Wat is het?
Huidproblemen zijn, na koorts en diarree, de derde meest voorkomende klacht bij terugkerende reizigers. Meestal gaat het om huidreacties op insectenbeten, bacteriële infecties of schimmelinfecties.
Een tropisch klimaat en zonlicht kunnen huiduitslag veroorzaken, en bestaande huidproblemen aan het licht brengen, zoals lupus of rosacea, of verergeren, zoals herpes. Schimmels kunnen overgedragen worden van dier op mens en van mens op mens. Ook infecties met parasieten, zoals wormen, gaan soms gepaard met huiduitslag. Huidproblemen zijn ten slotte een mogelijk symptoom van een andere, onderliggende ziekte.
Hoe kun je het herkennen?
Huiduitslag door de zon
Mensen met een gevoelige huid kunnen al na 5 tot 10 minuten in de zon verbranden. Na 4 tot 8 uur ontstaat dan een rode huid die gevoelig is bij aanraken. Soms zwelt de huid op door vochtophoping en ontstaan er blaren. Sommige mensen krijgen na felle blootstelling aan de zon een veralgemeende sterk jeukende uitslag, met overal bultjes en kleine blaasjes.
De huid kan ook overgevoelig reageren op zonlicht door tussenkomst van andere stoffen zoals cosmetica, parfum of spray. Je krijgt dan uitslag op plaatsen waar je de producten hebt gebruikt.
Ook na inname van sommige geneesmiddelen (bepaalde antibiotica, ontstekingsremmers) kan de huid overmatig reageren op zonlicht (zie richtlijn Medicatie en lichtovergevoeligheid).
Miliaria
Miliaria is een vorm van huiduitslag die veroorzaakt wordt door verstopping van de zweetklieren. De aandoening ontwikkelt zich pas na een verblijf van enkele dagen in een warm klimaat. Omdat het zweet niet weg kan, ontstaan er kleine blaasjes in of net onder de huid. Er verschijnen kleine, rode, scherpe, puntvormige plekjes, die een prikkelend gevoel veroorzaken, vooral op het bovenlichaam en in de lichaamsplooien.
Reacties op insectenbeten (zie ook richtlijn Insectenbeten en -steken)
In de tropen heb je een grote variëteit aan bijtende en stekende insecten. Op de bijt- of steekplaats verschijnt dan meestal in het begin een rood streepje of bolletje, gevolgd door het ontstaan van een jeukende bult.
Honden- of kattenteken en vogelmijten bijten in beklede huiddelen. Er verschijnen dan groepjes jeukende rode vlekken of bultjes.
Bedwantsen bijten in de blote huid. Ze zijn alleen ’s nachts actief, en veroorzaken rode ietwat gezwollen vlekken, met soms blaasjes in de buurt. Het krabben van de huid kan aanleiding geven tot een bacteriële infectie. Naast streepvormige korsten zie je dan ook met etter gevulde blaasjes of een oppervlakkige nattende wonde.
Bepaalde bloedzuigende insecten kunnen infectieziekten overdragen. Het best gekende voorbeeld is malaria, en recent het ZIKA-virus.
Toxische effecten van zeedieren
Beten of steken van tropische zeedieren, zoals van sommige kwallen, kunnen giftige stoffen bevatten. Ze zijn doorgaans zeer pijnlijk. Soms is er niets op de huid te zien, soms is er een klein, pijnlijk wondje. Nadien treden er symptomen van vergiftiging op die variëren naargelang het soort gif.
Schimmelinfecties (zie ook richtlijn Schimmelinfecties van de huid)
Terugkerende reizigers hebben vaak last van tinea pedis (voetschimmel). Meestal hebben ze de infectie al opgelopen in het thuisland, maar flakkert die op door het warme klimaat. Er ontstaan rode, grillige plekken op de voeten, soms bedekt met dode, eeltachtige huidschilfers.
Candida is een gist die ook bij ons goed bekend is. De huid op zweetplaatsen (tussen vingers en tenen, in huidplooien) kleurt dan rood, gaat kapot, wordt wit en laat met flarden los. Er kan ook vocht uitkomen.
Pityriasis versicolor is ook een gist. In tegenstelling tot gezonde huid bruinen de geïnfecteerde huiddelen niet, waardoor bleke en licht schilferende huidvlekken ontstaan.
Sporotrichose komt voor in warme en tropische klimaten. Deze schimmel is aanwezig in de bodem en op bemoste bomen en geraakt via een huidprik in de huid. Er ontstaat een klein knobbeltje dat in de kern begint te zweren en opengaat. Vergelijkbare knobbeltjes kunnen op het verloop van de lymfevaten verschijnen.
Ringworm veroorzaakt ronde, schilferende letsels die geleidelijk aan vergroten tot een diameter van een paar cm. De kern ontkleurt en de rand wordt donkerder waardoor een ring ontstaat. Vandaar de naam ringworm. Het heeft dus niets met wormen te maken. Zit de schimmel op het hoofd, dan breken de haren af en ontstaan er kale plekken.
Dermatofytose komt vaak voor bij inwoners van de (sub)tropen, en wordt gekenmerkt door kale schilferende vlekken en etterige huidafwijkingen op de hoofdhuid. Reizigers kunnen de infectie oplopen via besmette huid, haren of huidschilfers na contact met besmette wilde katten of honden, maar ook door gezamenlijk gebruik van bvb. kleding of kammen, en bekleding van zetels e.d.
Bacteriële infecties
Pyodermie, letterlijk etterende huidziekte, wordt meestal veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus, en minder vaak door de bèta-hemolytische streptokok. De aandoening komt vaak voor in warme klimaten. Op gezonde of reeds beschadigde huid verschijnen dan honing-gele korsten (bvb. door een insectenbeet) (zie ook richtlijn Impetigo).
