Slapeloosheid

- Patiëntenrichtlijn -

Overzicht
Laatst aangepast op 01/08/2024

Wat is het?

Hoeveel slaap iemand nodig heeft om zich fit en uitgerust te voelen, verschilt van persoon tot persoon. Zo heeft de ene persoon nood aan minstens 8 uur slaap per nacht, terwijl de andere toekomt met 6 uur.

Wanneer je ouder wordt, slaap je sowieso minder (vast). Het is dus niet omdat je minder slaapt, dat je een slaapprobleem hebt.

Slaapklachten

Soms slaap je een korte periode minder goed, of voel je je overdag wat slaperig. Dat overkomt iedereen weleens.

  • Van zulke slaapproblemen heb je doorgaans weinig last. Met andere woorden: je functioneert nog goed.
  • De slaapklachten gaan meestal vanzelf over. Je hoeft je er dus geen zorgen over te maken.
Slapeloosheid

Slaap je meer dan 3 keer per week slecht? Dan functioneer je mogelijk minder goed.

Zijn je klachten overdag zeer uitgesproken? Dan lijd je misschien aan slapeloosheid.

Hoe kan je het herkennen?

Als je last hebt van slapeloosheid, dan heb je geen normaal slaappatroon meer:

  • Je slaapt moeilijk in.
  • Je slaapt niet door.
  • Je wordt te vroeg wakker.

Overdag draag je daar de gevolgen van:

  • Je bent moe en prikkelbaar.
  • Je kan je moeilijk concentreren.
  • Je presteert minder goed op je werk of op school.

Wat zijn de oorzaken van slapeloosheid?

Slapeloosheid heeft heel wat mogelijke oorzaken. De belangrijkste zijn:

  • stress;
  • psychische problemen;
  • onderliggende lichamelijke aandoeningen.
Stress

Stress kan het gevolg zijn van onder meer:

  • je werk;
  • problemen in je relatie;
  • financiële moeilijkheden;
  • het overlijden van een dierbare.
Psychische problemen

Je kan met slapeloosheid kampen bij psychische aandoeningen, zoals:

Onderliggende aandoeningen

Verschillende lichamelijke aandoeningen kunnen slaapklachten en slapeloosheid uitlokken:

  • slaapapneu:
    • Je stopt meermaals per nacht met ademhalen gedurende meer dan 10 seconden.
    • Telkens ben je heel even wakker, soms zonder dat je het beseft. Je slaapt dus nooit aan een stuk door.
  • rustelozebenensyndroom:
    • Je hebt ’s nachts een onaangenaam gevoel in je benen. Je been slaapt of tintelt.
    • Dat gevoel kan je tegengaan door je benen te bewegen.
    • Als je rusteloze benen hebt, kan je ook last hebben van periodieke beenbewegingen. Je benen maken dan plotse, heftige en schokkende bewegingen tijdens je slaap.
  • verstoorde biologische klok:
    • Een jetlag of ploegenarbeid kunnen je biologische klok verstoren.
    • Je lichaam weet niet meer wanneer het tijd is om actief te zijn of om te slapen. Zo kan je klaarwakker zijn wanneer je wil gaan slapen, of slaperig en moe wanneer je moet werken.
  • parasomnieën:
    • Dit zijn vreemde ervaringen of gedragingen tijdens je slaap. Er zijn verschillende soorten, naargelang in welke fase van de slaap ze optreden.
    • Een bekend voorbeeld is slaapwandelen. Je wordt dan wakker, maar je bent niet volledig alert.
    • Andere ongevaarlijke voorbeelden, die wel beangstigend kunnen zijn:
      • hallucinaties met levensechte dromen (wanneer je inslaapt);
      • slaapverlamming: je bent even niet in staat om te bewegen (wanneer je inslaapt of wakker wordt).
  • narcolepsie (zeldzaam):
    • Deze aandoening kan zich uiten in een of beide van volgende symptomen:
      • onbedwingbare aanvallen van slaap overdag (hoofdsymptoom);
      • plotse verlamming van enkele seconden, uitgelokt door emoties zoals hard lachen of woede (kataplexie).

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

  • Je arts stelt je uitgebreid vragen over je slaapprobleem.
  • Hij wil ook weten waarover je je zorgen maakt en welke verwachtingen je hebt.
  • Hij gaat na of je slapeloosheid te maken kan hebben met een onderliggend lichamelijk probleem.
Slaapdagboek

Je arts kan je vragen om een slaapdagboek bij te houden. Daarin noteer je alle informatie over je slaap en je slaapklachten. Je houdt onder meer bij:

  • wanneer je gaat slapen;
  • hoelang het duurt om in te slapen;
  • hoe vaak je wakker wordt;
  • hoelang je dan wakker ligt;
  • wanneer je opstaat;
  • of je dan fit bent of niet.

