikbaar, goed voor 1.387 vrouwen of koppels.
Resultaten
Wanneer men keek naar bevestigde zwangerschappen door echografie, bleek er geen verschil tussen beide groepen (2 studies). Keek men naar zelf gerapporteerde en klinisch bevestigde zwangerschappen (4 studies), dan was het percentage groter in de groep die seks had gepland. De kans op zwangerschap zonder eisprongvoorspelling was 13%, terwijl de kans op zwangerschap met geplande seks tussen 14% en 23% lag.
Eén studie rapporteerde ook het aantal geboortes, maar deze was te klein om conclusies uit te trekken. Eén studie vond geen verschil in stress, maar dit was wel de enige studie die een ongewenst effect rapporteerde.
Toch zijn we nog steeds onzeker
Dit bewijs is van lage kwaliteit en mogelijk vertekend (‘bias’), waardoor we niet zeker kunnen zijn van de resultaten.
Frustrerend genoeg is de grootste studie, met 1.453 deelnemers, 8 jaar na het einde van de rekruteringsperiode nog steeds niet gepubliceerd. Hierdoor zijn de resultaten niet beschikbaar om in dit overzicht op te nemen. Volgens de onderzoekers zijn de resultaten van deze studie waarschijnlijk van belang voor de globale beoordeling. Het niet publiceren van een studie is bedrog tegenover de mensen die deelnamen, en verhindert mensen die twijfelen over een behandeling om een juiste, wetenschappelijk gefundeerde keuze te maken. Het is van enorm belang om studies vooraf te registreren en achteraf alle resultaten te rapporteren. Dit is het onderwerp van de AllTrials-campagne, waarover je hier meer info kan vinden.
De onderzoekers concludeerden het volgende: “Plannen wanneer je vrijt, op basis van een eisprongvoorspelling, heeft mogelijk een klein effect op het vervullen van de zwangerschapswens, maar echt aangetoond is dit niet.”
Hoe verhoudt geplande seks zich tot kunstmatige inseminatie?
Een eerder overzicht van Cochrane vond wetenschappelijk bewijs dat kunstmatige inseminatie, waarbij het sperma van de man direct ingebracht wordt in de baarmoeder op het moment van de eisprong, de kans op zwangerschap vergroot bij koppels met onverklaarde vruchtbaarheidsproblemen, vergeleken met gepland vrijen. Dit is een van de 39 Cochrane literatuuroverzichten opgenomen in de NICE-richtlijn Vruchtbaarheid: diagnose en behandeling van mensen met vruchtbaarheidsproblemen.
Kennen we onze lichamen wel?
We kunnen ons afvragen waarom koppels vele eeuwen geleden dachten dat hun gelaatsuitdrukking de looks van hun baby zou bepalen. Maar ook vandaag ontbreekt het veel mensen aan basiskennis over hun eigen lichamelijk functioneren. Een recente studie bij vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling startten vond dat de meesten de vruchtbare periode niet konden inschatten. Slechts 13% kon correct de dagen van de menstruele cyclus inschatten waarin ze zwanger konden raken, hoewel 68% geloofde dat ze op een juiste manier seks hadden gepland alvorens professionele hulp te zoeken. De meeste vrouwen hadden ook geprobeerd om hun kennis over vruchtbaarheid bij te schaven.
Betrouwbare informatie vinden kan soms moeilijk zijn. In Vlaanderen heeft de overheid voor koppels met een zwangerschapswens de website www.gezondzwangerworden.be opgericht.
Referenties:
Manders M, McLindon L, Schulze B, Beckmann MM, Kremer JAM, Farquhar C. Timed intercourse for couples trying to conceive.Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 3. Art. No.: CD011345. DOI: 10.1002/14651858.CD011345.pub2.
Veltman-Verhulst SM, Cohlen BJ, Hughes E, Heineman MJ. Intra-uterine insemination for unexplained subfertility.Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 9. Art. No.: CD001838. DOI: 10.1002/14651858.CD001838.pub4.
National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health; National Institute for Health and Clinical Excellence. Fertility: assessment and treatment for people with fertility problems. London: Royal College of Obstetricians and Gynaecologists; 2013. (NICE CG156). [Issued February 2013]. Available from URL: http://www.nice.org.uk/guidance/cg156/evidence/cg156-fertility-full-guideline3
Hampton KD, Mazza D, Newton JM. Fertility-awareness knowledge, attitudes, and practices of women seeking fertility assistance. Journal of Advanced Nursing 2013;69(5):1076–84. DOI: 10.1111/j.1365-2648.2012.06095.x
Walker, Emily. “Well-timed sex could help couples conceive”. Research News from top universities: Health and Medicine. Futurity, 4 September 2012. Web. 19 March 2015. http://www.futurity.org/well-timed-sex-could-help-couples-conceive/
