Wat is het?
De menselijke voet bestaat uit 26 beentjes. De voorvoet met de 5 tenen telt 14 beentjes en de middenvoet 5. Op de kop van het middenvoetbeentje van de grote teen zitten 2 kleine extra knobbels (sesambeentjes) die dienen voor de aanhechting van enkele pezen. De voetwortel ten slotte telt 7 beentjes, waaronder het hielbeen en het sprongbeen. De voet is niet plat, maar gewelfd, en steunt vooral op de koppen van de voorvoetbeentjes, op de buitenzijde van de voet en op de hiel. Al deze beenderen vormen onderling gewrichten. Het gewricht tussen sprongbeen, scheenbeen en kuitbeen noemen we het bovenste spronggewricht. Hier kan de voet buigen en strekken. De gewrichten tussen de andere voetwortelbeenderen vormen samen het onderste spronggewricht. Hier beweegt de voet naar binnen en naar buiten. Samen met de spieren en pezen zorgt deze structuur ervoor dat de voet soepel en makkelijk kan bewegen. Door een kwetsuur (na val, enkelverzwikking, tegen een voorwerp stoten of springen van een grote hoogte) kunnen één of meerdere voetbeentjes breken. Dergelijke breuken belemmeren doorgaans het goed functioneren van de hele voet, en zijn vaak zeer gecompliceerd omdat ze doorlopen tot in het gewrichtsoppervlak.
Hoe kun je het herkennen?
Meestal heb je een ongeval gehad waarna je plots veel pijn kreeg aan je voet. Stappen en zelfs steunen zijn moeilijk. Dikwijls zwelt de voet op. Fracturen van de grote teen zijn over het algemeen veel pijnlijker dan breuken van de 4 kleinere tenen. Ze gaan ook gepaard met meer zwelling en mogelijk ook met een onderhuidse bloeding.
De sesambeentjes onder de grote teen kunnen breken door hardlopen, lange wandelingen en tijdens sporten waarbij je hard neerkomt op de bal van de voet (bvb. basketbal). Langdurige overbelasting (bvb. veel wandelen) kan een stressfractuur van de middenvoetsbeentjes veroorzaken. Bij een val van grote hoogte moet gedacht worden aan hielbeenfracturen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal eerst navragen wanneer en hoe de pijn in je voet precies is ontstaan. Hij zal zeker willen weten of er sprake was van een kwetsuur of langdurige overbelasting van de voet. Daarna volgt een grondig onderzoek van de voet om te kijken waar de pijn precies zit. Bij vermoeden van een voetfractuur zal de arts beeldvorming aanvragen (meestal röntgenfoto, soms meer gespecialiseerde onderzoeken zoals CT- of MRI-scan).
Wat kun je zelf doen?
Is je voet na een ongeval pijnlijk, gezwollen en blauw, dan kun je best je been omhoog leggen. Ijs kan de zwelling tegengaan. Als de pijn en de zwelling nadien nog toenemen en je niet meer op je voet kunt steunen, ga dan naar je arts. Hij zal je waarschijnlijk doorverwijzen voor een röntgenfoto. Vermijd in afwachting om op de voet te steunen. Gebruik eventueel een kruk.
Wat kan je arts doen?
De behandeling is afhankelijk van welk bot precies gebroken is en of de beenfragmenten verplaatst zijn of niet. Bij een verplaatste fractuur, moeten de beenstukken eerst worden rechtgezet. Dit gebeurt doorgaans tijdens een ingreep.
Eenvoudige fracturen van de 4 kleine tenen genezen zonder gipsverband. Met behulp van tape kan de gebroken teen aan een aangrenzende teen worden verbonden. Daardoor krijgt hij extra steun en kan die ook niet meer plooien. Een breuk van het basiskootje van de grote teen die doorloopt tot in het gewricht, moet operatief behandeld worden.
Eenvoudige breuken van de middenvoetbeenderen worden behandeld met een steunverband. Men ontlast de voet, eventueel door krukken te gebruiken gedurende een paar weken. Bij verplaatste fracturen worden de beenstukken eerst rechtgezet en vaak ook gefixeerd met metalen pinnetjes. Nadien volgen nog 4 tot 6 weken gipsimmobilisatie. Verlichting van de pijn bij gebroken sesambotjes is mogelijk dankzij vulkussentjes of speciaal gemaakte inlegzolen. Helpt dit onvoldoende, dan kunnen de botjes operatief verwijderd worden. Stressfracturen genezen door de activiteiten die de fractuur verergeren tijdelijk te staken en het dragen van een steunverband. In een verder stadium zijn het gebruik van krukken en een gipsverband noodzakelijk.
Bij een fractuur van de basis van het tweede middenvoetbeentje tot in één van de beenderen van de voetwortel is er vaak ook sprake van ontwrichting en afrukking van pezen. Dergelijke breuk wordt operatief hersteld. Daarna volgt er een gipsimmobilisatie gedurende 6 weken.
Ontwrichting tussen het hiel- en sprongbeen en de andere voetwortelbeenderen gaat ook dikwijls gepaard met breuken. De beenderen moeten dan chirurgisch worden vastgezet. Daarna volgt er een gipsimmobilisatie gedurende 6 tot 8 weken.
Bij breuken van het sprongbeen worden de beenstukken met schroeven gefixeerd. Omdat het enkelgewricht zo delicaat is, duurt de gipsimmobilisatie 8 tot 16 weken.
Bij een breuk van het hielbeen ten slotte moet ook de enkel gedurende 6 tot 12 weken ontlast worden. De totale genezingstijd bedraagt hier minstens 6 maanden.
Bronnen
http://voetchirurgie.info/voetaandoeningen/
www.ebmpracticenet.be