Wat is het?
Teken en bacteriën
De ziekte van Lyme of Lyme Borreliose is een infectie die veroorzaakt wordt door de Borrelia-bacterie. De meest voorkomende soort is de Borrelia burgdorferi. In Europa komen er ook nog andere soorten voor. Deze bacteriën worden overgedragen via een beet van een teek.
De ziekte van Lyme kun je alleen oplopen wanneer je gebeten wordt door een besmette teek. Hoe langer een besmette teek aanwezig is op het lichaam, hoe groter de kans op een infectie. Maar lang niet alle teken zijn besmet met de Borrelia-bacterie. Naar schatting veroorzaakt ongeveer 1 op de 50 tekenbeten de ziekte van Lyme.
Een teek is een spinachtig diertje dat zich voedt met bloed van mensen en dieren. Zonder bloed kan een teek zich niet ontwikkelen en zich evenmin voortplanten. Teken leven in struiken, op grassprieten en bomen. Zodra zich een geschikte gastheer aandient, laten ze zich vallen en bijten ze zich vast in de huid. Ze verplaatsen zich meestal tot ze het meest geschikte plekje op het lichaam gevonden hebben. Dat is bij mensen vaak in de huidplooien (zoals de liezen). Ze kunnen zich ook vastbijten ter hoogte van de armen, benen en behaarde hoofdhuid.
Verloop van de ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme verloopt in verschillende fasen.
De eerste fase (of vroege fase) wordt gekenmerkt door plaatselijke huidsymptomen. Enkele dagen of zelfs enkele weken na een tekenbeet verschijnt er een typische huiduitslag rond het letsel, ook wel ‘erythema migrans’ genoemd.
De huiduitslag is meestal niet pijnlijk. In bepaalde gevallen kan ze wel lichte jeuk of een brandend gevoel geven. Tijdens de eerste dagen kan de zone rond het letsel volledig rood zijn. Typisch is dat de roodheid uitbreidt naar buiten toe, waarbij de kern van de huiduitslag opklaart en opnieuw de huidskleur krijgt. Zo krijgt ze dus de vorm van een ring of een schietroos. De huiduitslag kan zeer uitgebreid zijn, tot een diameter van meer dan 20 centimeter. De roodheid van de huiduitslag na de beet van een besmette teek
kan weken, en zelfs tot een maand of langer, aanhouden.
Deze huiduitslag wordt vaak verward met de rode uitslag rond de beet, veroorzaakt door het speeksel van de teek. Die verdwijnt echter binnen enkele dagen.
Tijdens deze vroege fase kunnen er soms griepachtige klachten optreden, zoals vermoeidheid, algemeen ziektegevoel of lichte koorts. Het is ook mogelijk dat er helemaal geen huiduitslag is of althans niet wordt opgemerkt. Een simpel ‘zomergriepje’ kan dan wijzen op een Borrelia-infectie.
Als de infectie niet tijdig wordt opgemerkt en behandeld, kan de ziekte zich in een volgende fase verder in het lichaam verspreiden. Andere klachten en symptomen treden dan na enkele weken, maanden of zelfs jaren op, mogelijk gelijktijdig.
In een later stadium van de ziekte van Lyme kunnen volgende symptomen optreden:
- neurologische symptomen (we spreken dan over ‘neuroborreliose’): moeheid, pijn aan de hand, afhangende mondhoek (door verlamming van de aangezichtszenuw), minder kracht in de ledematen, snel geïrriteerd of boos, verminderde eetlust, vergeetachtig, tintelingen in de hand, verminderd gevoel in de ledematen, hoofdpijn, slecht zien met één oog, dubbelzien,…
- spier- en skeletsymptomen (we spreken over ‘Lyme-artritis’): spier- en gewrichtspijnen, zwelling van de gewrichten, lichte temperatuursverhoging, pijn rond de pezen,…
- andere huidsymptomen: knobbels, minder gevoel op sommige plaatsen, traag ontwikkelende blauwachtige zwelling van de huid, meestal aan armen en benen.
Deze klachten treden op in ongeveer de helft van de niet correct behandelde gevallen van de ziekte van Lyme. Een goed behandelde infectie geeft slechts in zeer uitzonderlijke gevallen aanleiding tot blijvende symptomen.
Hoe vaak komt het voor?
Hoe vaak de ziekte van Lyme voorkomt, verschilt zeer sterk van land tot land, en zelfs van regio tot regio. De ziekte is zeldzaam aan de kust en komt meer voor in de provincie Vlaams-Brabant, de Kempen en de Ardennen. Er is een uitgesproken seizoensvariatie met elk jaar een stijging van het aantal gevallen tussen juni en oktober.
Jaarlijks zouden in België ongeveer 10.000 patiënten een huisarts raadplegen voor een erythema migrans, ongeveer 200 tot 300 personen in het ziekenhuis opgenomen worden voor de ziekte van Lyme en ongeveer 13,5/100.000 per jaar worden geregistreerd met een positieve laboratorium test.
Hoe kan je het herkennen?
