Wat is het?
Eenzaamheid ontstaat wanneer iemand het gevoel heeft dat er een gebrek is aan sociale relaties of verbinding met anderen.
Eenzaamheid is niet hetzelfde als alleen zijn. Sommige mensen hebben weinig sociale interactie, maar voelen zich niet eenzaam en zijn vaak liever alleen dan anderen. Omgekeerd kunnen mensen met veel vrienden, familie of collega’s zich juist wél eenzaam voelen.
Eenzaamheid kan ook tijdelijk zijn en is niet per se een probleem.
We onderscheiden drie vormen:
- emotionele eenzaamheid: je mist een hechte, emotionele en intieme band met een partner, familielid of vriend(in).
- sociale eenzaamheid: je mist een brede sociale kring van mensen die iets gemeenschappelijk met je delen, zoals collega’s, buren of een vriendenkring.
- existentiële eenzaamheid: je mist zingeving en een doel in je leven.
Wat stel je vast?
Iemand die vereenzaamt, kan (onbewust) in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Als reactie op het gevoel van eenzaamheid kan de persoon:
- zich terugtrekken;
- beginnen te piekeren;
- sociale situaties op een negatieve manier gaan interpreteren.
Die gedachten versterken vaak het gevoel van eenzaamheid of andere sombere gevoelens. De persoon trekt zich nog meer terug, wat hem of haar nog meer gaat belemmeren in het dagelijks functioneren.
Eenzaamheid voelt voor iedereen anders. Dat maakt het niet gemakkelijk om eenzaamheid te herkennen, al is het belangrijk om alert te blijven voor mogelijke signalen. Hoe meer, sterker en langduriger verschillende signalen aanwezig zijn, hoe meer dat erop wijst dat de persoon hulp kan gebruiken. Daarnaast kunnen de signalen ook een aanwijzing zijn voor andere psychische problemen, zoals een depressie.
Veranderingen in denken
- Laag zelfbeeld;
- Weinig zelfvertrouwen;
- Concentratieproblemen.
Veranderingen in gevoelens
- Blijk geven van uitgesproken moeilijke gevoelens:
- zich neerslachtig voelen, somber zijn;
- zich waardeloos voelen;
- zich angstig voelen;
- zich bitter voelen, boos zijn;
- de zin van het leven niet zien; gevoelens van hopeloosheid en uitzichtloosheid tonen;
- gevoelens van verlatenheid ervaren;
- Staren, minder uitgesproken gezichtsuitdrukkingen vertonen.
Veranderingen in voorkomen en gedrag
- Uiterlijk en hygiëne minder verzorgen;
- Toename in gebruik van alcohol of andere middelen;
- Eetproblemen:
- opmerkelijk meer of minder eten, gebrek aan eetlust;
- Slaapproblemen:
- veranderd slaappatroon, bijvoorbeeld meer, minder of onderbroken slaap;
- Lichamelijke klachten zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak:
- vermoeidheid;
- hoofdpijn;
- spierspanning;
- algemeen gevoel van ongemak.
Veranderingen in relaties
- Zich terugtrekken of geïsoleerd raken van (familie, vrienden en) sociale activiteiten:
- meer gesloten, weinig sociale contacten;
- weinig bezoek of hobby’s;
- hobby’s of interesses niet meer opvolgen;
- Uitspraken doen die kunnen duiden op eenzaamheid, zoals ‘Eindelijk hoor ik je nog eens’ of ‘Het is zo lang geleden dat ik iemand heb gesproken’;
- Verminderde sociale vaardigheden en gedrag:
- veel of net geen aandacht vragen in sociale situaties;
- meer vragen stellen dan anders om in gesprek te blijven of net geen reacties tonen en gesprekken vermijden;
- weinig oogcontact.
Aanbeveling
Bijstaan en ondersteunen
- Ga het gesprek aan.
- Voorzie tijd en ruimte om te praten.
- Zeg dat je bezorgd bent.
- Luister zonder te oordelen.
- Bied steun en toon medeleven.
- Wees alert voor andere psychische problemen.
- Beperk advies, maar zoek samen naar oplossingen.
- Bied praktische hulp aan.
- Wil de persoon niet praten? Respecteer dat dan, maar blijf contact houden. Blijf aanwezig en moedig hem of haar aan om over zijn of haar gedachten en gevoelens te vertellen tegen mensen die dicht bij hem of haar staan.
- Blijf je rol als familielid, vriend, collega … behouden.
Begeleiden naar professionele en andere hulp
- Moedig de stap naar professionele hulpverlening aan als dagelijkse activiteiten ernstig verstoord blijven.
- Als de persoon niet geholpen wil worden, respecteer dat dan.
Je grenzen bewaken en voor jezelf zorgen
- Erken je eigen gevoelens: iemand ondersteunen die zich eenzaam voelt, kan heel wat gevoelens bij je opwekken.
- Neem wat iemand zegt of doet niet persoonlijk.
- Begrens je eigen verantwoordelijkheid.
- Beweeg voldoende en eet, drink en slaap gezond.
- Inventariseer wat je ontspant en/of waar je energie van krijgt en maak daar voldoende tijd voor.
Meer informatie
- Lees ook Luister! Eerste hulp bij psychische problemen met gedetailleerde tips van Rode Kruis-Vlaanderen.
- Download de Houvast-app van het Rode Kruis.
- Luister naar onze podcast over eerste hulp bij psychische problemen.
