Wat is borstkanker?
Borstkanker is een kwaadaardig gezwel of een tumor (carcinoom) in de borst. Het ontstaat wanneer normale cellen zich ongecontroleerd beginnen te vermenigvuldigen. Ze veranderen dan in kankercellen. Soms verspreiden kankercellen zich ook buiten de borst. We spreken dan van uitzaaiingen.
Borstkanker komt niet alleen bij vrouwen voor. In zeldzame gevallen kunnen ook mannen het ontwikkelen.
Vormen van borstkanker
We onderscheiden drie vormen van borstkanker:
- vroege vorm:
- Er zitten abnormale cellen in een beperkt deel van de borst, bijvoorbeeld in de:
- melkkanalen (DCIS, ductaal carcinoom in situ);
- melkklieren (LCIS, lobulair carcinoom in situ);
- tepel en het tepelhof (ziekte van Paget, eerder zeldzaam).
- Die abnormale cellen:
- zijn nog niet helemaal kwaadaardig;
- hebben zich nog niet verspreid in het borstweefsel.
- Er zitten abnormale cellen in een beperkt deel van de borst, bijvoorbeeld in de:
- invasieve vorm:
- De kankercellen ontstaan vanuit de:
- melkkanalen (IDC, invasief ductaal carcinoom);
- melkklieren (ILC, invasief lobulair carcinoom).
- Ze hebben zich ondertussen verspreid in het borstweefsel. Daardoor is er een risico op uitzaaiingen.
- De kankercellen ontstaan vanuit de:
- uitgezaaide vorm (metastasen):
- De kankercellen hebben zich verspreid vanuit de borst via de lymfeklieren naar andere lichaamsdelen.

Oorzaken van borstkanker
In de meeste gevallen is de precieze oorzaak onbekend.
Er zijn wel factoren die het risico op borstkanker verhogen, namelijk:
- vrouwelijk geslacht;
- ouderdom;
- borstkanker in het verleden;
- erfelijke aanleg:
- door een afwijking (mutatie) in bepaalde genen (BRCA1 en BRCA2);
- via familieleden met borstkanker:
- vooral moeder, zus of dochter (eerstegraadsfamilieleden);
- jonger dan 40 jaar;
- mannelijke familieleden.
- langdurige blootstelling aan hormonen:
- eerste menstruatie voor de leeftijd van 12 jaar;
- menopauze op late leeftijd;
- nooit zwanger geweest zijn;
- eerste zwangerschap op latere leeftijd na de leeftijd van 30 jaar;
- langdurige blootstelling aan hormonen door hormoonbehandeling:
- om menopauzeklachten te verminderen;
- als anticonceptie.
- Bepaalde goedaardige borstafwijkingen;
- grote blootstelling aan straling, zoals bij röntgenfoto's;
- levensstijl:
- overgewicht;
- te veel alcohol;
- weinig lichaamsbeweging;
- roken.
Hoe vaak komt borstkanker voor?
Borstkanker is in België de meest voorkomende kanker bij vrouwen.
- Meer dan een derde van alle nieuwe kankers bij vrouwen zijn borstkankers.
- Borstkanker ontstaat het vaakst in de melkkanalen.
Borstkanker:
- ontwikkelt zich zelden voor de leeftijd van 30 jaar;
- komt meer voor na de leeftijd van 45 jaar;
- is in ongeveer 10 à 15% van de gevallen erfelijk door een genetische mutatie, namelijk een afwijking van het borstkankergen (BRCA1 en BRCA2);
- komt bij ongeveer 15 tot 20% van de personen ook bij familieleden voor.
Hoe kan je borstkanker herkennen?
Mogelijke symptomen van borstkanker zijn:
- meestal pijnloos knobbeltje in de borst (doorgaans een van de eerste symptomen);
- huid die rimpelt of ingetrokken tepel;
- veranderingen van de huid in de buurt van de tepel (soms gelijkend op eczeem);
- zwelling in de oksel;
- pijn of gevoel van zwaarte in de borst;
- afscheiding uit de tepel.
Borstkanker is niet altijd zichtbaar of voelbaar. Je kan ook borstkanker hebben zonder dat je er iets van merkt.
Hoe kan je arts de diagnose stellen?
Basisonderzoeken
Je arts stelt de diagnose van borstkanker in drie stappen (de zogenaamde ‘tripeldiagnostiek’):
- Eerst voert je arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij die:
- je borst(en) betast;
- je oksels onderzoekt om na te gaan of je klieren gezwollen zijn.
- Je arts vraagt vervolgens beeldvormend onderzoek aan:
- een röntgenfoto van je borst (mammografie) met twee opnamen: één van boven naar onderen en één van opzij;
- en/of een echografie.
- Nadien doet je arts een biopsie:
- Ofwel neemt hij of zij een stukje borstweefsel weg met een dikke naald.
- Ofwel zuigt hij of zij cellen op met een dunne naald.
Als er bij het beeldvormend onderzoek zeker geen aanwijzingen zijn voor kwaadaardigheid, is een biopsie niet altijd nodig.
