Geen bewijs voor gezondheidsproblemen door windmolens

Waar komt dit nieuws vandaan?

In 2023 waren er 66 klachten over windmolenhinder in Vlaanderen. Dat is volgens De Standaard het grootste aantal klachten van de afgelopen 7 jaar. Deze cijfers werden opgevraagd door Vlaams Parlementslid Johan Deckmyn (Vlaams Belang) bij Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). De voornaamste redenen van de klachten waren geluidshinder en slagschaduw (1).

Bron

(1) In zeven jaar nooit zoveel klachten over windmolens. De Standaard, 13 februari 2024. https://www.standaard.be/cnt/dmf20240212_97816846

Hoe moet je dit nieuws interpreteren?

Het Tijdschrift voor Geneeskunde en Gezondheidszorg schreef een aantal jaren geleden dat windmolens wel degelijk een effect op onze gezondheid kunnen hebben. Tenminste, als we het begrip gezondheid verruimen tot onze kwaliteit van leven. Die omvat ook ons welzijn.

Hoewel windenergie wordt geprezen als een bron van groene stroom, verzetten omwonenden zich vaak tegen de plaatsing van windmolens in hun buurt. De angst voor een negatief effect op hun gezondheid en welzijn speelt daarin een belangrijke rol. Vooral de geluidshinder en slagschaduw van windmolens worden als meest storend ervaren (2, 3).

Impact van geluidshinder op ons welzijn

Geluidshinder heeft het meeste invloed op ons welzijn.

• Geluidshinder van windmolens is zowel overdag als ’s nachts aanwezig, maar het geluidsniveau is in werkelijkheid bescheiden in vergelijking met de geluidshinder van verkeer of een koelkast (2).
• De geluidsniveaus voor nabijgelegen woningen moeten voldoen aan richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (4) om zoveel mogelijk hinder en slaapverstoring te vermijden.

Tot lang werd gedacht dat het laagfrequente geluid dat windmolens maken mensen irriteert. Sommige mensen ervaren het als druk op de oren of trillingen in het lichaam, andere horen licht brommen of zoemen (2).

• Maar recent geluidsonderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Mundonovo toont dat het laagfrequente geluid geen verhoogde irritatie bij omwonenden opwekt ten opzichte van gewoon geluid.
• Er is wel bewijs dat de irritatie van omwonenden toeneemt op lange termijn (5).
• Uit ander onderzoek blijkt dat vooral het ritmische karakter, het zoeven, hindert. Daarnaast ervaren omwonenden de geluidshinder sterker wanneer de windmolens in hun gezichtsveld staan (2).

Impact van slagschaduw op ons welzijn

Als de zon op de wieken van een windmolen schijnt, ontstaat er bewegende schaduw op de grond. Die wordt ook wel slagschaduw genoemd. Slagschaduw kan een hinderlijk knipperend effect veroorzaken op de ramen van huizen.

• Tegenwoordig probeert men dat te voorkomen door windmolens zorgvuldig te plaatsen.
• Als het toch niet te vermijden is, adviseert de Hoge Gezondheidsraad om de wieken tijdelijk stil te leggen. Dat kan automatisch gebeuren op basis van het weer (2).

Kunnen we ziek worden van windmolens in onze omgeving?

Het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Mundonovo verzamelde informatie van vele wetenschappelijke studies. De conclusie was dat er geen duidelijk verband is tussen geluidshinder van windmolens enerzijds en verstoring van de slaap, hart- en vaatziekten, stofwisselingsziekten of mentale en cognitieve problemen anderzijds. Deze verbanden zijn weinig onderzocht en als er al studies zijn, zijn ze vaak tegenstrijdig (5).

Voor het zogenaamde ‘windturbinesyndroom’ bestaat geen wetenschappelijk bewijs. Dat is een geheel van klachten en problemen die sommigen toeschrijven aan windmolens, zoals psychische problemen, pijn, hoofdpijn, tinnitus en gehoorschade, diabetes en hart- en bloedvatziekten (2).

Belang van plaatsing

De Hoge Gezondheidsraad formuleerde in 2013 aanbevelingen om windmolens op een sociaal aanvaardbare manier te plaatsen, met nadruk op het beschermen van levenskwaliteit (2, 3). De meeste Vlaamse windmolens staan dan ook in landbouwgebieden, langs autosnelwegen en waterwegen, industriezones en havens (2). Omwonenden ervaren minder klachten wanneer ze kunnen deelnemen aan het plaatsingsproces. Hoe vroeger de omwonenden betrokken worden, hoe beter (5).

Meer windmolens, meer klachten?

Het recordaantal klachten in 2023 volgt op een jaar waarin er een recordaantal vergunningen werd afgeleverd voor de plaatsing van windmolens. Het ging om 112 windmolens, wat het grootste aantal is sinds 2019 (1). De toename van het aantal klachten zou dus mogelijk in verband kunnen staan met het aantal windmolens dat geplaatst wordt. Daarvoor is echter verder onderzoek nodig.

Conclusie

Windmolens kunnen een invloed hebben op het welzijn van omwonenden, vooral door geluidshinder en hun slagschaduw. In het bijzonder het ritme en de schaduw ervan op ramen kunnen hinderlijk zijn. Om overlast te voorkomen, moeten de geluidsniveaus voldoen aan richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Daarnaast adviseert de Hoge Gezondheidsraad om bij slagschaduw de wieken stil te leggen. Er is geen bewijs dat windmolens directe gezondheidsproblemen veroorzaken. Het is wel belangrijk om windmolens weloverwogen te plaatsen en het is goed om de omwonenden daarin te betrekken. Dat er meer klachten waren in 2023, heeft waarschijnlijk te maken met het grote aantal geplaatste windmolens.

Referenties

• (1) In zeven jaar nooit zoveel klachten over windmolens. De Standaard, 13 februari 2024. https://www.standaard.be/cnt/dmf20240212_97816846
• (2) Finoulst, M., Vankrunkelsven, P. Hebben windturbines een weerslag op de gezondheid en het welzijn van omwonenden? Tijdschrift voor Geneeskunde en Gezondheidszorg, 15 maart 2017.
• (3) Hoge Gezondheidsraad. Public health effects of siting and operating wind turbines. Mei 2013.
• (4) Wereldgezondheidsorganisatie. Environmental noise guidelines for the European Region. 30 januari 2019.
• (5) Van Kamp, van den Bergh. Health Effects Related to Wind Turbine Sound: An Update. Int J Environ Res Public Health. 2021 Aug 30;18(17):9133. doi: 10.3390/ijerph18179133.