Wat is hersenvliesontsteking (meningitis) bij kinderen?
Bij een hersenvliesontsteking of meningitis is het hersenvlies rondom de hersenen en het ruggenmerg ontstoken. Dat gebeurt meestal door een bacterie of virus.
Een hersenvliesontsteking kan ernstig zijn, vooral als die door bacteriën wordt veroorzaakt. Als je arts vermoedt dat je kind een hersenvliesontsteking heeft, zal die je onmiddellijk naar het ziekenhuis doorverwijzen.
Hersenvliesontsteking door een bacterie (bacteriële meningitis)
Een hersenvliesontsteking door een bacterie (bacteriële meningitis) is ernstig en kan levensbedreigend zijn als het niet snel behandeld wordt met antibiotica.
- Er zijn 3 belangrijke ziektekiemen die bacteriële meningitis kunnen veroorzaken:
- de meningokok (die veroorzaakt een ‘meningokokkeninfectie’);
- de pneumokok (vooral bekend bij longontsteking);
- haemophilus influenzae (type b) (Hib).
- Deze kiemen zitten vaak in de neus en keel zonder daar problemen te veroorzaken. Maar via hoesten, niezen of nauw contact kunnen ze worden overgedragen en een infectie veroorzaken. Ze kunnen ook bloedvergiftiging veroorzaken.
Hersenvliesontsteking door een virus (virale meningitis)
Een hersenvliesontsteking door een virus (virale meningitis) is minder ernstig dan bacteriële meningitis. Omdat vele vormen vanzelf kunnen genezen, zal je arts daarom zelden een behandeling voorstellen.
Hoe vaak en bij wie komt hersenvliesontsteking voor?
Doordat inentingen tegen verschillende vormen van bacteriële meningitis in het vaccinatieschema werden opgenomen in België, is het aantal gevallen van hersenvliesontsteking sterk afgenomen.
- Hersenvliesontsteking veroorzaakt door meningokokken treft ongeveer 1 per 100.000 inwoners per jaar en komt vooral voor bij risicogroepen zoals:
- kinderen jonger dan 5 jaar;
- jongeren tussen 15 en 19 jaar.
- Het aantal gevallen veroorzaakt door Haemophilus influenzae type b was in 1990 nog 40-60 per 100.000 inwoners per jaar, maar is na invoering van een vaccin in 1993 afgenomen naar minder dan 1 per 100.000 inwoners per jaar. Het komt nog soms voor bij niet-gevaccineerde kinderen.
- Meningitis veroorzaakt door pneumokokken komt ook steeds minder voor, met per jaar 1-2 gevallen per 100.000 kinderen jonger dan 15 jaar.
Virale hersenvliesontsteking komt veel vaker voor, vooral bij kinderen jonger dan 5 jaar. Veel gevallen worden niet vastgesteld omdat de symptomen mild zijn, op griep lijken en vaak na 1 week verdwijnen.
Hoe kan je hersenvliesontsteking bij kinderen herkennen?
Bacteriële hersenvliesontsteking
Een kind met bacteriële hersenvliesontsteking (bacteriële meningitis) is ernstig ziek en heeft snel medische hulp nodig. Het kan lijken op een 'zware griep', met mogelijk de volgende symptomen:
- hoge koorts die moeilijk te verlagen is;
- spierpijn en een stijve nek;
- Dit komt door prikkeling van de hersenvliezen.
- Het is moeilijk om de kin tot op de borst te brengen.
- hoofdpijn;
- zich onwel voelen;
- sufheid en verwardheid, met een verminderde reactie op prikkels;
- misselijkheid en braken.
Bij kinderen die een groter risico lopen, zoals kinderen jonger dan 2 jaar of kinderen met immuniteitsproblemen, zijn deze tekenen vaak nog minder duidelijk.
Minder typische tekenen van een hersenvliesontsteking kunnen zijn:
- slecht drinken, weigeren om te eten of overgeven;
- veranderd bewustzijn, zoals sufheid of prikkelbaarheid;
- ademhalingsproblemen, soms met gekreun;
- slechte doorbloeding, wat zich toont als een bleke of grauwe huidskleur;
- schommelende tempertatuur: koorts of net een koud gevoel;
- veel en abnormaal hoog huilen;
- stijf zijn en stuipen hebben;
- aanwezigheid van een bolle, zachte plaats op het hoofd (een uitpuilende fontanel);
- huilen of ongemak bij het optillen, bijvoorbeeld wanneer je de beentjes optilt om de luier te verversen (‘luierpijn’).
