Wat is ADHD?
ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Het is een vorm van neurodivergentie. Als je neurodivergent bent, werken je hersenen op een iets andere manier dan bij de meeste mensen. Het brein ontwikkelt zich net iets anders en verwerkt daardoor sommige informatie op een andere manier.
De term neurodivergent wordt ook gebruikt voor mensen met bijvoorbeeld autisme, dyspraxie of dyslexie.
De meeste mensen zijn neurotypisch: hun hersenen ontwikkelen zich en werken op een typische, standaard manier.
Mensen met ADHD ervaren van jongs af aan hun aandacht, energie en impulsen anders. Dat kan zich uiten in:
- moeite om de aandacht vast te houden;
- druk gedrag (hyperactief);
- dingen doen zonder na te denken (impulsief reageren).
Daardoor ervaren ze soms moeilijkheden thuis, op school of op het werk.
Maar naast die uitdagingen, hebben mensen met ADHD ook sterke kanten, zoals lang kunnen blijven werken aan een taak die hen boeit.
Oorzaken van ADHD
De exacte oorzaak van ADHD is niet bekend. Wel weten we dat erfelijkheid een grote rol speelt: het komt vaak in families voor. ADHD komt vaak samen voor met andere vormen van neurodivergentie, zoals autisme, dyspraxie of dyslexie. ADHD is niemands schuld. Het is dus geen gevolg van een slechte opvoeding of gebrek aan discipline.
Hoe vaak komt ADHD voor?
Naar schatting 5 op de 100 schoolgaande kinderen heeft ADHD: dat betekent gemiddeld één kind in elke klas.
Bij volwassenen komt ADHD voor bij 3 tot 4 mensen op 100. Vaak gaat het om mensen die als kind al kenmerken hadden, maar bij wie de diagnose pas later wordt gesteld.
ADHD wordt vaker vastgesteld bij jongens dan bij meisjes. Bij meisjes wordt het minder snel herkend.
Hoe kan je ADHD herkennen?
Het is niet eenvoudig om ADHD vast te stellen. Sommige kenmerken komen namelijk ook voor bij andere aandoeningen. Het kan ook zijn dat je bepaalde dingen herkent, maar dat je er weinig hinder van hebt in je dagelijks leven. In dat geval heb je geen ADHD.
ADHD begint meestal in de kindertijd en ziet er voor iedereen anders uit.
De drie kernproblemen zijn:
- moeite om de aandacht vast te houden;
- druk gedrag (hyperactief);
- dingen doen zonder na te denken (impulsief reageren).
Enkele voorbeelden bij kinderen:
- moeilijk stilzitten;
- snel afgeleid zijn;
- impulsief reageren, bijvoorbeeld iets roepen voor het aan de beurt is;
- vergeten wat net gezegd is, spullen kwijtspelen of taken niet afmaken.
Niet elk druk of dromerig kind heeft ADHD. Er kan pas sprake zijn van ADHD als de klachten:
- blijven duren;
- op verschillende plaatsen voorkomen (bijvoorbeeld thuis én op school);
- het dagelijks leven beïnvloeden.
De klachten kunnen met de leeftijd veranderen.
Bij volwassenen uit ADHD zich vaak minder in druk gedrag, maar eerder in:
- een gevoel van onrust vanbinnen of moeite om zich te ontspannen;
- moeite met plannen en organiseren;
- vergeetachtigheid of dingen uitstellen;
- impulsieve beslissingen nemen, bijvoorbeeld in werk of relaties.
Net als andere mensen, hebben kinderen en volwassenen met ADHD ook sterke kanten. Zo kunnen ze bijvoorbeeld vaak:
- creatief zijn;
- lange tijd geconcentreerd bezig blijven met een taak die hen boeit;
- veel doorzettingsvermogen hebben.
Hoe stelt je arts of zorgverlener ADHD vast?
Er bestaat geen enkele test die ADHD met zekerheid kan aantonen.
Je arts of zorgverlener kan bijvoorbeeld:
- vragen naar gedrag en concentratieproblemen, zowel nu als vroeger;
- nagaan of de problemen op meerdere plaatsen voorkomen, bijvoorbeeld thuis en op school/het werk;
- andere lichamelijke of psychische aandoeningen uitsluiten;
- informatie vragen aan de omgeving om een volledig beeld te krijgen.
Soms worden vragenlijsten gebruikt als hulpmiddel, maar die volstaan niet om de diagnose te stellen.
Een definitieve diagnose gebeurt meestal door een gespecialiseerd team van zorgverleners, bijvoorbeeld een psychiater, psycholoog …
Wat kan je zelf doen?
ADHD kan soms lastig zijn in het dagelijks leven, maar er zijn manieren om er beter mee om te gaan.
Wat helpt, verschilt per persoon en per gezin.
Als ouder of verzorger
- Vermoed je dat je kind misschien ADHD heeft? Bespreek dat dan met een zorgverlener. Kinderen met ADHD hebben meer kans om later moeilijkheden te ervaren, zoals weinig zelfvertrouwen, angst of depressieve klachten. Daarom is het belangrijk dat ze op tijd de juiste hulp en begeleiding krijgen. Zo kan een kind leren begrijpen hoe zijn of haar brein werkt, en hoe dat ook een kracht kan zijn.
- Zoek informatie over ADHD. Begrijpen wat er aan de hand is, helpt om rust te brengen in het gezin.
- Overleg met de school over wat je kind nodig heeft, zoals duidelijke afspraken of extra structuur. Door helder te bespreken wat moeilijk loopt op school of bij het leren thuis, lukt het beter om goede ondersteuning te bieden aan je kind.
- Bied voorspelbaarheid: vaste routines en duidelijke regels geven houvast. Maak een duidelijke dag- of weekkalender.
- Geef duidelijke instructies. Een kind met ADHD heeft nood aan duidelijke instructies. Dus bijvoorbeeld niet: ‘maak je klaar’, maar: ‘poets je tanden en stop je boeken in je boekentas’.
- Verdeel taken in kleine stappen. Beloon of prijs elk stukje dat lukt, want dat motiveert.
- Stimuleer beweging. Dat kan helpen om energie kwijt te raken.
- Zorg goed voor jezelf. Probeer steun te vinden bij familie of vrienden. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.
Als volwassene met ADHD
- Leer jezelf kennen. Je kan meer lezen over ADHD of vragen stellen aan je zorgverlener.
- Zorg voor structuur.
- Sta op, eet en ga slapen op dezelfde tijdstippen.
- Plan je dag met lijstjes of een agenda-app. Kleine stappen maken taken haalbaarder.
- Zet herinneringen voor afspraken of deadlines.
- Zorg voor een rustige, overzichtelijke werkplek.
- Leg spullen op dezelfde plek.
- Zorg goed voor jezelf. Regelmatige beweging en voldoende slaap helpen om rust in je hoofd te brengen.
- Zoek steun bij familie en vrienden. Contact met andere neurodivergente mensen kan waardevol zijn.
- Zoek professionele hulp als je merkt dat ADHD je dagelijks leven belemmert. Je zorgverlener kan samen met jou bekijken welke begeleiding past.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Van ADHD kan je niet genezen, maar je kan leren ermee om te gaan. Er zijn verschillende vormen van ondersteuning mogelijk, afhankelijk van wat je nodig hebt. Het doel is om je dagelijks leven gemakkelijker te maken en je levenskwaliteit te verhogen. Meestal gebeurt dat binnen een multidisciplinair team, met onder meer een psychiater, psycholoog, pedagoog, leerkracht, ergotherapeut …
Psycho-educatie
Je krijgt uitleg over ADHD, wat het is en hoe het je beïnvloedt. Het doel is om meer inzicht te geven in ADHD en de kenmerken, en om te leren hoe je beter kan omgaan met de uitdagingen die het met zich meebrengt.
Psychosociale begeleiding
Bij kinderen betekent dit meestal:
- oudertraining: ouders leren hoe ze duidelijk kunnen communiceren, positief gedrag kunnen aanmoedigen en moeilijke situaties kunnen aanpakken;
- aanpassingen op school: leerkrachten krijgen tips om structuur te bieden, zoals duidelijke regels, een beloningssysteem en taken in kleinere stappen opdelen. Een goede samenwerking tussen ouders, school en zorgverleners is essentieel.
Bij oudere kinderen en volwassenen kan cognitieve gedragstherapie helpen. Daarin leer je praktische vaardigheden om beter te plannen, je dag structuur te geven, manieren om met stress en heftige emoties om te gaan …
Begeleiding bij studie- of beroepskeuze of aanpassingen op het werk kunnen soms ook aangewezen zijn.
Medicatie
Wanneer psychosociale begeleiding alleen niet voldoende helpt, of als de klachten erg hinderlijk blijven, kan medicatie een mogelijkheid zijn. Medicatie kan helpen om beter te focussen, rustiger te worden en minder impulsief te reageren.
De medicijnen die het vaakst gebruikt worden, zijn stimulantia (zoals methylfenidaat, bijvoorbeeld Rilatine®).
Je arts bespreekt zorgvuldig de mogelijke bijwerkingen (zoals verminderde eetlust of slaapproblemen). Meestal verdwijnen die na enkele weken. De behandeling start met een lage dosis, die geleidelijk wordt verhoogd. Je arts volgt het effect regelmatig op.
Meer weten?
- Thuisarts: ADHD
- Zorgpad ADHD: een webtool die evidence-based advies geeft voor de diagnose en behandeling van ADHD
- ZitStil: advies voor iedereen die met ADHD te maken krijgt
- Bekijk dit filmpje van de Universiteit van Vlaanderen voor meer info over neurodiversiteit.
- Gebruik je medicijnen? Zoek eenvoudig betrouwbare informatie op FarmaInfo.
Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen
Vind een zelfhulpgroep via Trefpunt Zelfhulp.