Gewrichtsontstekingen (artritis)

Laatst aangepast op 16/07/2025

Wat is een gewrichtsontsteking (artritis)?

Een gewrichtsontsteking of artritis is een ontstekingsreactie van een gewricht. Een gewricht is de plaats waar twee of meer botten samenkomen en ten opzichte van elkaar bewegen, zoals een scharnier.

De uiteinden van de botten in het gewricht zijn bedekt met een laag kraakbeen.
Rond het gewricht ligt het gewrichtskapsel. Dat is bindweefsel dat het gewricht omhult en botten bij elkaar houdt.
Het gewrichtskapsel is op zijn beurt aan de binnenkant bekleed met een slijmvlies (synovium). Dat maakt een smeerstof aan, het gewrichtsvocht. Het gewrichtsvocht zorgt ervoor dat het gewricht beter kan bewegen.

Een gewrichtsontsteking kan in elk gewricht van je lichaam ontstaan. Toch raken sommige gewrichten vaker ontstoken dan andere, zoals je knieën of vingers.

Bel direct je huisarts als:

een of meer gewrichten pijnlijk, dik, warm of rood zijn én je je ziek voelt, misselijk bent of koorts hebt;
je je gewricht niet kan belasten of er niet op kan steunen, vooral na een val of ander ongeluk.

Oorzaken

Gewrichtsontstekingen hebben veel mogelijke oorzaken. We kunnen ze indelen in traumatische en niet-traumatische vormen.

Een traumatische gewrichtsontsteking is een ontsteking van het gewricht als gevolg van een trauma, zoals een val of verkeerde beweging. Ook als je je lange tijd overbelast, kan dat als een trauma beschouwd worden.
Een niet-traumatische gewrichtsontsteking is een ontsteking die niet het gevolg is van een trauma of verwonding. We kunnen de niet-traumatische vormen indelen in infectieuze en niet-infectieuze gewrichtsontstekingen.
- Bij een infectieuze gewrichtsontsteking (artritis) is er een virus of bacterie aanwezig in het gewricht.
  - Infectie door een bacterie: dit noemen we een septische artritis. Het is ernstig en moet zo snel mogelijk behandeld worden.
  - Infectie door een virus: dit gaat vaak vanzelf voorbij.
- Bij de niet-infectieuze vormen is er geen virus of bacterie aanwezig. Voorbeelden zijn:
  - auto-immuunaandoeningen, zoals:
  - gewrichtsontsteking door een ophoping van kristallen in het gewricht: jicht of pseudojicht;
  - reumatische aandoeningen die je gewrichten doen ontsteken, zoals:
    - ziekte van Bechterew,
    - psoriasis-artritis,
    - artritis bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa,
    - reactieve artritis: je gewricht reageert dan op een infectie ergens anders in je lichaam, bijvoorbeeld op een maag-darmontsteking of een urineweginfectie. Het virus of de bacterie zit niet in je gewricht.

Soms vinden we geen oorzaak.

Hoe vaak komt gewrichtsontsteking (artritis) voor?

Er zijn geen cijfers bekend voor alle oorzaken van gewrichtsontstekingen samen.

De meest voorkomende oorzaken van een gewrichtsontsteking zijn een infectieuze artritis, reumatoïde artritis, jicht en psoriasis-artritis.

De cijfers per oorzaak vind je op specifieke pagina’s over die aandoeningen.

Hoe kan je gewrichtsontsteking (artritis) herkennen?

Een ontstoken gewricht is:

gezwollen,
warm,
pijnlijk,
stijf, waardoor je het minder goed kan bewegen.

De huid rond het gewricht is rood.

Soms is slechts één gewricht aangetast (mono-artritis), soms meerdere (poly-artritis).

Mono-artritis komt vooral, maar niet alleen, voor in de grote gewrichten, zoals knie, heup en schouder.
Poly-artritis komt eerder voor bij de kleinere gewrichten, zoals de vingers.

Hoe stelt je arts gewrichtsontsteking (artritis) vast?

Omdat er veel mogelijke oorzaken zijn, is de oorzaak van de gewrichtsontsteking niet altijd van bij het begin duidelijk. Soms is het nodig om de gewrichtsontsteking een paar weken tot maanden op te volgen om tot een juiste diagnose te komen.

Je arts zal je eerst uitgebreid vragen stellen, zoals:

heb je een ongeval gehad?;
hoelang heb je al klachten?;
is het de eerste keer of herval je?;
heb je koorts?;
voelt het gewricht stijf als je gerust hebt?;
heb je ’s nachts pijn?;
komt reuma in de familie voor?;
lijd je aan andere ziektes?
…

Daarna volgt een lichamelijk onderzoek van het gewricht. Als er klassieke tekenen van ontsteking aanwezig zijn (roodheid, warmte, pijn, zwelling), dan is een artritis zeer waarschijnlijk. Je arts onderzoekt ook andere gewrichten, om na te gaan of er nog ergens een ontsteking is.

