Wat is het?
Iedereen kan zich moe voelen, hetzij na een lange werkdag, hetzij na een intense sportactiviteit. Moeheid hoeft daarom niet per se abnormaal te zijn. Het is een signaal van je lichaam dat je nood hebt aan een vorm van herstel. Dit herstel kan zowel psychisch als fysiek zijn.
Soms gaat moeheid ook gepaard met andere symptomen en heb je het gevoel dat er meer aan de hand is. Ziekten, maar ook het herstel na een ziekte, kunnen leiden tot uitputting of een algemeen gebrek aan energie. Bij sommige ziekten is moeheid het eerste of zelfs het enige symptoom.
Enkele vaak voorkomende ziekten die vermoeidheid veroorzaken zijn: schildklieraandoeningen (een te traag of te snel werkende schildklier), diabetes, nierziekten, bloedarmoede, infecties (bv. klierkoorts, hiv-virus, ziekte van Lyme), hartfalen, neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en dementie, fibromyalgie, leverziekten, kanker… Ook sommige geneesmiddelen kunnen vermoeidheid in de hand werken, bv. antidepressiva en sommige pijnstillers. Overgewicht (obesitas), longziekten zoals astma en chronische bronchitis, slecht slapen, snurken en slaapapneu kunnen eveneens moeheid overdag veroorzaken, net als werkomstandigheden, zoals ploegenarbeid of lange werkdagen.
Bij normale veroudering daalt het prestatievermogen met de leeftijd. Wanneer je sneller vermoeid bent dan je leeftijdsgenoten, dan kan dit wijzen op een bijkomende aandoening.
Burn-out
Burn-out en overspannenheid zijn aandoeningen die vaak gepaard gaan met toenemende uitputting. Dan ben je niet alleen vermoeid op lichamelijk vlak, maar ook op geestelijk vlak.
Overspannenheid en burn-out zijn termen die vaak door elkaar worden gebruikt. Burn-out ontstaat wanneer langdurige blootstelling aan stress het evenwicht tussen je draagkracht en je draaglast aantast. Stress is eigenlijk een aanpassing van je lichaam op een belasting, wat dus niet volledig negatief is. Als die aanpassing echter niet volstaat, kun je een burn-out krijgen. Burn-out is meestal niet het gevolg van veel werk, maar wel van een slechte controle over de stress en de druk (door bijvoorbeeld deadlines) die je werk met zich meebrengen of van werk dat je niet ligt.
Een burn-out en een depressie kunnen soms sterk op elkaar lijken. Bij een burn-out kun je nog genieten van dingen buiten de werksfeer, wat bij een depressie niet het geval is.
De oplossing kan liggen in een beperking van je taakbelasting op het werk. Bespreek dit met je arts.
Chronischevermoeidheidssyndroom of CVS
Sinds 2015 spreekt men officieel niet meer van CVS, maar systemische inspanningstolerantieziekte (SEID).
Men kan de diagnose van SEID pas stellen als een persoon voldoet aan een aantal criteria:
- Zeer erge vermoeidheid die meer dan 6 maanden duurt, die nieuw is of een duidelijk begin kent, niet veroorzaakt wordt door overmatige inspanning en niet verlicht wordt door rust. De persoon ondervindt hierdoor aanzienlijke problemen om nog deel te nemen aan beroeps-, sociale of persoonlijke activiteiten;
- Onaangenaam gevoel na fysieke activiteit (post-exertionele malaise);
- Niet-verkwikkende slaap;
- De persoon kan daarnaast last hebben van concentratie- en geheugenproblemen;
- De symptomen kunnen overigens verergeren in rechtstaande positie.
De diagnose is en blijft moeilijk. Tal van medische onderzoeken gaan de diagnose vaak vooraf.
SEID blijft tot op heden een slecht begrepen aandoening. De oorzaak is niet goed gekend. Er bestaan meerdere theorieën, maar geen enkele is duidelijk bewezen. Mogelijk zou SEID te wijten zijn aan een eerder doorgemaakte infectie waarvan men niet goed is hersteld en/of aan een verstoorde hormonenbalans. Ook psychosociale factoren kunnen een rol spelen.
Behandeling bestaat onder andere uit cognitieve gedragstherapie en medicatie. Geneesmiddelen zijn meestal weinig of niet doeltreffend bij de behandeling van SEID; vitaminen en andere voedingssupplementen evenmin. Geneesmiddelen kunnen daarentegen wel belangrijke bijwerkingen hebben.
Bij een flink aantal personen met SEID verminderen of verdwijnen de symptomen met de tijd.
Blijvende lichamelijke activiteit kan een gunstig effect hebben op de vermoeidheid. Je arts en je kinesitherapeut kunnen je hierbij helpen. De meningen over de optimale behandelingen voor SEID lopen uiteen en de werkzaamheid van alle behandelingen moet individueel beoordeeld worden. Er bestaan ook centra in België die gespecialiseerd zijn in de aanpak van SEID.
Hoe vaak komt het voor?
Vermoeidheid is een heel frequent gehoorde klacht in de huisartspraktijk. Ongeveer 1% van alle mensen die jaarlijks de huisarts bezoeken, meldt zich aan met vermoeidheidsklachten. Bij slechts 20 tot 30% die hun huisarts contacteert omwille van vermoeidheid, wordt een onderliggende oorzaak gevonden. Bij 75% van de patiënten met vermoeidheid als klacht spelen psychosociale factoren een rol.
Hoe kun je het herkennen?
Je ervaart vermoeidheid die je voorheen nooit zo hebt gevoeld. De vermoeidheid is niet tijdelijk. Je bent niet meer in staat om dezelfde activiteiten te doen op hetzelfde tempo als je gewend was. Het is moeilijk om in gang te schieten of initiatief te nemen. Na een fysieke of mentale inspanning heb je veel meer tijd nodig om te herstellen. Je bent moe, maar veel slapen lijkt het probleem niet op te lossen. Soms blijft de vermoeidheid bestaan en wordt ze erger na fysieke activiteit. Je reageert minder snel op bepaalde prikkels, je bent verstrooid en je hebt de indruk dat je heel veel vergeet. De vermoeidheid kan gepaard gaan met piekeren, neerslachtigheid, algemene futloosheid en geen plezier meer beleven aan zaken waarin je voordien wel plezier had. Dit kan echter ook wijzen op een onderliggende depressie.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Je arts kan samen met jou op zoek gaan naar mogelijke oorzaken van je vermoeidheid. Artsen bekijken de vermoeidheidsklachten vanuit een lichamelijk, geestelijk en sociaal oogpunt. Daarom zal je arts je een aantal gerichte vragen stellen om zo gedetailleerd mogelijk na te gaan wat je precies bedoelt met vermoeidheid en wat de oorzaak kan zijn. Symptomen zoals bv. gewichtsveranderingen, zweten, pijn en misselijkheid kunnen wijzen op bepaalde lichamelijke aandoeningen.
De arts zal belangrijke oorzaken zoals burn–out, depressie of ernstige inwendige ziekten proberen uit te sluiten. Daarom kan hij beslissen tot verdere onderzoeken.
Is vermoeidheid het enige symptoom, dan zijn de voordelen om tal van onderzoeken uit te voeren vrij beperkt. Ze dienen eerder om ziekten uit te sluiten dan om ze aan te tonen. Een bloedonderzoek is doorgaans het eerste onderzoek, maar slechts in 5% van de gevallen wordt hiermee de oorzaak gevonden. Het kan uitgebreid worden met een urineonderzoek, een ECG (hartfilmpje waarbij de elektrische signalen van het hart gemeten worden) of een röntgenfoto van de longen, indien dit op basis van het verhaal nodig zou blijken.
Wat kun je zelf doen?
Ook al is de vermoeidheid dermate uitgesproken, een goede lichaamshygiëne blijft belangrijk. Hiermee bedoelen we dat een gezonde leefstijl de hoeksteen is van de behandeling: matig alcoholgebruik, stoppen met roken, in beweging blijven, gezond en gevarieerd eten. Zorg voor een goede slaaphygiëne. Streef, indien nodig, een gezond gewicht na.
Hoewel de drempel om te bewegen zeer groot kan zijn, is het wetenschappelijk bewezen dat actief blijven bijdraagt tot een verbetering van de klachten. Bespreek met je arts of kinesitherapeut op voorhand welke soort lichamelijke beweging het best is en hoe intensief die moet zijn. Vermeld aan je arts ook alle geneesmiddelen die je inneemt.
Wat kan je arts doen?
Nadat de diagnose is gesteld, of wanneer de oorzaak van de vermoeidheid gekend is, kan je arts een behandeling instellen. Deze is afhankelijk van het onderliggend probleem. Is er een onderliggende ziekte, dan dient die aangepakt te worden.
Het hele behandelingstraject moet goed gecoördineerd verlopen. Daarom is een goede relatie met je huisarts heel belangrijk, want hij kan je dossier volledig beheren. Op die manier vermijd je heel wat onnodige en dubbele onderzoeken. Je huisarts ondersteunt en motiveert je ook in je behandelingen en kan je coachen in het aanwenden van een gezonde leefstijl.
Meer weten?
- https://www.thuisarts.nl/moeheid
- https://www.thuisarts.nl/chronisch-vermoeidheid-syndroom/ik-heb-chronisch-vermoeidheidssyndroom
- https://www.me-cvs.be/ (patiëntenvereniging CVS)