Wat is depressie bij ouderen?
Depressie is een psychische aandoening waarbij je een of beide kernsymptomen hebt:
- je voelt je somber;
- je hebt geen interesse of plezier meer in alles wat je normaal graag doet.
Naast de kernsymptomen kunnen er nog andere klachten zijn. De klachten:
- merk je (bijna) dagelijks;
- zijn er tijdens het grootste deel van de dag;
- duren minstens 2 weken.
Door de klachten functioneer je minder goed dan normaal. Lees meer op onze algemene pagina over depressie.
Bij ouderen is een depressie soms minder duidelijk. Ouderen spreken vaker over lichamelijke problemen of geheugen- en denkproblemen. Maar over somberheid of verdriet praten ze meestal niet uit zichzelf.
- Herken je de klachten bij jezelf? Contacteer dan je zorgverlener.
- Herken je de klachten bij iemand in je omgeving? Moedig die persoon dan aan om hulp te zoeken bij een zorgverlener.
Depressie kan op alle leeftijden voorkomen. Hoe ouder je wordt, hoe meer kans je hebt om een depressie door te maken. Bijvoorbeeld door:
- een lichamelijke aandoening;
- minder mobiel zijn;
- een dierbare verliezen;
- eenzaamheid;
- beginnende dementie;
- bijwerkingen van geneesmiddelen.
Hoe vaak komt depressie bij ouderen voor?
Iets meer dan één op de tien 60-plussers ontwikkelt een depressie. Depressie komt nog vaker voor bij mensen ouder dan 85 jaar. Het risico is ook groter bij ouderen die in het ziekenhuis liggen of in een woonzorgcentrum wonen. Bij ouderen is een depressie vaak ernstiger.
Hoe kan je depressie bij ouderen herkennen?
Bij ouderen is een depressie soms minder duidelijk. Het wordt daardoor minder goed herkend. Vaak merken je familieleden of verzorgers wel dat je je anders gedraagt, maar denken ze niet meteen aan een depressie. Dat komt doordat de klachten soms worden verward met normale ouderdom, dementie of andere aandoeningen.
Je kan depressie bijvoorbeeld merken door:
- pijn;
- veel lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak;
- geheugenproblemen;
- uit de weg gaan van sociaal contact;
- niet willen eten, drinken of je medicijnen nemen;
- slecht voor jezelf zorgen;
- meer alcohol of kalmerende middelen gebruiken.
Zelfmoordgedachten komen relatief vaker voor bij ouderen met depressie. Daarom is het belangrijk om daar goed op te letten.
Zoek onmiddellijk hulp als je plannen hebt om een einde aan je leven te maken:
|
Hoe stelt je arts depressie vast?
Je arts stelt je vragen over:
- hoe je je voelt;
- wat je klachten zijn.
Soms betrekt je arts ook je familieleden of andere zorgverleners erbij. Dat gebeurt steeds in samenspraak met jou. Het kan zijn dat er meerdere gesprekken nodig zijn, zodat je arts goed begrijpt wat er aan de hand is.
Het is niet altijd makkelijk om depressie te herkennen. Want de klachten kunnen lijken op andere psychische of lichamelijke aandoeningen. Daarom kan je arts extra onderzoek, zoals bloedonderzoek of geheugentesten, voorstellen om andere oorzaken uit te sluiten.
Wat kan je zelf doen?
Wat kan je doen als je je zelf depressief voelt?
Zoek hulp
Zoek onmiddellijk hulp als je plannen hebt om een einde aan je leven te maken:
- noodnummer 112,
- zelfmoordlijn 1813 (telefoon of chat),
- huisarts (van wacht) 1733.
Blijf niet zitten met sombere gedachten of andere psychische klachten, maar zoek hulp. Een depressie is een aandoening die veel voorkomt. Het is niet iets om je voor te schamen of je schuldig over te voelen. Bij ‘Meer weten?’ vind je een overzicht van waar je terechtkan voor hulp, ook anoniem.
Neem je medicatie zoals voorgeschreven
Is medicatie een deel van je behandeling? Neem het dan zoals voorgeschreven. Pas nooit zelf je dosis aan of stop nooit zonder overleg met je arts.
Begrijp wat er met je gebeurt
Zoek informatie op over depressie. Dat kan je helpen om beter te begrijpen wat je doormaakt.
Herken waarschuwingssignalen
Leer de eerste tekenen van een nieuwe depressie herkennen.
Zorg goed voor jezelf
Als je je je depressief voelt, is het vaak lastig om voor jezelf te zorgen. Stel jezelf geen te hoge eisen. In het begin richt je je best op de eenvoudige, praktische taken van het dagelijks leven. Stel haalbare doelen.
De volgende dingen kunnen je helpen om je wat beter te voelen:
- Praten
Vaak helpt het om erover te praten. Met je zorgverlener, maar ook met familie, vrienden of lotgenoten.
- Regelmaat
Probeer regelmaat in je leven te houden door op vaste (normale) tijdstippen op te staan, te eten en naar bed te gaan.
- Gezond eten
Probeer gezond te eten volgens de richtlijnen van de voedingsdriehoek.
- Geen alcohol en drugs
Drink geen alcohol en gebruik geen drugs. Het verdooft de negatieve gevoelens voor een korte tijd. Maar op lange termijn staat het een goed herstel in de weg.
- Sociaal contact
Probeer om contact te blijven houden met vrienden of familie. Blijf niet alleen thuiszitten.
- Beweging en sport
Regelmatig bewegen verkleint je kans op een depressie. Als je aan een depressie lijdt, kan het je depressie ook verlichten. Ook al heb je er misschien geen zin in, er is bewijs dat beweging je stemming kan verbeteren.
Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging, zoals fietsen, wandelen, lopen of andere sporten. Kies vooral een sport die je leuk vindt. Meer info kan je lezen bij ‘Meer weten’.
Wat kan je doen als iemand in je omgeving zich depressief voelt?
- Wees alert voor signalen: let op veranderingen in gedrag of stemming die kunnen wijzen op een depressie. Moedig de persoon aan om contact op te nemen met een zorgverlener.
- Wees alert voor signalen van zelfmoordgedachten: praat erover en moedig de persoon aan om contact op te nemen met een zorgverlener.
- Luister en steun: wees er voor de persoon en luister naar diens gevoelens en ervaringen, zonder te oordelen.
- Verzamel informatie: leer meer over een depressie, zodat je beter begrijpt wat de persoon doormaakt.
- Zorg voor jezelf: vergeet niet om ook voor jezelf te zorgen. Zoek steun bij je omgeving. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Multidisciplinair team
Je zorgverlener bespreekt samen met jou welke hulp mogelijk is.
- Soms verwijst je zorgverlener je door naar een andere, meer gespecialiseerde zorgverlener.
- Je kan ook meerdere zorgverleners hebben die je samen begeleiden, bijvoorbeeld je huisarts, thuisverpleegkundige, psychiater …
- Ook je familie kan bij de behandeling worden betrokken.
De behandeling van depressie bij ouderen (65+) lijkt meestal op die bij jongere volwassenen. Hier kan je meer lezen over de behandeling.
Psychologische ondersteuning
Psychologische behandelingen (zoals bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie) kunnen ook helpen. Zelfs bij mensen die in een woonzorgcentrum wonen, al is het bewijs daarvoor minder duidelijk. Soms is psychotherapie moeilijker doordat de cognitieve functies achteruitgaan.
Net zoals bij jongere volwassenen speelt een gezonde levensstijl een belangrijke rol in het herstel.
Er moet specifiek rekening gehouden worden met zaken die bij ouderen vaak voorkomen, zoals:
- verlieservaringen (bijvoorbeeld verlies van partner),
- lichamelijke beperkingen,
- eenzaamheid of weinig sociaal contact.
Medicatie
Antidepressiva kunnen ook bij ouderen werken. Maar ze bereiken minder vaak een volledig herstel met alleen antidepressiva. SSRI’s zijn ook hier meestal de eerste keuze. Bij ouderen met dementie en depressie werken antidepressiva soms minder goed.
Je start met medicatie aan een lage dosis, bijvoorbeeld de helft van een normale dosis. Daarna bouw je langzaam op. Dat is belangrijk, omdat je op oudere leeftijd:
- vaak ook andere medicatie inneemt;
- Die kan het effect van de antidepressiva beïnvloeden.
- medicatie vaak trager afbreekt;
- meer kans hebt op bijwerkingen;
- De bijwerkingen van antidepressiva verminderen en verdwijnen doorgaans binnen enkele weken.
- langer moet wachten tot je een effect van de medicatie merkt.
Soms is uiteindelijk toch een normale (hogere) dosis nodig, net zoals bij jongere mensen. Werkt dat goed? Dan kan je de behandeling 6 tot 12 maanden verderzetten.
Pas nooit zelf je dosis aan of stop nooit zonder overleg met je arts. Want dan kan je last krijgen van ontwenningsverschijnselen.
Slaap- en kalmeermiddelen (benzodiazepines) kan je het best vermijden. Ze kunnen de kans verhogen dat je valt.
ECT (elektroconvulsietherapie)
Bij ECT (elektroconvulsietherapie) worden korte, zwakke stroomstootjes naar je hersenen gestuurd. Dat gebeurt terwijl je onder narcose bent (je slaapt). Het gebeurt dus op een veilige en pijnloze manier. Meer info over ECT vind je op onze pagina over behandeling van depressie.
ECT kan een goede optie zijn voor ouderen met een ernstige depressie. Zeker als medicijnen niet goed werken of veel bijwerkingen geven.
Opname
Bij een ernstige depressie kan je het gevoel hebben de controle kwijt te raken. Het voelt of de depressie de overhand neemt. Soms kan dan een opname in het ziekenhuis nodig zijn. Bijvoorbeeld als:
- er een gevaar is voor jezelf of anderen;
- je meer zorg nodig hebt.
In zeer ernstige gevallen kunnen een gedwongen opname en behandeling nodig zijn.
Opvolging
Bij oudere mensen verloopt een depressie vaak anders dan bij jongeren:
- Ouderen herstellen even vaak van een depressie als jongeren, maar hebben wel een grotere kans dat de depressie later terugkomt.
- De kans op terugval is groter bij mensen die hun eerste depressie pas op latere leeftijd ontwikkelen.
- Het risico op zelfdoding is hoger.
Daarom is het belangrijk dat je goed opgevolgd wordt.
Meer weten?
- Te Gek:
- Gezond Leven: info over bewegen bij depressie
- Thuisarts: info over depressie
- Luister naar onze podcast over antidepressiva.
Online hulp
- Depressiehulp: online hulp bij je depressie, kosteloos en anoniem
- Zelfmoord 1813: hier kan je terecht voor info en een gesprek. Elk gesprek is gratis en anoniem.
Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen
- UilenSpiegel: een vereniging voor mensen met een psychische kwetsbaarheid
- Similes: een vereniging voor mensen naast mensen met psychische problemen
- Ups & downs: een vereniging voor chronisch depressieve en manisch-depressieve personen en hun omgeving