Preventie van ernstige pneumokokkeninfecties

Aangepast op 22/06/2018

Wat is het?

Een pneumokokkeninfectie wordt veroorzaakt door de bacterie “Streptococcus pneumoniae” en is met 30-40% de belangrijkste oorzaak van longontsteking (pneumonie). Pneumokokken veroorzaken ook middenoorontsteking, sinusitis (ontsteking van de sinussen of aangezichtsholten) en hersenvliesontsteking. Ze zijn ook een belangrijke oorzaak van infecties die het hele lichaam aantasten (veralgemeend), met vaak dodelijke afloop. Pneumokokkeninfecties komen vaker voor bij zuigelingen, jonge kinderen en personen ouder dan 60 jaar. Ouderen, personen met een verminderde afweer en personen bij wie de milt werd verwijderd, vormen de grootste risicogroep voor veralgemeende infecties.

Hoe vaak komt het voor?

In Vlaanderen wordt de diagnose longontsteking in de huisartsenpraktijk bijna 5 keer per duizend patiënten per jaar gesteld. In de leeftijdsgroep ouder dan 60 jaar krijgen 25 per duizend 60-plussers per jaar een pneumonie, waarvan 30 à 40% veroorzaakt door pneumokokken. De sterfte door pneumokokkenpneumonie bedraagt 5 à 10%. De sterfte door pneumokokkeninfecties bij ouderen en personen met chronische ziekten stijgt tot 30-50%. Het aantal ernstige infecties bij personen ouder dan 65 jaar wordt in ons land geschat op 1000 tot 1200 per jaar.

Hoe voorkom je een ernstige pneumokokkeninfectie?

Er zijn 2 verschillende vaccins beschikbaar, één voor volwassenen en kinderen ouder dan 2 jaar en één voor zuigelingen en jonge kinderen. Deze richtlijn behandelt enkel het vaccin voor volwassenen.
Ondanks het gebrek aan bewijs dat het vaccin pneumokokkenpneumonie voorkomt, tonen studies wel aan dat het vaccin ernstige infecties met de helft voorkomt bij ouderen en sommige risicogroepen. Daarom laten zij zich bij voorkeur vaccineren. Risicogroepen zijn:
- mensen ouder dan 50 jaar met een chronische (langdurende) hart- en vaatziekte, chronische longaandoening (geen astma), alcoholmisbruik,
- mensen ouder dan 65 jaar,
- mensen zonder milt.
Bij sommige groepen is hervaccinatie noodzakelijk:
- eenmalig herhalingsvaccin 5 jaar na het eerste bij mensen ouder dan 65 jaar of zonder milt;
- hervaccinatie om de 5 tot 7 jaar wanneer chronische aandoeningen aanleiding gaven tot het eerste pneumokokkenvaccin.
Voor de andere risicogroepen is het niet nodig om routinematig te hervaccineren.
Bijwerkingen van het vaccin beperken zich doorgaans tot een gevoelige plek op de injectieplaats (komt voor bij 3% na eerste vaccinatie en bij 11% na hervaccinatie). Ernstige bijwerkingen zijn zeldzaam.
Hoewel de veiligheid van het vaccin bij zwangere vrouwen niet is vastgesteld, zijn er weinig redenen om aan te nemen dat vaccinatie in het eerste trimester van de zwangerschap een invloed heeft op de ontwikkeling van de vrucht.
Het vaccin mag niet toegediend worden in geval van gekende ernstige overgevoeligheidsreactie op een vorige dosis of op één van de componenten van het vaccin.

Meer weten?