Wat is het?
Mondzweertjes zijn in feite afwijkingen of letsels van het slijmvlies in de mond, en kunnen onderverdeeld worden in 4 groepen, volgens hun oorzaak:
- letsels als gevolg van een mechanische oorzaak (scherpe tandranden, schurende tandprothese of bijten op de lip of binnenzijde van de wang), warmte (te warm voedsel/te warme drank) of chemische stoffen (bv. gebruikt door de tandarts).
- bij aften zie je eerst één of meerdere blaasjes in het mondslijmvlies verschijnen. Deze gaan gemakkelijk stuk. Daarop ontstaan pijnlijke mondzweertjes. Aften kunnen ontstaan als reactie op bestanddelen van tandpasta (natriumlaurylsulfaat). Aften kunnen ook voorkomen bij de ziekte van Behçet (i.e. een zeldzame auto-immuunaandoening waarbij ook zweertjes voorkomen op het slijmvlies van de geslachtsorganen, en die gepaard gaat met oog- of gewrichtsontstekingen en huidletsels). Onder meer stress, voeding, bepaalde medicijnen en hormonale veranderingen kunnen een invloed hebben, maar doorgaans wordt geen oorzaak gevonden.
- systemische ziekten: de zweertjes zijn dan een symptoom van een onderliggende aandoening, zoals tekorten in het bloed (ijzer, vitamine B12, foliumzuur), bloedziekten, ziekten van het maag-darmstelsel (bv. ziekte van Crohn), huidziekten (bv. herpes), infecties (bv. syfilis en hiv).
- kwaadaardige gezwellen worden vaker gezien bij rokers.
Hoe vaak komt het voor?
Jaarlijks raadplegen 12 op 1.000 mensen hun huisarts omwille van een mondprobleem. Bij 27% is er sprake van aften. Aften komen het meeste voor tussen 15 en 40 jaar; 48% geneest binnen de week.
Hoe kun je het herkennen?
Mechanische mondslijmvliesletsels zijn meestal streepvormig, eerder rood en pijnlijk, en zitten onder of aan de rand van een prothese.
Aften zijn doorgaans kleiner dan 0,5 cm, bedekt met een witgrijs beslag en hebben een rode rand. Ze kunnen voorkomen op het slijmvlies van de lippen, wangen, mondbodem, het verhemelte, tandvlees en de tong. De meeste aften genezen spontaan binnen de week. Is er na 2 weken nog geen beterschap, dan neemt de kans toe dat er een ziekte aan de basis ligt.
Bij systemische aandoeningen zien de mondslijmvliesletsels eruit als aften. Ze genezen daarentegen niet spontaan, komen telkens opnieuw terug en zijn ook groter in aantal.
Kwaadaardige gezwellen worden met de tijd groter. Ze voelen meestal harder aan, en het letsel heeft vaak een verheven, onregelmatige rand. Ze bloeden ook gemakkelijk bij aanraking.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal eerst navragen hoelang je er al last van hebt, of er ook andere klachten zijn, en welke medicatie je inneemt. De diagnose van mondslijmvliesafwijkingen gebeurt meestal op zicht. Bij letsels die langer dan 2 weken blijven bestaan zonder enige beterschap, zal een biopsie worden genomen. Er wordt dan een stukje weefsel uit het letsel gesneden en naar het labo gestuurd voor onderzoek. Bij vermoeden van een onderliggende ziekte gebeuren nog andere onderzoeken (bloedonderzoek en maag-darmonderzoek).
Wat kun je zelf doen?
Laat regelmatig je tanden nazien bij de tandarts en zorg voor een goede dagelijkse mondhygiëne.
Drink genoeg.
Meld steeds ongemakken van een tandprothese, ook al zijn ze klein.
Gebruik tandpasta zonder natriumlaurylsulfaat. De samenstelling van de pasta vind je op de verpakking.
Verschijnen de zweertjes nadat je een nieuw geneesmiddel hebt gebruikt, vraag dan aan je arts of dat de oorzaak van de klachten kan zijn.
Heb je al meer dan 2 weken slijmvliesletsels of komen ze steeds terug, dan ga je best even langs bij de dokter.
Wat kan je arts doen?
De meeste mondslijmvliesafwijkingen zijn onschuldig en genezen vanzelf. Daarom krijg je van de arts eerst een lokale behandeling voorgeschreven: mondspoelingen met een ontsmettingsmiddel (bvb. chloorhexidine), zalf met cortisone of met lidocaïne, lokaal pijnstillend middel...
Pas als dat niet helpt, zal verder onderzoek gebeuren. Onderliggende ziekten zullen uiteraard behandeld worden. Het kan zijn dat een geneesmiddel (tijdelijk) gestaakt en vervangen wordt door een ander met een andere samenstelling.
Meer weten?
https://tandarts.be/info/aften/