Wat is het?
Er zijn verschillende redenen waarom je last kunt hebben van een vergrote balzak (scrotum) of een massa die voelbaar is in de balzak:
Hydrocoele (waterbreuk)
Bij een hydrocoele of waterbreuk zit er vloeistof in het vlies rondom de teelbal (testikel). Dit vocht is zichtbaar als men de balzak belicht. Een hydrocoele komt meestal voor bij mannen ouder dan 65 jaar. Vaak is het onduidelijk waar dit vocht vandaan komt. Soms kan het optreden na een infectie of trauma. Meestal voel je er niets van, maar in geval van een grote hoeveelheid vocht kan men wel pijn, druk en praktisch ongemak ervaren.
Bij jongetjes tot 4 jaar is er doorgaans een overgebleven verbinding tussen de buikholte en de balzak waartussen het vocht heen en weer vloeit.
Spermatocoele (bijbalcyste)
Een spermatocoele is een kleine, zacht aanvoelende, licht doorlatende massa of cyste gevuld met spermabevattend vocht in de bijbal (gelegen boven de teelbal). De oorzaak is een minder goed werkende verbinding tussen teelbal en bijbal, bijvoorbeeld na vasectomie (sterilisatie van de man door doorsnijden van de zaadleiders). Een spermatocoele veroorzaakt doorgaans geen klachten.
Varicocoele (spatader)
Bij varicocoele zijn de aders die rondom en boven de teelballen zichtbaar zijn uitgezet bij het rechtstaan; deze verdwijnen weer bij neerliggen. Bij twijfel kan de arts vragen om even op je hand te blazen (Valsalvamanoeuvre). Meestal treedt een varicocoele op aan de linkerteelbal.
Doorgaans geeft dit geen klachten, en wordt het bij toeval vastgesteld. Zijn er wel klachten, dan zijn dat meestal pijn en een gevoel van warmte en druk in de balzak. De klachten kunnen verergeren bij inspanning en ’s avonds.
Een varicocoele is meestal onschuldig. Bij opgroeiende jongens of bij jongens in de puberteit kan een varicocoele er wel voor zorgen dat de ene teelbal kleiner is dan de andere. Verminderde vruchtbaarheid is mogelijk.
Liesbreuk
Een liesbreuk is het gevolg van een verzwakking in de buikwand ter hoogte van het lieskanaal. De zwelling neemt toe bij het uitvoeren van het Valsalvamanoeuvre (blazen op de hand) en verdwijnt meestal bij platliggen. Doorgaans kan de zwelling gemakkelijk worden teruggeduwd in de buik.
Teelbalkanker
Dit is de meest voorkomende vorm van kanker bij de jongere man, maar is eerder zeldzaam. Teelbalkanker komt vaak tot uiting als een vergrote, stevig aanvoelende teelbal of een knobbeltje dat geen licht doorlaat. Teelbalkanker geeft geen klachten en wordt daarom vaak pas per toeval ontdekt. Mannen met een niet-ingedaalde teelbal hebben een grotere kans op teelbalkanker.
Hoe vaak komt het voor?
Spermatocoele en varicocoele komen relatief vaak voor. Spermatocoele treft 10 tot 30% van de mannen; voor varicocoele ligt dit aantal nog hoger (15 tot 24% van de mannen). Teelbalkanker komt vooral voor tussen de leeftijd van 21 en 40 jaar, maar blijft relatief zeldzaam. In 2016 zijn er in België 403 nieuwe gevallen vastgesteld1. Minder dan 2% van deze mannen overlijdt binnen 5 jaar.
Hoe kun je het herkennen?
Mannen moeten zich voldoende bewust zijn van hun eigen lichaam om te bepalen of hun balzak al dan niet gezwollen is. Soms is dat niet altijd even duidelijk. Het kan zijn dat je een harde structuur voelt die er vroeger niet was, of voel je pijn of een warmere zone. Het is mogelijk dat de tekenen (zwelling, pijn en warmtegevoel) optreden na het sporten of naar de avond toe.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal je eerst bevragen en vervolgens onderzoeken. Soms kan de arts de diagnose stellen na een grondig lichamelijk onderzoek. Hij zal nagaan of er letsels zijn buiten of in de teelballen. Een geoefend arts kan dit onderscheid maken door de massa te betasten.
Met behulp van een zaklamp kan hij de teelbal beschijnen en zien of de gevoelde massa al dan niet licht doorlaat. Dat is een belangrijk element om uit te maken of er sprake kan zijn van teelbalkanker. Letsels die geen licht doorlaten, worden als teelbalkanker beschouwd tot het tegendeel bewezen is.
Indien nodig verwijst de arts je door voor een echografie. Echografie is het eerstekeuzeonderzoek in het zoeken naar de verklaring van een vergrote balzak of om uit te maken wat de knobbel in de balzak is.
Wat kun je zelf doen?
Raadpleeg je arts als je een zwelling en/of een knobbel vaststelt in je balzak. Ook bij ongemak, pijn in de zone van de balzak en ongerustheid, maak je best een afspraak. Bij hevige pijn in je balzak, dien je zo snel mogelijk naar je arts te gaan.
Wat kan je arts doen?
De behandeling van de klachten hangt af van de oorzaak. Soms is geen behandeling nodig. Afhankelijk van de grootte kan een hydrocoele (waterbreuk) of spermatocoele (bijbalcyste) klachten geven. Ze kunnen chirurgisch behandeld worden of aangeprikt. Bij aanprikken wordt het vocht met een naald weggezogen, waarna men een product injecteert om herval te voorkomen.
Een varicocoele (spataders) bij een volwassene zonder klachten hoeft niet noodzakelijk behandeld te worden. Vindt men een varicoele tijdens onderzoeken in kader van onvruchtbaarheid, bij opgroeiende jongens of jongens in de puberteit, dan wordt deze doorgaans wel behandeld. De behandeling berust op een radiologische procedure, waarbij een katheter wordt ingebracht en de spataders met een bepaald product worden dichtgebrand. De arts kan ook bepaalde bloedvaatjes afbinden.
Een chirurgische ingreep dringt zich op bij een liesbreuk met klachten of bij toename van het risico op inklemming.
Bij vermoeden van teelbalkanker zal je huisarts je zo snel mogelijk doorsturen naar een uroloog voor verder onderzoek en een gepaste behandeling.
Bronnen
https://www.ebpnet.be
1 https://www.kanker.be/alles-over-kanker/alle-types-kanker/teelbalkanker