Teelbalkanker

Laatst aangepast op 05/02/2025

Wat is teelbalkanker?

Teelbalkanker is een kwaadaardig gezwel van de teelbal, veroorzaakt door abnormale groei van kiemcellen. Kiemcellen zijn de voorlopers van de geslachtscellen, in dit geval de zaadcellen. Er zijn twee soorten teelbalkanker: afhankelijk van het soort cellen spreken we van een seminoom en een non-seminoom. ‘Semen’ is het Latijnse woord voor zaad.

Seminomen ontstaan uit kiemcellen die zich ontwikkelen tot zaadcellen.
Non-seminomen ontstaan uit kiemcellen die ervoor zorgen dat er een vruchtje kan groeien.

Het onderscheid heeft belang voor de behandeling. Heel zeldzaam gaat het om een mengvorm van de 2 types.

Hoe vaak komt teelbalkanker voor?

In 2021 kregen 435 mannen teelbalkanker. Teelbalkanker is dus eerder zeldzaam. Het is de 25e meest voorkomende kankersoort in België. Het komt vooral voor in de leeftijdscategorie 20 tot 40 jaar.

Bij mensen jonger dan 30 jaar is het non-seminoom de meest voorkomende vorm. Bij de leeftijdscategorie 30-35 jaar komt het seminoom het meeste voor.

De teelballen (testes) worden gevormd op heel jonge leeftijd bij het nog ongeboren kindje. De testes worden aangelegd in de buik. Nadien dalen de teelballen af naar de balzak (het scrotum). Soms gebeurt het dat die indaling niet goed gebeurt. In zo’n geval is er een iets hogere kans op de ontwikkeling van teelbalkanker.

Om die reden is de indaling van de teelballen iets wat gecontroleerd wordt bij de onderzoeken van Kind en Gezin. Zo kan, indien nodig, de niet-ingedaalde teelbal tijdig behandeld worden.

Hoe kan je teelbalkanker herkennen?

Dikwijls zijn er geen klachten en wordt de tumor bij toeval ontdekt. Het voornaamste kenmerk is een abnormale, harde, pijnloze zwelling in de teelbal. Meestal voel je een knobbel. Ook de volgende zaken kunnen soms opvallen:

vergroting van de teelbal;
een verandering van zachtheid;
een vage pijn die soms kan uitstralen.

De kanker zaait gemakkelijk en snel uit, vooral in de buik. Dat kan buikpijn veroorzaken. Soms zijn ook klieren voelbaar in de liezen.

Hoe stelt je arts teelbalkanker vast?

Je arts heeft 2 doelen: de tumor vaststellen en uitzaaiingen opsporen. Dat laatste wordt stadiëring genoemd: het bepalen van het stadium waarin de kanker zich bevindt. Dat is belangrijk voor de behandeling.

De eerste onderzoeken zijn:

een gewoon lichamelijk onderzoek,
een bloedonderzoek,
een echografie van de teelballen.

Als de aanwezigheid van een tumor bevestigd is, gebeurt een bloedonderzoek met een bepaling van de tumormerkers.

Dat zijn stoffen die door het lichaam of door de tumor zelf aangemaakt worden als reactie op de groei van de kanker.
Later kan het effect van de behandeling afgemeten worden aan de daling van deze merkers.

Om de uitgebreidheid van de kanker en eventuele uitzaaiingen op te sporen, gebeurt er een CT-scan met contraststof van de borstkas, de buik en het bekken. Als een CT-scan niet mogelijk is (bijv. wegens allergie voor de contraststof), dan is een MRI-scan van de buik een goed alternatief.

Na de operatie wordt het tumorweefsel onderzocht in het labo om de juiste aard van het gezwel vast te stellen. Dat is belangrijk voor de verdere behandeling.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

In de meeste gevallen is teelbalkanker goed te behandelen.

De basis van elke behandeling is het verwijderen van de teelbal (orchidectomie). Vóór de behandeling wordt er meestal sperma ingevroren voor een mogelijke toekomstige kinderwens, omdat de therapie tot verminderde vruchtbaarheid kan leiden.

Personen met een kanker in stadium I zonder uitzaaiingen worden van dichtbij opgevolgd zonder verdere behandeling. Bij herval of in geval van uitzaaiingen start de arts chemotherapie.

In alle andere stadia is chemotherapie aangewezen. Na de behandeling evalueert de arts de toestand. Hij of zij zoekt naar restletsels (residuele massa’s) en uitzaaiingen. Als die gevonden worden, hangt de behandeling af van het soort tumor.

Bij seminomen is er een keuze tussen chemotherapie en bestraling (radiotherapie).
Bij non-seminomen wordt chemotherapie gegeven en worden de klieren chirurgisch verwijderd.
Een mengtype seminoom/non-seminoom wordt behandeld als een non-seminoom.

Psychologische begeleiding

Kanker heeft een grote impact op je leven en hoe je je voelt. Heb je nood aan psychologische begeleiding? Klik dan hier voor meer informatie.

Opvolging na de behandeling

Na de behandeling vinden er regelmatige controles plaats om een mogelijk herval en/of uitzaaiingen tijdig op te sporen. Personen worden gedurende 5 jaar opgevolgd.

Seminoom stadium I:
- De eerste 2 jaar gebeurt om de 3 maanden een bloedafname voor een bepaling van de tumormerkers. Daarna gebeurt dat om de 6 maanden.
- De eerste 2 jaar wordt ook om de 6 maanden een CT-scan gemaakt van de buik en het bekken.
Non-seminoom stadium I:
- Het eerste jaar wordt er om de maand een bloedonderzoek verricht. Het tweede jaar is dat om de 2 maanden, het derde jaar om de 3 maanden, en het vierde en vijfde jaar om de 6 maanden.
- Er is een CT-scan van de buik en het bekken na 3 en na 12 maanden.
In alle andere stadia, dus bij iedereen die een behandeling met chemo of bestraling onderging, gebeurt een bloedonderzoek de eerste 2 jaar om de 3 maanden. De volgende 3 jaar is dat om de 6 maanden.

Teelbalkanker treft meestal 1 teelbal. De andere, gezonde teelbal wordt bij de controles gecontroleerd met een echografie.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.