Wat is het?
De wervelkolom bestaat uit 7 nek-, 12 borst- en 5 lendenwervels, en mondt uit in het heiligbeen en het staartbeentje. Elke wervel bestaat uit een wervellichaam, een wervelboog met rechte en dwarse uitsteeksels, en 2 kleine gewrichtjes die de wervels onderling met elkaar verbinden.
Een wervellichaam heeft een sponsachtige structuur. Bij een eventuele breuk (of fractuur) is het bot dan meestal ook niet echt gebroken, maar ingedeukt. Vergelijk het met een spons waarop je duwt. Bij een breuk van de werveluitsteeksels is er wel sprake van een echte breuk. Hierbij komt het uitsteeksel los van de wervel.
Wervelbreuken worden doorgaans veroorzaakt door een trauma, bvb. een val van zekere hoogte of zelfs in zittende houding (bij een oudere persoon). Ouderdom, botontkalking (osteoporose) en de ziekte van Bechterew vormen een extra risico. Bij ernstige osteoporose kunnen indeukingen ook spontaan (vanzelf) ontstaan.
Hoe kun je het herkennen?
Bij een breuk van de nekwervels heb je voornamelijk pijn in de nek. Heb je geen nekpijn, dan is het zeer onwaarschijnlijk dat je nekwervel gebroken is. Het grote probleem van zo’n nekwervelbreuken is dat ze vaak onstabiel zijn. Met andere woorden er is gevaar dat de wervel zich gaat verplaatsen. Dat kan het zenuwweefsel en zelfs het ruggenmerg beschadigen.
Is het zenuwweefsel geraakt, dan kun je pijn, tintelingen en verlammingsverschijnselen ervaren in de arm. Een ruggenmergletsel geeft verlammingsverschijnselen in het deel van het lichaam onder de breuk. In extreme gevallen kan de verplaatste wervel het ruggenmerg volledig doorsnijden. Dan is er sprake van een dwarsletsel van het ruggenmerg, waarbij het deel van het lichaam onder de breuk volledig verlamd is.
Bij een breuk van de borst- of lendenwervels is er vooral plaatselijke pijn, die dikwijls uitstraalt naar de omliggende rugspieren. Doorgaans gaat het om een indeuking, die in de regel stabiel is. Er is dus meestal geen gevaar voor verplaatsing van de wervel. Bij druk op de zenuwwortel kan de pijn uitstralen naar de borstkas of naar het been.
Bij een breuk van de dwarsuitsteeksels van de wervels is de pijn altijd lokaal, dus op de plaats van het letsel.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Bij vermoeden van een wervelbreuk wordt steeds een röntgenfoto (Rx) gemaakt. De arts bekijkt dan de hoogte van het wervellichaam, de werveluitsteeksels, en gaat na of de wervels verplaatst zijn. In geval van pijnuitstraling en verlammingsverschijnselen gebeuren tevens een CT- en een MRI-scan. Er volgt ook een uitgebreid neurologisch onderzoek.
Wat kun je zelf doen?
Wil je hulp bieden bij een zwaar ongeval of hoogteval, dan is het vooral belangrijk om het slachtoffer niet te verplaatsen. Zo veroorzaak je zelf geen ruggenmergletsel. Beweeg diens hoofd in geen geval. Roep zonder verwijl de spoeddiensten op en wacht tot ze ter plaatse zijn. Het slachtoffer krijgt eerst altijd een halskraag aangelegd om de wervels stabiel te houden. Pas daarna wordt hij verplaatst.
Wat kan de arts doen?
Een breuk van een nekwervel vereist een ziekenhuisopname. Iedere breuk in de nek is in principe onstabiel; er is dus altijd gevaar voor een ruggenmergletsel. In het begin kan nog een tractie worden uitgevoerd op het hoofd. De nekwervels worden dan iets uit elkaar getrokken, zodat de druk op het zenuwweefsel afneemt. Daarna wordt de gebroken wervel chirurgisch gefixeerd.
De behandeling van een breuk van een borst- of lendenwervel is in principe altijd conservatief. Dit wil zeggen dat er geen ingreep gebeurt, maar wel een immobilisatie, via bedrust of het dragen van een speciaal toestel dat de bewegingen van een deel van de wervelzuil verhindert. Een ingreep gebeurt enkel bij onstabiele breuken en bij risico op beschadiging van het ruggenmerg. Daarnaast zorgt de arts voor een goede pijnstilling.
Stelt hij osteoporose van de wervels vast, dan kan hij hiervoor medicatie voorschrijven.
Bij een breuk van het dwarsuitsteeksel van de wervel krijgt men alleen pijnstillers. Beweging is toegelaten binnen de grenzen van de pijn. Immobilisatie van de rug is hier niet nodig. Genezing neemt doorgaans 6 tot 8 weken in beslag.