Wat is het?
Tanden bestaan uit een zichtbaar deel (de kroon) en een deel dat in het kaakbeen zit (de wortel). Ze zijn bekleed met hard weefsel: glazuur rond de kroon en cement rond de wortel. Binnenin zit een beenachtig materiaal (dentine). De kern van de tand bestaat uit zacht weefsel (de pulpa), waarin bloedvaten en zenuwen zitten. Alle tanden samen vormen het gebit.
Kinderen krijgen 20 tijdelijke tanden, de melktanden. Die vallen uit en maken plaats voor het blijvende gebit dat bestaat uit 32 tanden, 16 in de bovenkaak en 16 in de onderkaak. We hebben 3 soorten tanden: snijtanden, hoektanden en kiezen.
Alle tandonderdelen kunnen aangetast worden (door tandplak, tandsteen, tandcariës, abnormale slijtage).
Tandplak, tandsteen en tandcariës
Cariës (tandbederf) is een ziekte van het harde tandweefsel, en ontstaat door inwerking van microben op het tandoppervlak.
Het is de vaakst voorkomende aandoening van het harde tandweefsel. Eerst wordt tandplak gevormd. Dat is een dun, nauwelijks zichtbaar laagje dat nog zacht genoeg is om met de vingernagel af te schrapen. Wacht je langer dan 48 uur, dan zal het, vooral net tegen het tandvlees, verharden tot tandsteen.
Alleen een tandarts kan tandsteen verwijderen.
Tandplak veroorzaakt volgende problemen:
- de bacteriën in tandplak zetten suikers om in zuren die (zwarte) gaatjes veroorzaken in de tanden (cariës). Een slechte tandhygiëne en verminderde speekselproductie verhogen het risico op cariës. Het verdwijnen van de glans van de tand (glazuur) is het eerste teken van tandbederf. Snel evoluerend tandbederf is wit van kleur; aantasting door traag vorderend tandbederf is bruin of zwart. De enige manier om het indringen van de bacteriën te stoppen, is het aangetaste deel verwijderen en te vervangen door een vulling.
- door inwerking van de bacteriën in tandplak kan ook het tandvlees ontsteken. Dat ziet er dan rood en gezwollen uit, voelt slap aan en kan bloeden tijdens het tandenpoetsen of eten. Soms geeft ontstoken tandvlees een vieze smaak in de mond of een slechte adem, of is het pijnlijk.
- een tandvleesontsteking kan het kaakbot aantasten. Het tandvlees laat dan los van de tanden, waardoor een ruimte (pocket) ontstaat waarin zich opnieuw tandplak vormt. Het tandvlees kan zichtbaar terugtrekken. Daardoor worden de tanden erg gevoelig voor o.a. warmte, koude of zoete voedingsmiddelen. De ontsteking breidt zich via de pockets verder uit in de diepte en leidt uiteindelijk tot afbraak van het bot (parodontitis). In een vergevorderd stadium kunnen tanden losstaan of zelfs uitvallen. Roken, diabetes, stress, zwangerschap, systeemziekten en gebruik van bepaalde geneesmiddelen kunnen parodontitis in de hand werken.
- ten slotte kan tandbederf een ontsteking van de pulpa veroorzaken. Dat gaat gepaard met tandpijn of -overgevoeligheid. Een acute infectie geeft ernstige, brandende pijn. Ook algemene infectiesymptomen (zoals koorts) kunnen aanwezig zijn. Ook deze ontsteking kan zich uitbreiden naar het bot. Onbehandeld leidt het tot een abces met zwelling van de wang. Andere oorzaken van een ontstoken pulpa zijn o.a. lekkende vullingen of trauma.
Abnormale tandslijtage
Abnormale slijtage van de tanden is meestal het gevolg van wrijving, schuren of tanderosie, zoals kan voorkomen bij tandenknarsen, gebitafwijkingen of te agressief tandenpoetsen. Dat kan leiden tot bv. pijn in het kaakgewricht.
De term ‘tanderosie’ wordt gebruikt voor de aantasting van het tandglazuur door zuren, bv. door gebruik van frisdranken of maagzuur bij reflux. Dit leidt tot gevoeligheid van de tanden bij eten of drinken.
De tanden krijgen een gelige schijn en kunnen kleiner worden. Verdwenen tandglazuur is blijvend; het komt dus niet meer terug.
Hoe stelt je tandarts de aandoening vast?
Bij de jaarlijkse controle zal je tandarts de gezondheid van je tanden (gaatjes, tandplak?) en tandvlees (rood, gezwollen, terugtrekkend?) controleren. Om tandplak zichtbaar te maken, kan hij gebruikmaken van een speciale kleurstof.
Wat kan je zelf doen?
Een goede mondhygiëne is zeer belangrijk.
Poets 2 keer per dag gedurende minstens 2 minuten grondig je tanden met een fluoridetandpasta. Er bestaan speciale tandpasta’s in de handel die de vorming van tandsteen remmen.
Daarnaast reinig je 1 keer per dag tussen de tanden, bijvoorbeeld met een tandenstoker of flosdraad, om tandplak te verwijderen.
In het volgende filmpje tonen we hoe je het best je tanden poetst.
Lees verder onder het filmpje.
Aanvullend kun je mondspoelmiddelen gebruiken, maar opgelet: ze vervangen het tandenpoetsen niet!
Ga minstens 1 maal per jaar naar de tandarts, en vroeger in geval van pijn of bloedend tandvlees.
Drink minder of liefst geen frisdrank en beperk het gebruik van suiker.
Paracetamol of een ontstekingsremmer kan helpen om tandpijn te stillen.
Wat kan je tandarts doen?
Je tandarts zal je informeren over een goede tandhygiëne en welke hulpmiddelen je het best gebruikt.
Heb je een gaatje in één van je tanden, dan kan dat enkel hersteld worden met een vulling of kroon.
Afbraak van het kaakbot bij parodontitis herstelt niet meer. Tijdige behandeling is dus essentieel om verlies van tanden te voorkomen.
De tandarts zal tandplak en tandsteen verwijderen, zowel in de diepe pockets als boven de tandvleesrand. Zijn de pockets te diep of moeilijk te bereiken, dan kan een kleine ingreep nodig zijn.
In geval van een ontstoken pulpa wordt het geïnfecteerde en afgestorven weefsel verwijderd en vervangen door wortelvulmateriaal.
Bij een tandabces moet je misschien eerst antibiotica innemen. Soms is de tand niet meer te redden en moet die getrokken worden.
De behandeling van tanderosie begint bij een goede tandhygiëne en gezonde voedingsgewoonten. Als de erosie gering is, volstaan vullingen doorgaans om het gebit te herstellen. Gaat het om uitgebreide erosie, dan kan kunnen kronen op meerdere tanden nodig zijn.
Meer weten?
http://www.tandarts.be/patienteninfo/aandoeningen