Ook bij folliculitis is Staphylococcus aureus de meest voorkomende verwekker. Een follikel is een zakje van waaruit haar groeit en waarin een smeerstof (talg) wordt geproduceerd die het haar soepel houdt. Wanneer enkel het haarzakje geïnfecteerd is, spreken we van folliculitis. Er ontstaat dan een rode zone met in het midden een gelige puist. Breidt de infectie zich uit naar de diepere weefsels, dan ontstaat er een grote, pijnlijke zweer, nl. een steenpuist of furonkel. Dikke crèmes en oliën (zoals zonnebrandlotions) kunnen acneachtige folliculitis veroorzaken.
Ook wondroos wordt veroorzaakt door streptokokken en/of stafylokokken. Ze dringen het lichaam binnen via een huidletsel en veroorzaken een scherp begrensde, pijnlijke, warm aanvoelende roodheid. Zonder behandeling breidt deze zone zich verder uit en kunnen er grote blaren ontstaan. Dit kan gepaard gaan met hoge koorts, rillingen en misselijkheid.
Een bijzonder groep zijn de infecties veroorzaakt door Mycobacteriën. Ze leven vrij in het milieu en kunnen de mens besmetten via een huidwondje. Er ontstaan dan rode zwellingen of slecht genezende open zweren. Lepra is zo’n aandoening. De ziekte wordt overgebracht door nauw contact met een andere lepralijder.
Huidveranderingen door parasieten
Parasieten zijn organismen die hun voeding halen bij een gastheer, in dit geval de mens.
Larven van wormen of de wormen zelf kunnen in de huid binnendringen. Ze veroorzaken jeuk en roodheid op de plaats van penetratie, maar kunnen ook een allergische reactie uitlokken. Er verschijnen dan kwaddels (urticaria) over heel het lichaam. Bij een migratie van de larven (larva migrans) kun je de gangetjes zien waarlangs de larven zich onder de huid voortbewegen.
Schurftmijten en luizen kennen we van bij ons. Bij schurft kruipt de mijt onder de huid en veroorzaakt kleine, meestal donkergekleurde gangetjes. Bij luizen- en vlooienbeten zie je vooral papels. In beide gevallen kan jeuk de ergste klacht zijn. Meestal zijn er veel krabletsels te zien.
Tungiasis wordt veroorzaakt door de zandvlo of tunga penetrans. De zandvlo nestelt zich in de huid van de voetzool en tussen de tenen, en legt er haar eitjes. Wanneer die eitjes groeien, ontstaat er een knobbeltje ter grootte van een erwt. Dit doet pijn bij het lopen.
Bij myiasis of huidmadenziekte legt een tropische vlieg haar eitjes op vochtige kleding. Van daaruit dringen larven door in de huid, en veroorzaken er een bultje met een blaar, waarin je de larve kunt zien bewegen. Als de vlieg volwassen is, kruipt ze vanzelf uit de huid.
Chemische brandwonden door insecten en larven
Sommige insecten en larven bijten niet, maar scheiden een gif af dat huidirritatie veroorzaakt. Als ze op de huid worden verpletterd, dan verschijnt er op die plaats een branderige, rode zone. Daarop ontstaat een blaar en nadien een korst.
Huiduitslag door een onderliggende ziekte
Veel infecties kunnen, naast andere symptomen, ook huiduitslag veroorzaken. Gekende voorbeelden zijn aids, meningitis, mazelen, rode hond, tekenkoorts, klierkoorts… Hierbij is uiteraard de onderliggende ziekte belangrijker dan de huiduitslag. Na genezing verdwijnt ook de huiduitslag meestal vanzelf.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De diagnose kan vaak gesteld worden op basis van het soort huiduitslag en de plaats.
Bij twijfel kunnen een bloed-, urine- en/of stoelgangonderzoek nuttig zijn. Indien nodig neemt de arts een staal van de geïnfecteerde huid (biopsie) voor direct microscopisch onderzoek en een schimmelkweek.
Wat kun je zelf doen?
Bereid je reis steeds goed voor. Zorg dat je inentingen in orde zijn. Neem je malariapillen correct in. Beschermende kledij, insectenwerende middelen op de huid en muskietennetten beschermen tegen insectenbeten. Draag vooral ’s avonds hemden en broeken met lange mouwen. Loop niet blootvoets in het zand. Was en strijk regelmatig je kledij. Gebruik een zonnecrème met hoge beschermingsfactor (hoger dan 30), en breng die om de 4 uur aan. Op het middaguur kom je best niet in de zon. Vermijd contact met loslopende dieren (ook katten en honden). Raak bij het zwemmen geen levende wezens aan. Als je naast de huiduitslag ook koorts hebt, ga je best naar een arts.
Wat kan je arts doen?
Tegen hinderlijke jeuk kan je arts een anti-allergisch middel en een cortisonecrème voorschrijven.
Een schimmelinfectie van de huid wordt behandeld met antischimmelmedicatie. De toedieningsweg en het gekozen product zijn afhankelijk van de graad van verspreiding en het soort infectie. Soms volstaat een crème, soms is een behandeling met tabletten nodig. De behandeling moet langdurig worden ingenomen (3 tot 6 maanden), en kan aanleiding geven tot belangrijke bijwerkingen.
Hetzelfde geldt voor infecties door bacteriën. Een enkele zweer kan met een ontsmettingsmiddel en/of antibioticumzalf worden behandeld, maar bij een uitgebreide infectie zijn soms antibiotica in pillen nodig.
Voor letsels op de behaarde hoofdhuid bestaan speciale shampoos.