Het is belangrijk te weten dat symptomen soms dagen tot weken na een tekenbeet optreden. Zie je op de plaats van de tekenbeet een rode huiduitslag die binnen enkele dagen groter wordt en/of voel je je grieperig enkele dagen na een tekenbeet, dan is het mogelijk dat je de ziekte van Lyme hebt.
Wat kan je zelf doen?
Preventie
Preventie van tekenbeten is de belangrijkste maatregel. Indien je gaat wandelen in een bos- of grasrijke omgeving, informeer je dan eerst of er veel teken voorkomen. Gebruik bij voorkeur het midden van het voetpad (het meest platgetreden deel) bij het lopen op een vochtig en grasrijk terrein. Draag een lange broek, liefst een licht gekleurde om teken beter te kunnen zien. Je kunt je broekspijpen in de sokken steken om je benen beter af te dekken. Laat kinderen een pet dragen. Je kunt je benen insmeren met insectenafwerende stoffen zoals bijvoorbeeld DEET (let hierbij wel op de verschillende dosissen voor volwassenen en kinderen!). Ook wanneer je ooit de ziekte van Lyme hebt doorgemaakt, blijft preventie essentieel. Men bouwt immers geen immuniteit op, dus je kunt de ziekte meer dan één keer krijgen.
Inspecteer na het wandelen goed je oksels, liezen en hoofdhuid. Laat je hierbij desnoods helpen. Het is belangrijk te onthouden dat een teek moet worden verwijderd op de eerste dag. Het risico op infectie stijgt namelijk met de tijd.
Gebeten door een teek?
Ben je gebeten door een teek, dan kun je die gerust zelf verwijderen als je volgende regels in acht neemt:
- Teken verwijder je het best met een speciale tekentang. Die kun je kopen bij de apotheek. Ontsmet de huid niet voor het verwijderen van de teek.
- Heb je geen tekentang in de buurt, dan kun je proberen de teek met de vingers te verwijderen. Dat doe je door met een vochtige vingertop over de teek te rollen. Vermijd het afschrapen van de teek aangezien deeltjes ervan op die manier in de huid kunnen achterblijven.
- Probeer bij het verwijderen de teek zo dicht mogelijk tegen je huid bij de kop vast te houden; knijp niet in het achterlichaam.
- Na het verwijderen van de teek ontsmet je de huid best met een waterig ontsmettingsmiddel (Hacdil®, Hibidil®, Isobetadine®) of met alcohol en noteer je de dag van de beet.
Contacteer zeker je arts wanneer de teek langer dan 24 uur op je huid vastzat. Doe dat ook wanneer je een rode, toenemende huiduitslag ziet op de plaats van een tekenbeet. Er is voorlopig nog geen goed vaccin gevonden tegen de Borrelia-bacterie.
Bekijk dit handig filmpje over hoe je checkt op teken:
Hoe stelt je arts de diagnose?
Je arts zal je vragen stellen en je onderzoeken. Op basis hiervan kan hij inschatten of je mogelijk de ziekte van Lyme hebt. Hij zal rekening houden met je symptomen en het gebied waar je de tekenbeet (mogelijk) hebt opgelopen. Hij kan je ook helpen om de teek te verwijderen als het je zelf niet lukt. In aanwezigheid van de typische huiduitslag na een tekenbeet wordt de behandeling meteen opgestart. In een later stadium kan de arts in het bloed zien of je de ziekte van Lyme hebt. Als je last hebt van neurologische symptomen, kan het zijn dat de arts een lumbaalpunctie moet uitvoeren om het hersenvocht te kunnen onderzoeken.
Wat kan je arts doen?
Een tekenbeet zonder het typische rode huidletsel of andere symptomen van de ziekte van Lyme hoeft niet behandeld te worden.
Bij vermoeden van de ziekte van Lyme kan de arts antibiotica voorschrijven. Meestal is dit dan voor een lange periode van twee tot drie weken. Wordt de ziekte pas in een later stadium vastgesteld, start men eveneens een behandeling met antibiotica op, vaak voor een periode van drie tot vier weken. In sommige gevallen (in geval van te laat gestarte behandeling bij neurologische symptomen) wordt de antibiotica via een infuus toegediend. Zwangere vrouwen krijgen doorgaans sneller antibiotica, meestal in samenspraak met de gynaecoloog.
Je kunt niet meteen weten of de behandeling aanslaat, ook de arts niet. Dat kan pas na 2 tot 3 maanden. In het geval van neuroborreliose kan men zelfs tot 3 à 6 maanden na de behandeling last hebben van vermoeidheid, stoornissen van het geheugen en de concentratie. De antibioticabehandeling dan verderzetten is niet zinvol.
Met een correcte behandeling is de kans op chronische ziekte van Lyme zeer klein.
Meer weten?
- https://www.tekenbeten.be/
- https://www.tekenradar.nl/
- https://tekennet.wiv-isp.be/
- https://www.cm.be/ziekte-en-behandeling/klachten-en-ziekten/ziekte-van-lyme
- https://www.thuisarts.nl/ziekte-van-lyme