Mishandeling van ouderen

Laatst aangepast op 08/06/2021

Wat is het?

Mishandeling is een handeling die:

een persoon fysieke, morele of materiële schade berokkent;
gepleegd wordt:

door een andere persoon of een groep personen;
binnen een persoonlijke of professionele relatie.

eenmalig of herhaaldelijk plaatsvindt;
al dat niet opzettelijk gebeurt.

Misbehandeling

Wanneer het specifiek over mishandeling van oudere personen gaat, gebruiken we ook de term ouderenmisbehandeling. Deze term wijst erop dat mishandeling ook onopzettelijk kan gebeuren. Er kan bijvoorbeeld sprake van zijn wanneer:

een zorgverlener met de beste bedoelingen voor oudere personen zorgt, maar dat niet op een juiste manier doet.
- Hij verbiedt bijv. om een tuinwandeling te maken, uit angst dat de oudere zou vallen.

er in een woonzorgcentrum werkoverlast heerst of een tekort aan personeel is.
- Daardoor kunnen de personeelsleden de zorg niet meer aan.

Soorten mishandeling

Er zijn verschillende soorten mishandeling:

fysieke mishandeling, bijv.:

pijn doen;
verwondingen toebrengen;
dwingen om medicatie in te nemen.

dwangbehandeling, bijv. zaken afdwingen door:

klappen te geven;
omver te duwen;
vast te binden.

psychische of morele mishandeling, bijv.:

vernederen;
kleineren;
beledigen;
negeren;
onverschillig gedrag vertonen.

financieel of materieel misbruik, bijv.:

uitbuiten;
geld verduisteren;
financiën slecht beheren;
diefstal plegen.

seksueel misbruik: elke vorm van ongewenst seksueel contact;

verwaarlozing, bijv.:

weigeren om de zorg voor een oudere op te nemen of ervoor te betalen;
eten en drinken ontzeggen;
dagelijkse activiteiten verhinderen.

burgerlijke mishandeling of schending van rechten, bijv.:

de waardigheid van de persoon aantasten;
hem verhinderen om zijn rechten uit te oefenen (bijv. stemrecht bij verkiezingen);
sociale contacten verhinderen.

Hoe vaak komt het voor?

Mishandeling van oudere personen komt meer voor dan je denkt. Zoals eerder vermeld, gebeurt de mishandeling niet altijd opzettelijk.

Er zijn slechts 2 recente studies uitgevoerd in België, via enquête per post en interview. Dit waren de resultaten:

1 op de 3 vrouwen ouder dan 60 jaar in Vlaanderen meldde een vorm van mis(be)handeling in het jaar voorafgaand aan de enquête.
- Psychisch geweld kwam het vaakst voor (27,5%), gevolgd door:
  - financieel misbruik (5,8%);
  - verwaarlozing (5,6%);
  - seksueel geweld (2,4%);
  - fysiek geweld (2,2%).
- 5% van de vrouwen had een zeer ernstige vorm van mishandeling ervaren.

Ruim 1 op de 4 personen ouder dan 70 jaar in Wallonië meldde een vorm van mis(be)handeling in het jaar voorafgaand aan de enquête.
- Verwaarlozing (21,41%) en psychisch geweld (18,11%) werden het vaakst genoemd, gevolgd door:
  - financieel misbruik (7,88%);
  - fysiek geweld (6,38%);
  - seksueel geweld (1,2%).
- Meer dan 5% rapporteerde een combinatie van meer dan 3 vormen van mishandeling.

71% van de slachtoffers wonen thuis.

In 65% van de gevallen is de dader een familielid.
- Meestal gaat het om de kinderen, gevolgd door de partner.

Hoe kan je het herkennen?

Mishandeling van oudere personen is een zeer gevoelig onderwerp in onze maatschappij. Vaak wordt het verborgen gehouden of gewoonweg ontkend. Het is soms ook niet eenvoudig om een grens te bepalen tussen wat nog wel kan en wat niet meer kan.

Tekenen van mogelijke mishandeling

Wees steeds alert voor mogelijke mishandeling bij ouderen die:

er verwaarloosd uitzien;
herhaalde onverklaarde valpartijen doormaakten;
verwondingen vertonen;
ondervoed zijn;
achteruitgaan zonder echte fysieke oorzaken;
ander gedrag vertonen;
zelfmoordpogingen ondernemen.