Andere onderzoeken
Als de diagnose borstkanker valt, kunnen nog andere onderzoeken volgen:
- een MRI-scan;
- Een MR-scan of MRI is een medisch onderzoek waarmee een arts gedetailleerde beelden maakt van de binnenkant van je lichaam.
- Een MRI werkt met een magnetisch veld.
- een botscan;
- Een botscan is een medisch onderzoek waarbij een camera beelden van je beenderen maakt en toont op een computerscherm.
- Artsen kunnen er goed- en kwaadaardige veranderingen in het bot mee zichtbaar maken.
- Een botscan heet ook wel botscintigrafie of skeletscintigrafie.
- een CT-scan;
- Een CT-scan (of computertomografie) is een onderzoek waarbij met röntgenstralen vanuit verschillende hoeken gedetailleerde doorsneden van het lichaam worden genomen.
- een PET-scan.
- Een PET-scan is een medisch onderzoek waarbij met een licht radioactieve stof een computerbeeld gemaakt wordt van de plaatsen in je lichaam waar die stof zit.
- Op een PET-scan ziet de arts ontstekingen en tumoren.
Die onderzoeken dienen om te bepalen hoe uitgebreid de tumor is en om na te gaan of er uitzaaiingen zijn op andere plekken in je lichaam
Tumormerkers opsporen in je bloed is niet zinvol voor het stellen van de diagnose.
Stadium van de borstkanker bepalen
Aan de hand van de hierboven beschreven onderzoeken kan je arts het stadium van de ziekte vaststellen. Dat noemen we de stadiëring.
- Hij of zij controleert hoe kwaadaardig de tumor is.
- Hij of zij onderzoekt of de tumor al is uitgezaaid, en zo ja, tot waar (bijv. okselklieren, buik, beenderen).
Hormoongevoeligheid
Ten slotte gaat je arts na of de tumor in je borst gevoelig is voor hormonen, zoals oestrogenen en progesteron.
- Vier op de vijf borstkankers zijn hormoongevoelig. Bij die borstkanker kan het vrouwelijk hormoon oestrogeen de groei van borstkankercellen bevorderen. Je lichaam maakt dat oestrogeen zelf aan.
- Een ‘hormoongevoelige’ tumor vereist een aanvullende hormoontherapie. Hormoontherapie of hormonale therapie wordt soms ook antihormoontherapie of antihormonale therapie genoemd.
Wat kan je zelf doen?
Voel je iets in je borst of merk je er iets raars aan? Laat je borst dan zeker nakijken door je arts, ook al heb je recent een mammografie laten nemen. Een knobbeltje kan iets onschuldig zijn, maar evengoed een van de (eerste) symptomen van borstkanker.
Neem snel contact op met je arts als je veranderingen opmerkt zoals:
- een verandering in de vorm of grootte van een borst;
- een knobbel in een borst;
- een verandering in de textuur of kleur van de huid van een borst;
- vocht uit een of beide tepels;
- een tepel die naar binnen getrokken lijkt (ingetrokken);
- een uitslag of jeukende of schilferige huid rond een tepel.
Gezond leven
Borstkanker kan je niet voorkomen. Een gezonde levensstijl kan, zonder garantie, wel enige bescherming bieden:
- Probeer je gewicht onder controle te houden.
- Probeer om niet te roken.
- Beperk je alcoholgebruik.
- Probeer voldoende te bewegen.
- Eet gezond.
Borstkanker in je familie?
Is er borstkanker in je familie en maak je je daar zorgen over? Overloop je familie en maak een lijstje met wie borstkanker heeft (gehad):
- Eerste graad: moeder, vader, broer, zus, zoon en dochter;
- Tweede graad: grootvader, grootmoeder, kleinkind, oom, tante, nicht, neef, halfbroer en halfzus (langs moeders- en vaderskant).
- Andere familieleden zoals overgrootouders, achterkleinkinderen, achterneven en nichten, grootooms en tantes behoren tot de derde graad en zijn niet relevant.
Dat lijstje kan je bespreken met je arts. Samen bepalen jullie hoe groot je risico is om borstkanker te ontwikkelen. Aangepaste preventie kan nodig zijn. Doorverwijzing voor erfelijkheidsonderzoek is niet nodig als er in de familie slechts één eerstegraads- of één tweedegraadsverwant borstkanker heeft gekregen op een leeftijd van 40 jaar of ouder.
Vroeg opsporen
Ben je een vrouw en tussen 50 en 69 jaar oud? Dan krijg je om de twee jaar de kans om gratis een mammografie te laten nemen.
Bespreek met je arts de voor- en nadelen ervan. Zo kan je een geïnformeerde keuze maken.
Zoek steun
Kreeg je de diagnose van borstkanker? Laat je dan goed omringen.
- Bij een ernstige aandoening is het zowel voor jezelf als je naasten erg belangrijk om steun te vinden bij mensen om je heen.
- Contact met lotgenoten kan ook waardevol zijn. Je kan er tips en inspiratie vinden om met de moeilijke diagnose om te gaan.
- Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Teamwerk
Je zorgverlener begeleidt je niet alleen. Vaak heb je meerdere zorgverleners die je samen begeleiden:
- oncologisch verpleegkundige;
- chirurg/gynaecoloog;
- oncoloog;
- radiotherapeut;
- huisarts;
- kinesitherapeut;
- psycholoog;
- diëtist;
- maatschappelijk werker.
Behandelingsopties
De behandeling van borstkanker is voor iedereen anders. De mogelijkheden hangen af van:
- de omvang van de tumor;
- de plaats waar de tumor zit;
- eventuele uitzaaiingen;
- je algemene gezondheidstoestand.
De mogelijke behandelingen van borstkanker zijn (afzonderlijk of gecombineerd):
- de tumor operatief verwijderen:
- bij een vroege vorm van borstkanker: lokaal;
- bij invasieve vormen:
- een borstsparende ingreep;
- een borstamputatie, waarbij de okselklieren wel of niet worden verwijderd.
- chemotherapie:
- gebeurt soms voor de ingreep om de tumor te verkleinen;
- vergemakkelijkt de operatieve verwijdering van de tumor nadien.
- Chemo na een operatie is bedoeld om het risico te verkleinen dat de kanker terugkomt.
- bestraling (radiotherapie);
- immuuntherapie: een behandeling die je natuurlijke afweer of immuniteit stimuleert om kankercellen aan te vallen en op te ruimen;
- hormoontherapie (bijv. tamoxifen): de behandeling wordt voorgesteld aan alle vrouwen en mannen met hormoongevoelige borstkanker, meestal voor vijf tot tien jaar;
- doelgerichte behandeling: een behandeling met medicijnen die doelgericht de groei van kankercellen kan afremmen of stoppen.
- Bijvoorbeeld in geval van een HER2-positieve tumor:
- Ongeveer 1 op 5 borstkankers is HER2-positief.
- HER2 is een eiwit dat de groei en de deling van normale borstcellen regelt.
- Bij een HER2-positieve borstkanker zit er te veel van dat eiwit op de kankercellen. Dat stimuleert de cellen om snel te groeien en te delen. Voor dit soort borstkanker is een doelgerichte aanvullende behandeling nodig.
- Bijvoorbeeld in geval van een HER2-positieve tumor:
Revalidatie
Na de operatie kan je last hebben van:
- een stijve schouder:
- Stretch en oefen je bovenste ledematen en je schoudergewricht.
- Je kinesitherapeut kan je instructies geven.
- vermoeidheid:
- Je kinesitherapeut kan je helpen met een aangepast bewegingsschema.
- vochtophoping in je arm (lymfoedeem) aan de geopereerde zijde:
- Dat komt doordat je klieren zijn weggenomen.
- Dagelijkse oefeningen:
- verminderen het oedeem in je arm;
- versoepelen het littekenweefsel.
- emotionele problemen:
- Je kan last hebben van bijvoorbeeld emotionele stress, pijn, vermoeidheid, depressie, angst of verdriet.
- Psychologische ondersteuning is dan van groot belang.
- voedingsproblemen: door de behandeling kunnen er voedingsproblemen ontstaan, zoals verminderde eetlust, vermagering, smaakverandering … Een diëtist kan je aangepast advies geven.
Na een borstamputatie kan je kiezen voor een borstprothese of een borstreconstructie. Het is belangrijk om de voor- en nadelen af te wegen. Je kan erover praten met je naasten en je zorgverlener.
Opvolging
Als je borstkanker hebt gehad, dan word je opgevolgd. De opvolging kan gebeuren aan de hand van een:
- bloedafname met controle van tumormerkers;
- Tumormerkstoffen zijn eiwitten die door de tumor zelf of door het lichaam als reactie op de tumor worden geproduceerd.
- Ze worden voornamelijk gebruikt om het effect van een behandeling te beoordelen. Als een behandeling aanslaat, nemen de tumormarkers af.
- beeldvorming zoals mammografie, al dan niet samen met een echografie;
- of MRI-scan (eventueel).
Kans op genezing
Bij borstkanker hangt de kans op genezing onder andere af van:
- het stadium waarin de ziekte ontdekt is;
- de soort borstkanker;
- je leeftijd;
- je algemene toestand;
- het effect van de behandeling.
Bij kanker hoor je vaak spreken van de vijfjaarsoverleving. Bij borstkanker liggen de cijfers vrij hoog: de meeste mensen genezen door de behandeling.
Borstkanker kan soms terugkomen. Het is dus belangrijk om goed op symptomen te letten en regelmatig op controle te gaan. Als borstkanker terugkomt, gebeurt dat meestal binnen 3-5 jaar.
Meer weten?
- Kom op tegen kanker: alles over borstkanker
- Bevolkingsonderzoek borstkanker
- Think pink
- Luister naar onze podcast over voedingssupplementen bij kanker.
Lotgenotencontact
Vind hier een lotgenotengroep.