Wat is het?
Rokers zijn meestal afhankelijk van het roken. Die afhankelijkheid is zowel fysiek, psychologisch als gedragsmatig. Stoppen met roken is daarom niet altijd eenvoudig. Nicotine is verantwoordelijk voor de fysieke afhankelijkheid. Dit gebeurt op twee vlakken: enerzijds geeft roken een gevoel van welbehagen, waardoor de roker geneigd is om verder te roken (positieve bekrachtiging); anderzijds gaat het 'niet roken' gepaard met onaangename sensaties, waardoor het roken wordt verdergezet (negatieve bekrachtiging). Gewoontevorming versterkt het rookgedrag. Men schat dat ongeveer zeven op tien rokers graag wil stoppen met roken. Doorgaans zijn 3 à 4 pogingen nodig om te slagen.
Wat zijn de cijfers?
Roken zou de oorzaak zijn van ongeveer 20 000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar in België. Uit de enquête van 2004 van het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) blijkt dat 27% van de Belgen (30% mannen en 25% vrouwen) dagelijks rookt en 6% gelegenheidsroker is. Van alle sterfgevallen wordt 14% veroorzaakt door ziekten die te maken hebben met roken; 50% van alle rokers overlijdt aan de gevolgen van roken. Uit studies blijkt overduidelijk dat stoppen met roken de sterfte en de risico's van roken aanzienlijk doet dalen. Zelfs zware rokers en langdurige rokers (meer dan 65 jaar) halen nog gezondheidswinst uit een rookstop. Hoe jonger men stopt, hoe groter de winst. Stoppen met roken is in feite alles of niets: het aantal sigaretten per dag beperken of lichtere sigaretten roken, vermindert nauwelijks de risico's van roken.
Waarom stoppen met roken?
Aan stoppen met roken zijn heel wat voordelen verbonden:
- koolstofmonoxide (CO) in je lichaam verdwijnt na één dag en nicotine na twee dagen;
- hoesten en slijmproductie verminderen binnen 1 à 2 maanden en er is een beduidend verbeterde longfunctie binnen 2 à 3 maanden na rookstop;
- de subjectieve stress neemt af, en de hoeveelheid en kwaliteit van de slaap verbeteren;
- binnen het jaar heeft men de helft minder kans op een hartinfarct;
- ook het risico op longkanker halveert binnen tien jaar;
- sterfte door ischemische hartziekten (te wijten aan te weinig zuurstof) vermindert met meer dan 30%. Binnen 5 à 15 jaar daalt het risico op een herseninfarct (beroerte) tot dat van niet-rokers;
- in geval van chronische obstructieve longziekte (COPD) heeft rookstop op elk moment een gunstig effect op de prognose.
Waarom is stoppen zo moeilijk?
Ontwenningsverschijnselen
Een nicotineafhankelijke roker die na langdurig en dagelijks gebruik wenst te stoppen, kan last krijgen van ontwenningsverschijnselen: dwingende behoefte aan nicotine, irritatie, frustratie, agressie, woede, depressieve stemming, angst, concentratiemoeilijkheden, onrust, ongeduld, slapeloosheid, obstipatie, lager hartritme, meer eetlust en gewichtstoename. De meeste treden op tijdens de eerste stopweek (vooral in de eerste 48 uur), maar nemen daarna af vanaf de derde/vierde week. Het is echter mogelijk dat sommige ontwenningsverschijnselen, vooral irritatie en dwingende behoefte om te roken, tot zes maanden aanhouden.
De duur van de ontwenningsymptomen varieert van persoon tot persoon. We kunnen die duur niet voorspellen op basis van het aantal gerookte sigaretten of de resultaten van een nicotineafhankelijkheidstest. Koffie kan de ontwenningsverschijnselen verergeren.
Gewichtstoename
Je moet rekening houden met een gewichtstoename na rookstop. Bij mannen is de gemiddelde gewichtstoename 2,8 kg en bij vrouwen 3,8 kg gedurende de 6 à 12 maanden na het stoppen; 10% van de mannen en 13% van de vrouwen komt zelfs meer bij. Rookstop gecombineerd met individuele begeleiding op vlak van dieetmaatregelen en lichaamsbeweging kan helpen om de gewichtstoename onder controle te houden. Ook nicotinevervangers of bupropion kunnen je hierbij ondersteunen.
Wat kan je arts doen?
De arts zal je vragen stellen over je rookgedrag, o.a. of je ooit al eerder bent gestopt met roken en hoe dat verlopen is. Hij zal je helpen om te stoppen met roken. Het kan ook zijn dat hij je verwijst naar een centrum dat rookstop begeleidt of naar een professionele rookstopbegeleider.
De arts zal je ook aanmoedigen om aan lichaamsbeweging te doen. Dat zou een vast onderdeel moeten zijn van de behandeling.
Soms kan het nuttig zijn om, onder begeleiding van je arts, medicatie te gebruiken die je helpt om te stoppen met roken. Zo zijn er verschillende.
Nicotinevervangende therapie
Nicotinevervangende therapie verlicht de ontwenningsverschijnselen. Alle vormen (kauwgom, pleisters, neusspray, inhalator en zuigtabletten) zijn doeltreffend. Ze verhogen de slaagkans van rookstop, en worden aanbevolen aan rokers van meer dan 10 sigaretten per dag. De behandelingsduur is 3 à 6 maanden. Voor welk product je kiest, hangt af van de mate van afhankelijkheid en van je gezondheidstoestand en voorkeuren. Je kunt verschillende vormen combineren. Zo is de combinatie van een pleister met een nicotinevervangende kauwgom of neusspray doeltreffender dan elk van deze producten alleen. Nicotinevervangende therapie is, zelfs bij langdurig gebruik, minder schadelijk voor de gezondheid dan roken. Ze is ook, mits voorzichtig gebruik, veilig bij mensen met een hartziekte. Nicotinevervangers zijn bovendien een beter alternatief dan roken als je zwanger bent of borstvoeding geeft. Roken tijdens de zwangerschap verhoogt immers het risico op een vroeggeboorte en een laag geboortegewicht van je kindje.
Als je nicotinekauwgom gebruikt, moet die geleidelijk worden afgebouwd of vervangen door pleisters. Sommige rookstoppers geraken eraan verslaafd. Die verslaving heb je niet met pleisters.
Andere
Als de nicotinevervangende therapie gefaald heeft, kan bupropion worden overwogen. Dit geneesmiddel wordt gedurende 7 tot 9 weken gebruikt en opgestart 1 à 2 weken voor de geplande rookstop. Bij personen met epilepsie, alcoholafhankelijkheid of die in het verleden een ernstig hoofdtrauma hebben opgelopen, is dit geen geschikte medicatie.
Ook varenicline kan de rookstopper ondersteunen. Deze behandeling wordt ingesteld 1 à 2 weken voor de rookstop. De dosis wordt opgedreven tot max. 1 mg tweemaal daags. De volledige behandeling duurt 12 weken. Soms is misselijkheid er een bijwerking van. De combinatie van varenicline met nicotinevervangers is zinloos, en kan de negatieve effecten van nicotine versterken.
Nortriptyline is een antidepressivum dat ook blijkt te helpen bij rookstop. Het middel is echter niet erkend als rookstopmedicatie.
Meer weten?
Bronnen