Wat is het?
Zona, ook wel herpes zoster of gordelroos genoemd, is een bandvormige huiduitslag die verschijnt aan een kant van het lichaam ter hoogte van de borstkas, de rug, de romp, de hals, de nek of het aangezicht, zelden op de ledematen.
Zona is besmettelijk voor mensen die nooit de waterpokken hebben gehad. Het vocht uit de blaasjes is 1 tot 2 weken besmettelijk. De korstjes zijn niet meer besmettelijk. De kans op zona is het grootst bij 60-plussers.
Oorzaak
De aanleiding tot deze huiduitslag is het waterpokkenvirus, dat na een vroegere infectie in de zenuwknopen (naast het ruggenmerg) is achtergebleven en opnieuw actief wordt. Het veroorzaakt een ontsteking van de zenuwbaan die vanuit die zenuwknoop vertrekt.
Hoe vaak komt het voor?
In België ziet elke huisarts gemiddeld 5 nieuwe personen met zona per 1.000 patiënten. Het aantal nieuwe gevallen stijgt met de leeftijd, van minder dan 2 per 1.000 jonger dan 50 jaar tot 11 per 1.000 ouder dan 80.
Hoe kun je het herkennen?
Symptomen
Enkele dagen voor het verschijnen van de huiduitslag kan er lokaal een branderig gevoel, pijn of jeuk ontstaan. Nadien verschijnen er rode vlekjes en blaasjes aan een kant van het lichaam ter hoogte van de borstkas, de romp of het aangezicht. Tijdens de opstoot kun je je ook grieperig voelen en lichte koorts krijgen.
Duur
Een week lang kunnen er nog vlekjes of blaasjes bijkomen. Daarna drogen ze uit en vormen korstjes. Genezing treedt meestal op na 1 à 2 weken zonder littekenvorming. De huid is vaak nog een tijdje verkleurd.
Complicaties
Het is mogelijk dat er tot maanden na de infectie nog pijn aanwezig is. Die wordt veroorzaakt door een ontsteking van de aangetaste zenuw (post-herpetische zenuwpijn).
Heb je herpes in het aangezicht, dan kan het oog ook ontstoken geraken: het wordt rood, deels gevoelloos en scherp zien wordt moeilijker.
Hoe kan je arts het herkennen?
Meestal weet je of je vroeger waterpokken hebt gehad. Maar ook zonder dit te weten, kan je arts op basis van je klachten en het typische uitzicht van de letsels de diagnose van zona stellen.
Aanvullende onderzoeken zijn doorgaans niet nodig, tenzij je oog aangetast is. Dan moet je naar de oogarts.
Wat kun je zelf doen?
Zona geneest in principe vanzelf en heeft geen speciale behandeling nodig. Je mag gewoon douchen en in bad. Ga wel niet zwemmen zolang er vocht in de blaasjes zit.
Besmetting van anderen voorkomen
Zijn er blaasjes aanwezig, dep je huid dan droog. Wrijf de blaasjes zeker niet open, want het virus zit in het blaasjesvocht en kan waterpokken (varicella) veroorzaken bij personen die de ziekte nog niet hebben gehad. Daarom is een strikte handhygiëne noodzakelijk. Open blaasjes kun je ontsmetten.
Wat kan je arts doen?
Risicogroepen
De arts zal een behandeling starten bij personen die:
- een verminderde weerstand hebben;
- risico lopen op complicaties, bijv. in geval van aids, een behandeling met antikankergeneesmiddelen of met cortisone.
Zestigplussers en mensen met diabetes behoren tot de risicogroep, omdat de ziekte bij hen dikwijls ernstiger verloopt.
Bij al deze risicogroepen wordt de behandeling bij voorkeur opgestart binnen de 3 dagen na het begin van de aandoening.
Oogletsels
Bij zona in het aangezicht is er kans op oogletsels. Je wordt dan doorverwezen naar de oogarts voor een controle.
Behandelingen
Antivirale medicatie en crèmes
De arts zal bij risicopatiënten antivirale medicatie voorschrijven gedurende 7 dagen: aciclovir 800 mg 5x/dag, valaciclovir 1g 3x/dag of famciclovir 250 mg 3x/dag of 500 mg 2x/dag. Na deze behandeling zijn de huidletsels nog niet verdwenen, maar de groei van het virus is wel gestopt. De behandeling verkort tevens de duur van de ziekte.
Mensen met een sterk verminderde weerstand krijgen het middel soms via infuus toegediend. Dit vergt wel een ziekenhuisopname.
Crèmes werken niet zo goed.
Medicatie tegen (zenuw)pijn
Heb je na de opstoot nog pijnklachten, dan kun je pijnstillers innemen. Zware morfine-achtige middelen zijn doorgaans niet nodig. Helpen deze pijnstillers onvoldoende, dan kun je medicatie proberen die meer specifiek werkt tegen zenuwpijn. Daar horen ook antidepressiva en medicatie tegen epilepsie bij.
Vaccinatie
Voor risicopersonen bestaat er een vaccin dat de kans op zona en post-herpetische zenuwpijn vermindert.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/gordelroos/ik-heb-gordelroos
Bronnen
- https://www.ebpnet.be
- https://www.bcfi.be/tf/NL/TN_Zona.pdf
- Intego databank