Wat is het?
Een gewrichtsontsteking of artritis is een ontstekingsreactie van het gewricht. Een gewricht is de plaats waar 2 beenderen samenkomen en ten opzichte van elkaar bewegen. Aan de oppervlakte is het gewricht bekleed met een laag kraakbeen, met errond een omhulsel, het gewrichtskapsel. Dit kapsel is op zijn beurt eveneens aan de binnenkant bekleed met een slijmvlies, dat een smeerstof aanmaakt, het gewrichtsvocht.
Vaak ontstaat er bij een ontsteking extra vocht in het gewricht, waardoor het normale functioneren belemmerd wordt. Andere tekenen van een ontsteking zijn zwelling, roodheid en warmte.
Er zijn ongelofelijk veel mogelijke oorzaken van een gewrichtsontsteking. We kunnen ze indelen in traumatische en niet-traumatische. De traumatische worden altijd veroorzaakt door een ongeval (bijv. een sportongeval).
De niet-traumatische vormen kunnen we indelen in infectieuze en niet-infectieuze. Bij een infectieuze artritis is er een virus of bacterie aanwezig in het gewricht.
De niet-infectieuze vormen zijn veruit de meest voorkomende. Aandoeningen zoals reuma en jicht vallen hieronder. Soms is artritis een onderdeel van een onderliggende aandoening zoals psoriasis en chronische inflammatoire darmziekten.
In een beperkt aantal gevallen vinden we geen oorzaak. In dat geval spreken we van een primaire artritis.
Hoe vaak komt het voor?
Per 10.000 volwassenen komen er 25 gevallen van artritis voor, waarvan 8 zonder gekende oorzaak, 5 veroorzaakt door reuma, 5 door jicht, 5 door een onderliggende aandoening, en 2 door een infectie.
Hoe kun je het herkennen?
Een gewrichtsontsteking geeft klassieke klachten die bij elke ontsteking voorkomen: pijn, zwelling, lokale warmte en vaak ook roodheid. Typisch voor een artritis is de gewrichtsstijfheid. Altijd is er sprake van een functiebeperking. Dit wil zeggen dat bepaalde bewegingen moeilijker of onmogelijk zijn door de zwelling en de pijn.
Er kan slechts één gewricht aangetast zijn (monoartritis) of meerdere (polyartritis). Monoartritis treft vooral, maar niet uitsluitend, de grote gewrichten zoals knie, heup en schouder, terwijl polyartritis eerder de kleinere gewrichten aantast zoals vingers.
Jicht begint zeer vaak aan het basisgewricht van de grote teen.
Na verloop van tijd kunnen ook vervormingen op van de aangetaste gewrichten optreden. Dit zie je vooral aan de handen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Gezien de brede waaier van mogelijke oorzaken is de diagnose van artritis niet altijd van bij het begin duidelijk. Soms is opvolging gedurende een paar weken tot maanden nodig om tot een juiste diagnose te komen.
De arts zal je allereerst uitgebreid bevragen: heb je een ongeval gehad, hoe lang heb je al klachten, is het de eerste keer of herval je, heb je koorts, is er stijfheid na rust, komt reuma in de familie voor, lijd je aan andere ziekten…?
Het verdere onderzoek kan bestaan uit:
- een lichamelijk onderzoek van het gewricht om vast te stellen of er wel degelijk sprake is van een gewrichtsontsteking. Elk gewricht toont bij ontsteking een typisch patroon van bewegingsbeperking. Als er klassieke tekenen van ontsteking aanwezig zijn, dan is een artritis zeer waarschijnlijk. Ook de andere gewrichten verdienen aandacht.
- een punctie om vocht uit het gewricht te trekken: bij traumatische artritis zal dat vooral bloed zijn; bij een infectie eerder troebel tot etterig vocht, en bij reumatische aandoeningen meer helder, geelkleurig vocht. Dat vocht wordt onderzocht op aanwezigheid van witte bloedcellen en urinezuurkristallen (aanwezig bij jicht). Er gebeurt ook een kweek om besmetting op te sporen.
- een bloedonderzoek om het aantal witte bloedcellen te bepalen (gestegen bij infectie), urinezuur te bepalen (voor jicht: maar kan tijdens een acute aanval vals laag of normaal zijn), ontstekingsfactoren, ..
- een urineonderzoek.
- een stoelgangstaal bij maag-darmklachten.
Wat kun je zelf doen?
Blijf nooit met een artritis lopen, en stel zelf geen behandeling in zonder dat je de oorzaak kent. Er kan immers een ernstige aandoening aan de basis liggen.
Een ontsteking geeft altijd warmte. Daarom is het goed om ijs te leggen op het aangetaste gewricht. Probeer ook om het gewricht te ontlasten. Gebruik desnoods tijdelijk een kruk.
Omdat jicht ontstaat door een te hoog urinezuurgehalte zijn onderstaande adviezen gericht op het verminderen van de hoeveelheid urinezuur. Maar het wetenschappelijke bewijs voor een verband tussen voeding en jicht is niet sterk. Je vermijdt best dranken en voedingsmiddelen die veel urinezuur bevatten. Beperk daarom alcohol, bepaalde vissoorten (sardienen, tarbot, haring, ansjovis), schaaldieren (kreeft, mosselen), orgaanvlees (lever, niertjes, zwezerik) en vleessoorten vleessoorten (filet van kalf, varken of lam).
Wat kan je arts doen?
Als hij de oorzaak kent, kan je arts een artritis zelf behandelen. Meestal start hij ontstekingsremmers (bijv. ibuprofen), op. Bij monoartritis kan een infiltratie van het gewricht met cortisone snel verlichting brengen.
Tegen jicht bestaan specifieke geneesmiddelen zoals colchicine, maar ze zijn geen eerste keuze. Bij frequente jichtopstoten wordt een onderhoudsbehandeling ingesteld met allopurinol. Zo houdt men het urinezuur in het bloed laag.
Je wordt verwezen naar een specialist voor verder onderzoek bij vermoeden van infectieuze of reumatische artritis, polyartritis en een aanslepende ontsteking die niet reageert op de ingestelde behandeling.
Bij infectieuze artritis is immers meestal snel een behandeling nodig met antibiotica via infuus.
Voor reumatische aandoeningen kan men een onderhoudsbehandeling instellen om het aantal opstoten te verminderen en blijvende letsels aan de gewrichten te vermijden.
Meer weten?
- https://www.thuisarts.nl/gewrichtsklachten/ik-heb-reactieve-gewrichtsontsteking
- https://www.thuisarts.nl/reumato%C3%AF-artritis/ik-heb-reumato%C3%AF-artritis
- https://www.thuisarts.nl/gewrichtsklachten