Eerste hulp bij ontwrichting

Aangepast op 19/07/2022

Wat is het?

Een gewricht kan ‘uit de kom’ raken. Dat noemen we ontwrichting of luxatie. Dit gebeurt wanneer twee botuiteinden verplaatst zijn ten opzichte van elkaar.

Het gewrichtskapsel en de gewrichtsbanden rekken uit of scheuren.
Zenuwen en bloedvaten kunnen daardoor beschadigd raken.
Ontstaat er een wonde die bloedt door de ontwrichting? Dan spreken we van een open ontwrichting.
Je kan samen met een ontwrichting ook een breuk hebben.

Oorzaken

Een gewricht raakt ontwricht door:

een directe kracht van buitenaf, bijvoorbeeld:
- een slag;
- een stoot;
- een val.
een draaiende kracht op het gewricht.

Wat stel je vast?

Het gewricht doet pijn.
Je kan het ledemaat niet meer normaal bewegen.
De plaats van de ontwrichting kan gezwollen en blauw zijn.
Het gewricht staat abnormaal.
Bij een open ontwrichting is er een wonde dat bloedt. Soms kan je botfragmenten zien.

Aanbeveling

! Probeer niet zelf het gewricht terug recht te zetten. Laat dit doen door een arts.

Bel 112 als:

het slachtoffer zich niet kan verplaatsen.
je twijfelt.

Ga naar een arts als:

het gewricht erg gezwollen is;
het ledemaat abnormaal staat;
het slachtoffer het ledemaat niet of juist abnormaal kan bewegen;
het slachtoffer gevoelsstoornissen heeft zoals tintelingen, speldenprikken of een slapende voet;
het slachtoffer tekenen van het compartimentssyndroom heeft:
- plotse pijn aan de spieren;
- terugkerende pijn, bijvoorbeeld na het sporten;
- gevoelsstoornissen zoals tintelingen, speldenprikken of een slapende voet;
- harde spieren;
- krachtverlies van de spieren.
het slachtoffer zichzelf nog kan verplaatsen.

Verleen verdere eerste hulp:

Gesloten ontwrichting	Open ontwrichting
Is de schouder, elleboog, pols of een vinger ontwricht? Doe dan ringen en andere juwelen uit.	Druk op de wonde om het bloeden te stelpen. Beweeg daarbij het ledemaat niet.
Laat het slachtoffer zelf een houding aannemen die voor hem het meest comfortabel is. Hou het ledemaat omhoog als dat kan. Dan zwelt het minder op.	Is de schouder, elleboog, pols of een vinger ontwricht? Doe dan ringen en andere juwelen uit.
Koel het letsel met ijsblokjes in een zakje water of een koelzakje om zwelling en pijn te beperken. Koel maximaal 20 minuten en houd het ijs niet rechtstreeks tegen de huid om vriesletsels te voorkomen. Wikkel er een dunne handdoek of andere doek rond. Gebruik koud water als je geen ijs hebt. Onderbreek het koelen als dat het slachtoffer hindert. Als de pijn weer opkomt, mag je opnieuw koelen, op voorwaarde dat de huid weer een normale temperatuur heeft.	Laat het slachtoffer zelf een houding aannemen die voor hem het meest comfortabel is. Hou het ledemaat omhoog als dat kan. Dan zwelt het minder op.
	Dek de wonde af met een steriel kompres dat je vooraf vochtig maakte (met water of met een waterig, nietverkleurend ontsmettingsmiddel als je geen water ter beschikking hebt). Zo blijft het kompres gemakkelijk liggen en kleeft het niet in de wonde.
	Leg geen ijs op een open ontwrichting.