Algemeen DNA-onderzoek voor gezonde personen is niet zinvol

Waar komt dit nieuws vandaan?

De Skeptische Put is een award voor ‘iemand die zich uitzonderlijk onkritisch heeft opgesteld’. Voor 2023 gaat die ‘charlatan’-prijs naar Servaas Bingé, een huis- en sportarts die boeken publiceert over voeding en regelmatig in de media komt. 

SKEPP omschrijft Bingé als ‘een arts die afgedwaald is van het rechte pad van de evidencebased geneeskunde’. Hij richtte onder andere een bedrijf op dat gezondheidsadvies belooft op basis van een DNA-test. ‘Die test kost een kleine 400 euro. Maar uit DNA-onderzoek kan je niet afleiden hoe iemand zou moeten eten of leven’, aldus SKEPP.

Voorspellende DNA-tests worden her en der aangeboden. Het gaat om genetische tests die je informatie geven over je persoonlijke risico op aandoeningen als diabetes, hart- en vaatziekten of kanker. Ook Runners’ lab biedt online een DNA-kit aan, tegen 300 euro. Die zou je informeren over je gezondheid en voor welke sport je bijvoorbeeld aanleg hebt (2).

Bron

(1) Debusschere B. Voedingsgoeroe Servaas Bingé krijgt ‘Skeptische Put’ voor zijn ‘dubieus voedings- en gezondheidsadvies’. De Morgen. 26 mei 2024.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

DNA-onderzoek is nuttig en waardevol als je wil onderzoeken of iemand een erfelijke aanleg heeft voor een specifieke erfelijke aandoening. Bijvoorbeeld erfelijke borstkanker, erfelijke vormen van een te hoge cholesterolspiegel, de oogziekte maculadegeneratie, mucoviscidose en enkele andere. DNA-tests worden ook ingezet in de keuze voor bepaalde medicatie, bij kanker bijvoorbeeld.

De DNA-tests die online of via privéondernemingen aangeboden worden, gaan niet op zoek naar de aanleg voor een specifieke ziekte, maar naar algemene risico’s op veelvoorkomende ziekten in het algemeen, zoals hart- en vaatziekten, kanker, diabetes of dementie. Die ziekten worden slechts gedeeltelijk beïnvloed door genetische factoren. Ze worden vaak meer bepaald door leefgewoontes. De waarde van zo’n test is dus minimaal.

Het leefstijladvies dat erop volgt, is altijd hetzelfde: gezond eten, meer bewegen, niet roken, enzovoort. Alleen al daarom heeft zo’n (duur) gepersonaliseerd DNA-profiel weinig zin (3). Bovendien is niet aangetoond dat mensen hun levensstijl daadwerkelijk aanpassen wanneer ze op de hoogte zijn van bepaalde risico’s (4).

Experten waarschuwen wel dat dergelijke tests aanleiding kunnen geven tot ongerustheid (5). Hoe ga je er bijvoorbeeld mee om als blijkt dat je een verhoogd risico hebt op dementie, waarvoor geen preventieve behandeling bestaat?

Conclusie

DNA-tests zijn nuttig als het vermoeden bestaat van een erfelijke aandoening waar je iets aan kan doen, zoals erfelijke borstkanker, of wanneer je wil weten of een bepaalde behandeling zal aanslaan. Het is echter niet zinvol om je DNA te laten onderzoeken als je gezond bent, om je persoonlijke gezondheidsrisico’s in kaart te brengen. Voor de meeste veelvoorkomende ziekten is de genetische invloed bovendien erg beperkt. DNA-tests worden tot slot afgeraden door experts omdat de leefstijladviezen die eruit voortvloeien doorgaans dezelfde zijn en omdat het resultaat je onnodig bang en ongerust kan maken.

Referenties

• (2) Runners' lab. 4GOLD DNA Analyse-kit.
• (3) Onstwedder SM, Rigter T, Jansen ME. Verkenning DNA-testen voor persoonlijke preventie van veelvoorkomende aandoeningen. RIVM. 2021-0012.
• (4) Janssens A, van Duijn C. Genome-based prediction of common diseases advances and prospects. Hum Mol Genet 2008;17:T166-73.
• (5) Lázaro-Muñoz G, Conley JM, Davis AM et al. Looking for Trouble: Preventive Genomic Sequencing in the General Population and the Role of Patient Choice. The American Journal of Bioethics 2015;15:7, 3-14.