Het verdere onderzoek kan bestaan uit:

een punctie om vocht uit het gewricht te halen voor onderzoek:
- Bij traumatische artritis is dat vooral bloed.
- Bij een infectie eerder troebel tot etterig vocht.
- Bij reumatische aandoeningen meer helder, geelkleurig vocht.
- Het gewrichtsvocht wordt onderzocht op aanwezigheid van witte bloedcellen en urinezuurkristallen (aanwezig bij jicht).
- Er gebeurt ook een kweek om een infectie op te sporen. Voor de definitieve diagnose van een infectieuze artritis is altijd een gewrichtspunctie en analyse nodig.
een bloedonderzoek, bijvoorbeeld om het aantal witte bloedcellen, het urinezuur (meestal gestegen bij jicht), de ontstekingsfactoren (die kunnen wijzen op onderliggende aandoeningen) ... te bepalen;
een urineonderzoek bij klachten of om infecties op te sporen bij reactieve artritis of infectieuze artritis;
een stoelgangstaal bij maag-darmklachten;
beeldvorming zoals een echografie, röntgenfoto’s of een scan: om het ontstoken gewricht goed in beeld te brengen of bij een trauma om een breuk of andere letsels uit te sluiten.

Wat kan je zelf doen?

Herken je de bovenstaande klachten? Neem dan contact op met je arts. Blijf nooit met een artritis lopen en probeer het niet zelf te behandelen zonder dat je de oorzaak kent. Want de oorzaak kan een ernstige aandoening zijn.

Bel direct je huisarts als:

een of meer gewrichten pijnlijk, dik, warm of rood zijn én je je ziek voelt, misselijk bent of koorts hebt.
- Een plotse ontsteking van één gewricht, zeker als je ook koorts hebt, is een ernstig teken. Het kan dan gaan om een infectieuze artritis.
- Als dat niet op tijd wordt herkend en behandeld, kan het gewricht blijvend beschadigd raken.
je je gewricht niet kan belasten of er niet op kan steunen, vooral na een val of ander ongeluk.

Heb je een plotse gewrichtsontsteking?

Bij een plotse gewrichtsontsteking is het belangrijk om je gewricht niet te veel te belasten. Vermijd bewegingen of activiteiten die de pijn hebben uitgelokt. Twijfel je? Vraag dan raad aan je zorgverlener.

Je kan ijs leggen op het pijnlijke gewricht. Als het nodig is, kan je ook pijnstillers nemen, zoals paracetamol of ontstekingsremmers (NSAIDs).

Gebruik een NSAID in een zo laag mogelijke dosis en zo kort mogelijk. Zo verminder je het risico op bijwerkingen voor je maag, hart of nieren.
Wil je een NSAID gebruiken? Vraag dan advies aan je zorgverlener.

Als je klachten beter worden, kan je het gewricht geleidelijk aan weer meer belasten.

Wat kan je doen op lange termijn?

Neem je medicatie zoals voorgeschreven. Stop niet zomaar, ook niet als je minder klachten hebt.
Neem je medicatie die je afweer onderdrukt? Dan heb je meer kans op ziektes. Laat je goed vaccineren en neem meteen contact op met je arts als je koorts of andere tekenen van infectie hebt.
Blijf regelmatig bewegen, dat helpt om je gewrichten soepel te houden. Een kinesist kan je daarbij helpen.
Probeer steun te vinden bij familie of vrienden. Het kan helpen om erover te praten met lotgenoten. Zij weten wat je doormaakt. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Je arts begeleidt je niet alleen. Vaak verwijst hij of zij je door naar een andere zorgverlener of heb je meerdere zorgverleners die je samen begeleiden, zoals een kinesist, huisarts, orthopedist, reumatoloog …

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak van de gewrichtsontsteking. Meer info vind je op de specifieke pagina’s van die aandoeningen (zie ‘oorzaken’).

Bij een traumatische oorzaak bestaat de behandeling meestal uit:

pijnstillers
het gewricht tijdelijk laten rusten, bijvoorbeeld met een gips.

In sommige gevallen is een operatie nodig. Daarna volgt vaak revalidatie bij de kinesist om het gewricht opnieuw goed te laten bewegen.

Een septische artritis (een infectie door een bacterie) is een spoedgeval. Je moet zo snel mogelijk naar het ziekenhuis. Daar gebeuren allerlei onderzoeken en je krijgt meteen antibiotica via een infuus. Daarnaast krijg je ook pijnstillers. Een infectieuze artritis moet snel behandeld worden, omdat het gewricht anders blijvende schade kan oplopen.

Bij de niet-infectieuze gewrichtsontstekingen worden vaak NSAIDs of cortisone gebruikt.

NSAIDs krijg je in de vorm van tabletten.
Cortisone kan je als tablet krijgen of via een inspuiting in je gewricht. Meestal werkt het snel.
Het is afgeraden om NSAIDs of cortisone lange tijd te gebruiken, omdat die medicatie bijwerkingen kan geven, zoals maagzweren.

Soms is er ook onderhoudsmedicatie nodig, zoals DMARD’s (Disease-modifying anti-rheumatic drugs). Die medicijnen remmen de ontsteking af en beschermen je gewrichten tegen verdere schade.

Bewegen blijft belangrijk. Daarom wordt vaak kinesitherapie opgestart. De kinesist helpt je om soepel te blijven bewegen en spierkracht te behouden.

Meer weten?

Thuisarts.nl: Gewrichtsklachten
Gebruik je medicijnen? Zoek eenvoudig betrouwbare informatie op FarmaInfo.

Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen

Vind een zelfhulpgroep op de website van Trefpunt Zelfhulp.

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.