Herken je deze tekenen? Neem dan onmiddellijk contact op met je arts, zeker als ze samen voorkomen.
Bloedbesmetting
Soms veroorzaken de bacteriën (meningokokken) ook een bloedbesmetting (sepsis). Dan ontstaan er rood-paarse vlekken op de huid die niet verdwijnen als je erop drukt (puntbloedingen of petechiën). Dat kan je testen door met een glas op de vlekjes te drukken.
Virale meningitis
Virale hersenvliesontsteking (virale meningitis) heeft in principe dezelfde klachten, maar die ontwikkelen zich trager en zijn vaak minder ernstig. Kinderen zijn minder ernstig ziek en lopen er dan vaak langer mee rond voor de ouders een arts raadplegen.
Hoe stelt je arts hersenvliesontsteking vast?
Je arts zal aan hersenvliesontsteking denken aan de hand van de ziektetekenen (symptomen) die je kind vertoont. Hij of zij stuurt je kind in dat geval dringend door naar het ziekenhuis voor een bloedonderzoek en ruggenprik (lumbaalpunctie).
- Hierbij wordt wat ruggenmergvocht afgenomen voor verder onderzoek.
- Dit onderzoek kan aantonen wat de hersenvliesontsteking veroorzaakt heeft.
- Zo kan je arts de meest werkzame behandeling kiezen.
Wat kan je zelf doen?
Herken je de symptomen hierboven? Neem dan zo snel mogelijk contact op met je arts. Breng een ernstig ziek kind met verminderd bewustzijn of stuipen onmiddellijk naar het ziekenhuis.
Vaccinatie
Kinderen kunnen vaccinaties (inentingen) krijgen tegen
- meningokokken type A, C, W en Y,
- pneumokokken,
- Hib.
Deze prikken maken de kans op hersenvliesontsteking veel kleiner. Ze behoren tot het basisvaccinatieschema en worden gratis aangeboden.
Ook voor meningokokken type B bestaat er een vaccin, maar die behoort niet tot het basisvaccinatieschema. Vraag advies aan je huisarts of kinderarts als je overweegt om je kind voor meningokokken type B te laten vaccineren.
Daarnaast is vaccinatie ook aanbevolen als je naar bepaalde gebieden reist. Neem op tijd contact op met je huisarts voor je reis.
Wist je dat? Voor juli 2023 was in het basisvaccinatieschema enkel de vaccinatie tegen meningokokken type C opgenomen. Sinds juli 2023 is die vervangen door het uitgebreidere vaccin tegen meningokokken type A, C, W en Y. |
Handen wassen
Omdat virale hersenvliesontsteking meestal veroorzaakt wordt door virussen die in je maag-darmstelsel leven, is het belangrijk om goed je handen te wassen met water en zeep, vooral na het toilet en voor het eten.
Wat kan je arts doen?
Vermoed je arts dat je kind mogelijk een bacteriële hersenvliesontsteking heeft?
- Dan zal die je kind onmiddellijk doorsturen naar het ziekenhuis.
- In het ziekenhuis wordt dan meteen een antibioticabehandeling opgestart via een infuus, terwijl je wacht op de resultaten van het onderzoek van het bloed en ruggenmergvocht.
- Blijkt de oorzaak een virus te zijn?
- Dan stopt de arts de antibiotica, omdat die niet zinvol is.
- Voor de behandeling van de klachten kunnen wel andere geneesmiddelen nuttig zijn, zoals bijvoorbeeld een middel tegen braken, een pijnstiller of soms antivirale middelen.
- Voelt je kind zich goed genoeg? Dan kan je arts besluiten om de behandeling thuis verder te zetten.
Hersenvliesontsteking (meningitis) kan besmettelijk zijn. De kiemen worden overgedragen bij nauw contact van meerdere uren (niezen, hoestbuien, kussen, enzovoort). Daarom is bij een bacteriële meningitis een preventieve antibioticabehandeling aanbevolen voor sommige personen uit de omgeving (familie, kinderen …).
Meer weten?
- Kind & Gezin: hersenvliesontsteking
- Thuisarts.nl: mijn kind heeft misschien hersenvlies-ontsteking
- Laatjevaccineren.be: