De relatie tussen kanker en ultrabewerkte voeding is complex

Waar komt dit nieuws vandaan?

In de krant De Morgen van 15 augustus 2023 onderzoekt de Britse arts Chris van Tulleken hoe ultrabewerkte voeding ons ziek maakt (1). De arts beweert dat uit een onderzoek van Franse en Braziliaanse wetenschappers blijkt dat je risico op kanker evenredig stijgt met het aandeel ultrabewerkte voeding dat je inneemt. Hoe meer dagelijkse porties, hoe hoger het risico op kanker.

Wie is Chris van Tulleken?

Chris van Tulleken presenteert sinds 2012 samen met zijn identieke tweelingbroer een populaire kinderreeks over lichaam en gezondheid op de BBC. Hij is specialist tropische geneeskunde en professor aan het University College Londen.

Wat hield het onderzoek in?

Een team wetenschappelijke onderzoekers onderzocht of het risico op kanker kon stijgen met ultrabewerkte voeding (2).

• De onderzoekers gebruikten de gegevens van de Franse NutriNet-Santé waarnemende studie op meer dan 100.000 deelnemers. Zij werden gedurende 18 jaar opgevolgd.
• Tijdens de opvolging werd de voeding op regelmatige wijze elektronisch geregistreerd, net als het voorkomen van kanker.
• Een stijging van 10% van het aandeel ultrabewerkte voeding dat iemand innam, ging samen met een stijging van 10% van het risico op kanker.

De onderzoekers besloten dat meer onderzoek nodig is naar het verband tussen ultrabewerkte voeding en kanker.

Bron

(1) Deze dokter gaat de strijd aan met ultrabewerkt voedsel: ‘De enige functie van diepvriespizza’s is dat je ze koopt’. De Morgen, 15 augustus 2023.

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Als we de waarnemende studie nauwkeurig lezen, zien we dat het risico op vooral darmkanker steeg bij de deelnemers die dagelijks veel ultrabewerkte voeding aten.

• Als we de deelnemers in 4 gelijke groepen verdelen op basis van consumptie van ultrabewerkte voeding, zien we dat er enkel bij groep 4 met de hoogste consumptie een stijging van het risico is.
• Dat is ook de groep met de laagste opleiding, de meeste rokers en de minste fysieke activiteit. Ook dat zijn mogelijke risicofactoren voor darmkanker.
• In waarnemend onderzoek is het altijd moeilijk om voedingsmiddelen af te zonderen van de andere eet- en leefgewoonten van de deelnemer. Je kan niet zomaar spreken van een lineair verband tussen ultrabewerkte voeding en kanker, want er spelen nog andere factoren mee.

Een aantal van Tullekens uitspreken zijn zeer terecht, zoals over het beperkte nut van voedingssupplementen bij gezonde eet- en leefgewoonten. Andere uitspraken wekken echter eerder de indruk dat Tulleken aandacht probeert te trekken voor de promotie van zijn nieuwe boek. Ultrabewerkte voeding aanzien als bron van alle kwaad is kort door de bocht.

• We zijn nog nooit zo oud geworden zijn als vandaag.
• Bovendien is de term ‘ultrabewerkt’ vrij vaag.
  • Volgens het Vlaams Instituut Gezond Leven gaat het om voedingsmiddelen die complexe industriële processen ondergingen en rijk zijn aan verzadigde vetten en suiker (3).
    • Dergelijke producten zijn gericht op consumenten die snel en goedkoop willen eten.
    • Haal die consumenten weg, en voedingsfirma’s zullen geen reden meer hebben om ultrabewerkte producten te produceren. Door de prijzen te verhogen, zullen mensen minder ultrabewerkte voeding kopen. Daarnaast is het belangrijk om de consument bewust te maken van de nadelen van ultrabewerke voeding.

In het verleden waren ultrabewerkte voedingsmiddelen al het onderwerp van onderzoek. Veel ultrabewerkte voeding consumeren is schadelijk voor mens en milieu.

• Door de productie van dergelijke voedingsmiddelen daalt de biodiversiteit.
• Bovendien is het niet gezond als je veel zwaar bewerkte voedingsmiddelen eet.

Deze voeding heeft evenwel ook voordelen: het maakt bereidingen bijvoorbeeld minder arbeidsintensief.

Zwaar bewerkte voeding met slechts mondjesmaat gebruiken is goed voor zowel je eigen gezondheid als die van de planeet (4).

Conclusie

Een Britse arts schreef het boek De voedselfuik, een vertaling van zijn bestseller Ultra-Processed people, over de rol van ultrabewerkte voeding bij tal van gezondheidsproblemen. Een aantal beweringen die hij doet kloppen volledig, maar alle problemen toeschrijven aan ultrabewerkte voeding is kort door de bocht. De relatie met kanker is bijvoorbeeld vrij onzeker, terwijl de auteur die wel in de verf zet in een interview over de Nederlandse vertaling. Er is veel vraag naar ultrabewerkte voedingsmiddelen, wat ervoor zorgt dat bedrijven ze blijven produceren.

Referenties

• (2) Fiolet T, Srour B, Sellem L, et al. Consumption of ultra-processed foods and cancer risk: results from NutriNet-Santé prospective cohort. BMJ. 2018 Feb 14;360:k322.
• (3) (Ultra)bewerkte voeding | Gezond Leven
• (4) Ultrabewerkte voeding schadelijk voor mens en milieu · Gezondheid en wetenschap