Heb je twijfels? Meld dit dan aan de huisarts of aan iemand van de thuisverzorging.

Risicofactoren voor slachtoffers van mishandeling

Oudere personen met volgende risicofactoren lopen meer kans op mis(be)handeling:

een depressie;
dementie;
een gebrek aan communicatie;
sociale isolatie (weinig contacten);
afhankelijkheid van anderen voor zorg;
financiële problemen.

Risicofactoren voor plegers van mishandeling

Mantelzorgers, familieleden of zorgverleners met volgende risicofactoren kunnen sneller geneigd zijn tot mishandelingen:

een alcohol- of drugsverslaving;
armoede of financieel afhankelijk zijn van de oudere persoon;
een persoonlijkheidsstoornis.

Hoe stelt de arts ouderenmishandeling vast?

Probleem inschatten

De huisarts kent de oudere persoon meestal goed. Hij kent zijn normale gedrag en is op de hoogte van zijn fysieke en/of psychische problemen. Meestal heeft de huisarts ook contact met de mantelzorgers en naasten van de persoon. Op basis daarvan kan hij snel een eerste inschatting maken van de situatie.

Beoordelingsschaal

Als de huisarts mishandeling vermoedt, kan hij gebruikmaken van een beoordelingsschaal: de EASI of Elder Abuse Suspicion Index. Daarmee probeert hij de situatie te objectiveren:

Er worden 6 vragen geformuleerd.
- Als het antwoord op 1 of meerdere vragen ‘ja’ is, kan er sprake zijn van mishandeling.

De huisarts moet voorzichtig te werk gaan met dit instrument.

De onderzochte persoon:
- mag niet dement zijn;
- moet een vertrouwensrelatie hebben met zijn arts.

De huisarts moet er rekening mee houden dat de antwoorden niet altijd juist of betrouwbaar zijn. Soms worden zaken verzwegen, bijv. uit:
- schaamte;
- schuldgevoel;
- angst voor vergelding.

Wat kan je zelf doen?

Vermoed je mis(be)handeling van een oudere persoon, of ben je zelf slachtoffer?

Probeer de situatie bespreekbaar te maken. De toestand toedekken of verzwijgen lost niets op.

Vind je het te delicaat?
- Meld het dan aan je huisarts of aan een vertrouwenspersoon.

Woon je thuis en voel je je mis(be)handeld?
- Dan kan je ook naar het gratis nummer 1712 bellen.
- Dit is de hulplijn Misbruik, Geweld en Kindermishandeling.
- Ook familieleden of vrienden kunnen deze hulplijn bellen.

Verblijf je in een woonzorgcentrum?
- Dan kan jij of je familie of vrienden contact opnemen met de Woonzorglijn.
- Dat kan op het nummer 02 553 75 00 of via de website www.woonzorglijn.be.

Ben je hulpverlener (bijv. arts, verpleger, politie)?
- Dan neem je het best contact op met het Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO).

Wat kan de arts doen?

De arts zal altijd met de oudere persoon overleggen en rekening houden met zijn wensen. Hij neemt ook geen initiatieven zonder zijn toestemming.

Thuiszorg verbeteren

Eerst wordt de thuiszorg geoptimaliseerd. De arts kan daarvoor:

een zorgplan opstellen;
de hulp inschakelen van een:
- thuisverpleegkundige;
- kinesitherapeut;
- poetshulp;
- maaltijdbedeler.

Verblijf regelen

Kan de thuiszorg niet verbeterd worden? Dan moet een verandering van woonst besproken worden. De oudere kan bijv. verblijven:

bij een van de kinderen;
in een woonzorgcentrum;
In het ziekenhuis via een tijdelijke opname, bijv. bij ernstige medische problematiek;
in een woonzorgcentrum via een kortverblijf met revalidatie.

Documentatie in medisch dossier

In geval van fysieke mishandeling stelt de arts een verklaring op van slagen en verwondingen. Die neemt hij op in het medisch dossier.

Bij ernstige letsels kan hij de Procureur des Konings op de hoogte brengen.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.