Op die manier krijgt je arts een goed zicht op je slaappatroon. Ook de oorzaken en de aard van je slaapprobleem worden duidelijker op basis van een slaapdagboek.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Je zorgverlener:

  • kan je voorlichting en adviezen geven in functie van een goede slaaphygiëne;
  • kan je technieken aanleren die je slaap bevorderen.

Daarmee is je slapeloosheid vaak al opgelost.

Slaapvoorlichting

Je arts legt je uit hoe een dag-nachtritme werkt. Hij of zij vertelt je ook wat een gezond slaappatroon is.

  • Er is geen precieze norm voor het aantal uren slaap dat je nodig hebt.
  • Ook is het moeilijk te bepalen hoelang het moet duren voor je in slaap valt.
  • Naarmate de nacht vordert, wordt je slaap steeds minder diep. Het is normaal dat je dan kort wakker wordt.

Slaap-waakadviezen

Dit doe je beter niet als je aan slapeloosheid lijdt:

  • Blijf niet langer in bed liggen.
  • Haal geen slaap in overdag.
  • Doe geen dutjes voor de geplande bedtijd, zoals in slaap vallen voor tv.
  • Vermijd alcohol en cafeïne in de uren voor je gaat slapen.

Daarmee onderhoud je het probleem.

Wat je beter wel doet:

  • Ga slapen als je je slaperig voelt.
  • Zorg ervoor dat je slaapkamer goed verduisterd en fris is.
  • Sta op een vast uur op.
  • Probeer te ontspannen voor je gaat slapen.
Technieken die de slaap bevorderen

Een aantal technieken kunnen je helpen om een beter slaappatroon te ontwikkelen en/of je slaapkwaliteit te verbeteren. Je zorgverlener bekijkt samen met jou welke je kan uitproberen:

  • ontspanningstechnieken, zoals:
    • een uur ontspannen voor je gaat slapen;
    • werklijstjes maken voor de volgende dag.
  • cognitieve gedragstherapie:
    • Je vertrekt van de gedachten die je hebt over slaap en je slaapprobleem.
    • Via gesprekken probeer je die gedachten te veranderen.
  • stimuluscontrole, waarbij je leert om:
    • alleen te gaan slapen als je slaperig bent;
    • op te staan en iets ontspannend te doen als je niet kan slapen (in plaats van in bed te blijven woelen);
    • elke dag op hetzelfde uur op te staan;
    • geen dutjes te doen overdag.
  • slaaprestrictie:
    • Je beperkt de tijd in bed tot de tijd die je effectief slaapt.
  • voldoende beweging.
Medicatie

Soms kan je arts medicatie zinvol vinden. Welk type medicijn hij of zij dan voorschrijft, hangt af van je specifieke situatie.

Lijd je aan acute en ernstige slapeloosheid? Dan kan je arts je voor een korte periode een slaapmiddel voorschrijven:

  • Er zijn veel soorten slaapmiddelen. Je arts kiest voor een middel met een korte werkingsduur, zoals alprazolam, lormetazepam, zolpidem of zopiclone.
    • Gebruik ze slechts af en toe, en zeker niet te lang: maximaal één week.
  • Je raakt immers gewend aan slaapmiddelen: gaandeweg heb je er meer van nodig. Deze geneesmiddelen zijn verslavend.
    • Gebruik ze dus alleen in crisissituaties: wanneer je door de slapeloosheid niet meer normaal kan functioneren.
    • Je arts vraagt je altijd om na één week terug te komen. Zo kan hij van dichtbij opvolgen hoe het gaat.
  • Ben je wat ouder?
    • Wees dan zeer voorzichtig met slaapmiddelen.
    • Ze verminderen je alertheid en verhogen je kans om te vallen (bijvoorbeeld wanneer je ‘s nachts opstaat om naar het toilet te gaan).

Heb je behalve slaapstoornissen ook depressieve klachten of angstproblemen? Dan schrijft je arts soms antidepressiva voor om je slapeloosheid te verbeteren.

Doorverwijzing

Hebben de adviezen, technieken en medicijnen weinig geholpen? Of vermoedt je arts een onderliggend, mogelijk ernstig probleem? Dan verwijst je arts je door naar:

  • een slaapcentrum voor een slaaponderzoek;
  • een psychiater;
  • een psychotherapeut.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming. 

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.

Gerelateerde richtlijnen
Gerelateerde nieuwsberichten
Vond je dit artikel nuttig?

Ook interessant

1
Slaap- en kalmeermiddelen
28/04/2025
Lees meer »
2
Vermoeidheid
18/09/2024
Lees meer »
3
Slaapstoornissen bij kinderen
24/03/2020
Lees meer »
4
Obstructieveslaapapneusyndroom (OSAS)
13/11/2019
Lees meer »
5
Rustelozebenensyndroom en loopdwang
25/01/2019
Lees meer »

Nieuwsbrief

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief