Wat is het?
Syfilis is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die veroorzaakt wordt door een spiraalvormige bacterie, Treponema Pallidum. Syfilis kan naast overdracht via seksueel contact ook overgedragen worden van moeder op kind tijdens de zwangerschap. Overdracht via bloedtransfusie is eerder uitzonderlijk dankzij de nauwkeurige screening van bloeddonoren.
Hoe vaak komt het voor?
Wereldwijd zijn er 12 miljoen nieuwe gevallen van syfilis per jaar. Het aantal syfilisgevallen neemt in België ieder jaar toe. Tussen 2011 en 2012 was er een stijging van 4%. De gemiddelde stijging tussen 2002 en 2013 bedroeg 25%. De stijging van het aantal syfilisregistraties is het meest uitgesproken in Vlaanderen (33%).
Belangrijke risicofactoren zijn wisselende onbeschermde seksuele contacten, hiv-infectie en prostitutie. Mannen die seks hebben met mannen (MSM) zijn een belangrijke subgroep binnen de syfilispatiënten. Er is één kans op drie dat syfilis wordt overgedragen na onbeschermde seks met een besmette partner.
Hoe kun je het herkennen?
Syfilis staat bekend als ‘the great imitator’, omdat de symptomen ook kunnen voorkomen bij andere ziektebeelden. Syfilis wordt gekenmerkt door verschillende stadia:
- de incubatieperiode: dat is de tijd die verloopt tussen de besmetting en het verschijnen van de eerste symptomen. Meestal duurt die 3 tot 4 weken.
- eerste (primaire) stadium: de bacterie veroorzaakt in het begin enkel klachten op de infectieplaats: geslachtsorganen, aars en mondslijmvlies. Hier ontstaat bij ongeveer twee derde van de geïnfecteerden (dus niet bij iedereen) gemiddeld drie weken na besmetting een harde, pijnloze zweer (‘harde sjanker’). Het letsel geneest zonder behandeling binnen vier tot zes weken. De lymfeklieren in de buurt van de sjanker (in de lies- of de halsstreek) zijn gezwollen, maar niet pijnlijk.
- tweede (secundaire) stadium: ongeveer drie tot zes weken na ontstaan van de harde sjanker treden meer algemene klachten op: onwel voelen, koorts, spierpijn en vergrote lymfeklieren. Het meest opvallend is een diffuse (verspreide) huiduitslag vooral ter hoogte van de romp en ledematen, inclusief handpalmen en voetzolen. Dit soort huiduitslag kan bij elke virale infectie voorkomen, en is dus niet typisch voor syfilis. Soms verschijnen rond de aars of op de geslachtsorganen parelgrijze wratachtige letsels. Bij sommigen kan haaruitval voorkomen en ontstaan er typische kale plekken.
- latente stadium: er zijn geen klachten of huidafwijkingen meer. De ziekte lijkt genezen, maar de syfilis is wel nog aantoonbaar in het bloed. Men spreekt van laat latente syfilis wanneer de besmetting meer dan één jaar ervoor plaatsvond. De infectie is dan niet langer overdraagbaar via seksueel contact. Ongeveer een derde van de onbehandelde geïnfecteerden evolueert verder naar het derde stadium, de rest blijft levenslang klachtenvrij.
- derde (tertiaire) stadium: vanaf twee tot ongeveer 30 jaar na besmetting kan tertiaire syfilis ontstaan. Kenmerkend zijn dan de knobbelvormige ontstekingshaarden die kunnen optreden zowel op de huid als in elk inwendig orgaan. De klachten zijn afhankelijk van de getroffen organen. De meest voorkomende vormen zijn syfilis van hart en bloedvaten en syfilis van het zenuwstelsel.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Syfilis kan aangetoond worden via een bloedonderzoek. Heb je wisselende onbeschermde seksuele contacten gehad, dan zal je arts ook andere soa’s opsporen. Eenzelfde persoon kan immers meerdere soa’s tegelijk hebben. Bij heel recente besmetting is de bloedtest soms nog negatief. In dat geval wordt een beetje materiaal van de harde sjanker afgeschraapt en bekeken onder een speciale microscoop. Het bloedonderzoek wordt dan op een later tijdstip herhaald.
Wat kun je zelf doen?
Vrij veilig. Gebruik steeds een condoom, ook bij orale seks. Laat je jaarlijks testen op soa’s. Als je regelmatig wisselt van sekspartner, laat je je best halfjaarlijks controleren. Wacht niet om je huisarts te raadplegen als je denkt misschien een soa te hebben opgelopen. Verwittig na bevestiging van een syfilisinfectie je sekspartners van de voorbije drie tot 12 maanden (afhankelijk van het stadium). Zo kunnen ze tijdig een correcte behandeling krijgen. Wil je dit liever anoniem doen, dan kun je steeds gebruikmaken van de anonieme brief voor partnerverwittiging van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.
Wat kan je arts doen?
Syfilis kan behandeld worden met antibiotica. Eerste keuze zijn penicilline-inspuitingen. In geval van penicillineallergie zal de arts voor andere antibiotica kiezen. Bij vaststelling van een besmettelijke ziekte, dus ook bij een syfilisdiagnose, geldt een meldingsplicht. De arts moet hiervan aangifte doen bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.
Meer weten?
www.huidziekten.nl
www.infectieziektebulletin.be (zoeken op syfilis)
www.sensoa.be
http://www.zorg-en-gezondheid.be/v2_search.aspx?searchtext=syfilis&folderid=2211
http://www.allesoverseks.be/themas/soas-hiv/soorten-soas/syfilis
Bronnen