Wat is het?
We spreken van lactose-intolerantie wanneer je lichaam moeilijk melk en melkproducten kan verteren. Het is een niet-allergische vorm van voedselovergevoeligheid.
Voedselovergevoeligheid
Een voedselovergevoeligheid kan allergisch of niet-allergisch van aard zijn (zie schema onder). In het eerste geval spreken we van een voedselallergie, in het laatste van een voedselintolerantie. De onderliggende mechanismen zijn verschillend:
- Bij een voedselallergie reageert je afweersysteem abnormaal op bepaalde eiwitten uit voeding.
- Het beschouwt ze als vreemd en stoot ze af.
- Bij een voedselintolerantie loopt het fout met de vertering van bepaalde voedingsproducten.
- Dat komt bijv. door een tekort aan bepaalde stoffen die een functie hebben bij de vertering.
Lactose-intolerantie is dus geen allergie.
Typisch voor lactose-intolerantie is dat je, nadat je melkproducten hebt gegeten of gedronken, last krijgt van buikkrampen, diarree of winderigheid. Lactose-intolerantie kan je heel wat klachten bezorgen, maar is doorgaans niet gevaarlijk.
Oorzaak
Lactose is een suiker die in melk en melkproducten voorkomt. Om lactose (of melksuiker) af te breken en te verteren, moet je over voldoende lactase beschikken. Lactase is een enzym. Een enzym is een eiwit dat noodzakelijk is voor bepaalde processen in je lichaam, bijvoorbeeld om voedsel te verteren.
Het enzym lactase wordt aangemaakt in de wand van je dunne darm. Als je niet voldoende lactase aanmaakt, dan heb je een lactase-tekort. Daardoor kan je lactose (of melksuiker) moeilijk verteren. Lactose blijft dan in je darm aanwezig en trekt water aan. Daardoor versnelt je darmtransit en krijg je diarree. De winderigheid wordt deels veroorzaakt door bacteriën die zich in je dikke darm tegoed doen aan te veel lactose en deze vergisten. Daardoor produceer je gas.
Veel mensen met lactose-intolerantie kunnen wel kleine hoeveelheden lactose verdragen. Niet goed lactose kunnen verteren bezorgt ook niet iedereen klachten.
Verworven lactose-intolerantie
Er bestaat ook een tijdelijke vorm van lactose-intolerantie. Die kan optreden na een langdurige ontsteking van de darmen. Je darmen zijn dan tijdelijk beschadigd, waardoor je onvoldoende lactase aanmaakt. Zo kan je klachten krijgen die even aanhouden na een darmontsteking, maar die daarna vanzelf weer verdwijnen.
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
De klassieke vorm van lactose-intolerantie komt vaak voor. Of je voldoende lactase kan aanmaken, is erfelijk bepaald. Tot 18% van de bevolking in Noord-Europa heeft een lactase-tekort. Bij mensen van Aziatische of Afrikaanse origine ligt dat percentage nog hoger.
In tegenstelling tot koemelkallergie komt lactose-intolerantie bijna nooit voor bij kinderen jonger dan 5 jaar. Zij maken immers voldoende lactase aan om melk te kunnen verteren. Een aangeboren vorm van lactose-intolerantie bij zuigelingen bestaat, maar is zeer zeldzaam.
Hoe kan je het herkennen?
Je krijgt enkel klachten wanneer je producten die lactose bevatten drinkt of eet, zoals melk, roomijs, bepaalde kazen of andere melkproducten.
Typische symptomen zijn:
- vage buikpijn;
- een opgeblazen gevoel;
- winderigheid;
- buikkrampen;
- diarree.
Meestal krijg je 1 à 2 uur na een maaltijd met lactose klachten. Soms komen ze wat later, bijvoorbeeld als je maag wat trager werkt (vertraagde maaglediging).
Hoeveel last je van melkproducten hebt, hangt af van je gevoeligheid voor lactose en van de hoeveelheid lactose die je gegeten hebt. Lactose-intolerantie is afhankelijk van de dosis: hoe meer lactose je inneemt, hoe meer klachten je kan hebben.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts peilt naar je klachten en je eetgewoonten. Mogelijk hangen je klachten samen met het eten of drinken van producten die lactose bevatten. Vaak is je verhaal dus voldoende voor je arts om te besluiten dat je mogelijk een lactose-intolerantie hebt. De kans is zeker groot als er lactose-intolerantie voorkomt in je familie.
Om zeker te zijn van de diagnose, kan je enkele specifieke tests voor lactose-intolerantie ondergaan:
- lactose-blaastest (waterstof-ademtest);
- Bij deze test drink je een vloeistof die lactose bevat.
- Nadien blaas je om de zoveel tijd in buisjes. Er wordt gemeten of je de lactose verteert.
- De test duurt gemiddeld 4 uur.
- lactose-tolerantietest;
- Dit is een test waarbij je eveneens een vloeistof met lactose drinkt.
- Na 20, 40 en 60 minuten wordt een beetje bloed afgenomen.
- genetische test;
- Hiervoor volstaat een afname van een buisje bloed.
- Deze test gaat na of je lactose-intolerant bent.
Wat kan je zelf doen?
Lactose-arm dieet
Een strikt lactose- of melkvrij dieet is niet nodig, maar na de diagnose vermijd je toch het best alle zuivelproducten gedurende twee à drie weken. Daarna kan je opnieuw melkproducten eten of drinken naargelang je ze verdraagt. Mogelijk heb je geen klachten na een glas melk, maar wel na meerdere glazen of wanneer je melkproducten combineert.
Als je denkt dat je lactose-intolerant bent, is de beste en meest logische maatregel om melk en melkproducten te vermijden. Bedenk dat sommige broodsoorten en andere bakkerijproducten ook lactose kunnen bevatten. Bovendien wordt melk vaak gebruikt in tal van bereidingen, zoals bepaalde worsten en melkchocolade. De hoeveelheid lactose verschilt wel per product: zo bevatten zure melkproducten, zoals yoghurt en karnemelk, minder lactose.
Heeft een lactosearm dieet geen effect, raadpleeg dan opnieuw je arts. Mogelijk ligt er een andere aandoening aan de basis van je klachten (coeliakie of glutenintolerantie).
Calcium
Melk is een bron van calcium. Calcium is een mineraal en vormt de belangrijkste bouwsteen van je skelet. Als je melk en melkproducten achterwege laat, moet je ervoor zorgen dat je alsnog voldoende calcium inneemt. Je kan bijvoorbeeld kiezen voor calciumrijke groenten, noten, zaden, peulvruchten of met calcium verrijkte sojaproducten. Indien nodig kan je calciumsupplementen nemen. Je arts kan je daarover advies geven (zie verder).
Lactasepreparaten
Er bestaan capsules die lactase bevatten. Voor sommige mensen kunnen ze goed werken. Ze zijn vrij verkrijgbaar bij de apotheker. Je neemt ze in vlak voor je melk(producten) wil drinken of eten.
Wat kan je arts doen?
Als je arts lactose-intolerantie heeft vastgesteld, kan een diëtist je helpen om na te gaan hoeveel lactose je kan verdragen. Samen kan je een gezond en gevarieerd voedingspatroon samenstellen.
Vermijd je melkproducten, dan is het mogelijk aangewezen om calciumsupplementen in te nemen. Je arts kan je daarover advies geven.
Meer weten?
- https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/lactose-intolerantie/
- https://www.thuisarts.nl/voedselovergevoeligheid
- https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/aandoeningen/wat-eet-ik-als-ik-lactose-intolerant-ben-.aspx