Wat type 1 diabetes veroorzaakt en hoe we het kunnen voorkomen, weten we niet. Over type 2 diabetes weten we wel dat het grotendeels te voorkomen is. We zijn te zwaar, zitten te vaak stil en als gevolg hebben te veel mensen type 2 diabetes.
Het eerste rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over diabetes windt geen doekjes om de grootte van het probleem (er leven op dit moment 422 miljoen volwassenen met diabetes, viermaal meer dan in 1980) of het feit dat sterk stijgende aantallen personen met overgewicht of zwaarlijvigheid een belangrijke factor zijn, ook in ontwikkelingslanden. Het rapport herinnert ons eraan dat het grootste deel van de personen met diabetes lijden aan type 2, en dat dit grotendeels het gevolg is van overgewicht en te weinig beweging. Dit is ook meer en meer het geval bij kinderen.
Het WHO rapport onderstreept ook de noodzaak om gaten in onze kennis over diabetes te dichten. Systematische literatuuroverzichten, die de beschikbare wetenschappelijke kennis uit onderzoek samenbrengen, kunnen ons hierbij helpen, alsook bij het nemen van beslissingen over onze gezondheid.
Advies van de WHO over het voorkomen van type 2 diabetes
De WHO zegt dat "eenvoudige aanpassingen aan de levensstijl de ontwikkeling van type 2 diabetes voorkomen of vertragen”. Hiervoor zouden mensen het volgende moeten doen:
- een gezond lichaamsgewicht behalen en behouden;
- gezond eten en suiker en verzadigde vetten vermijden;
- tabak vermijden (roken verhoogt het risico op diabetes en hart- en vaatziekten);
- fysiek actief zijn, minstens 30 min per dag, of korte matig-intense inspanningen doen. Meer activiteit kan nodig zijn om gewicht te verliezen.
Gezonde voeding en lichaamsbeweging zijn beter dan medicatie
Het rapport van de WHO baseert zich op een literatuuroverzicht van Cochrane, waarin wetenschappelijk bewijs verzameld werd dat aantoont dat "programma’s die gezonde voeding, lichaamsbeweging en gewichtsverlies promoten type 2 diabetes kunnen vermijden bij personen met een verhoogd risico" (mensen met overgewicht of zwaarlijvigheid). Naast dit overzicht citeert de WHO ook een recenter, niet-Cochrane literatuuroverzicht (Merlotti, 2014), en concludeert dat “verschillende soorten medicatie (onder meer metformine en acarbose) ook type 2 diabetes kunnen voorkomen of vertragen, maar dat deze medicatie in de meerderheid van de studies niet zo effectief is als diëten en lichaamsbeweging, en dat de effecten verdwijnen na het stoppen met de medicatie”.
Let op je portiegrootte!
Als je ons artikel gemist hebt over het wetenschappelijk bewijs van Cochrane rond de effecten van portiegrootte op onze eet- en drinkgewoonten, is dit het ideale moment om bij te lezen.
Een gezond gewicht bij kinderen stimuleren
Manieren om overgewicht en zwaarlijvigheid te voorkomen
Een Cochrane literatuuroverzicht vond sterk bewijs dat programma’s om overgewicht bij kinderen te voorkomen effectief zijn, vooral bij kinderen tussen 6 en 12 jaar. Het overzicht omvatte in zijn analyses 37 studies met in totaal bijna 28.000 kinderen. Jammer genoeg kon het wetenschappelijk bewijs niet aantonen welke onderdelen van zo’n programma’s het best werken. Veelbelovende strategieën zijn bijv. schoolprogramma’s om dieet en lichaamsbeweging te stimuleren en ouders hierbij te ondersteunen, en programma’s om kinderen thuis meer actief te laten zijn, gezonder te laten eten en minder tijd voor beeldschermen te laten doorbrengen. In deze podcast (Engels) vertelt hoofdonderzoekster Elizabeth Waters over haar onderzoek.
Manieren om overgewicht en zwaarlijvigheid te behandelen
Een nieuw literatuuroverzicht van Cochrane bracht al het wetenschappelijk bewijs samen over manieren om overgewicht en zwaarlijvigheid bij kinderen tot 6 jaar aan te pakken, in de vorm van diëten of programma’s met meerdere onderdelen, waaronder gedragsaanpassing, dieet en lichaamsbeweging. De onderzoekers concludeerden dat programma’s met meerdere onderdelen de BMI (body mass index) en het lichaamsgewicht van kinderen met overgewicht of zwaarlijvigheid kunnen verminderen. Andere effecten (goed of slecht) zijn onduidelijk en de rol van diëten alleen blijft onzeker. Zoals vaak het geval is, toont dit overzicht aan dat veel onderzoek verloren gaat door tekortkomingen in het opzet en de rapportering van studies. We hebben nood aan meer onderzoek van hoge kwaliteit over effectieve strategieën.
Een eerder overzicht van 64 studies met 5.000 kinderen onderzocht de effecten van aanpassing van de levensstijl of medicatie als behandeling van zwaarlijvigheid. Hoewel er onvoldoende bewijs was om te zeggen welke interventie het best werkt, concludeerden de onderzoekers dat “een gecombineerde aanpak met aanpassing van dieet, lichaamsbeweging en gedrag lijkt te werken”. Wetenschappelijk bewijs uit dit overzicht toont aan dat “een familiale levensstijlaanpassing, met een gedragsprogramma dat de denkpatronen rond dieet en lichaamsbeweging verandert, tot belangrijke en klinisch relevante vermindering van overgewicht kan leiden, op korte en lange termijn bij zowel kinderen als adolescenten, in vergelijking met standaardzorg of zelfhulp.”
De combinatie van een levensstijlaanpassing en medicatie leidde bij adolescenten met matig tot ernstig overgewicht ook tot gewichtsverlies, maar er werden een hele reeks ongewenste effecten opgemerkt.
Een ander literatuuroverzicht van Cochrane toonde aan dat het aanbieden van programma’s om dieet, lichaamsbeweging en gedrag aan te passen aan enkel de ouders van kinderen tussen 5 en 11 jaar met overgewicht of zwaarlijvigheid gelijkaardige effecten opleverde als het aanbieden van deze programma’s aan zowel de ouders als de kinderen. Het bewijs is beperkt, maar de onderzoekers vonden 10 lopende studies, waarvan ze hopen dat ze zullen bijdragen aan toekomstige versies van het overzicht.
Kernboodschappen van de WHO over het voorkomen van diabetes
- Type 2 diabetes is grotendeels te voorkomen.
- Een aanpak over sectoren heen, op bevolkingsniveau, is nodig om risicofactoren voor diabetes, zoals overgewicht, zwaarlijvigheid, fysieke inactiviteit en ongezonde voeding, aan te pakken.
- Een combinatie van een fiscaal beleid, wetgeving, omgevingsaanpassingen en bewustmaking over gezondheidsrisico’s is de beste manier om een gezonder dieet en lichaamsbeweging te stimuleren.
- Diabetes kan vertraagd of voorkomen worden bij mensen met overgewicht en een verstoorde glucosehuishouding. Diëten en lichaamsbeweging zijn beter dan medicatie.
Referenties:
- World Health Organization. “World Health Day 2016: WHO calls for global action to halt rise in and improve care for people with diabetes”. [Press release]. World Health Organization, Media Centre, 6 April 2016. Web. 7 April 2016.http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2016/world-health-day/en/
- World Health Organization. Global Report on Diabetes. Geneva: World Health Organization; 2016. Available from:http://www.who.int/diabetes/global-report/en/
- Orozco LJ, Buchleitner AM, Gimenez-Perez G, Roqué i Figuls M, Richter B, Mauricio D. Exercise or exercise and diet for preventing type 2 diabetes mellitus.Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 3. Art. No.: CD003054. DOI:10.1002/14651858.CD003054.pub3
- Merlotti C, Morabito A, Pontiroli AE. Prevention of type 2 diabetes; a systematic review and meta- analysis of different intervention strategies. Diabetes, Obesity and Metabolism. 2014;16:(8)719–727. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24476122
- Chapman S. “Let’s talk about portion size and overeating”. Evidently Cochrane. 15 September 2015. Web. 07 April 2016. http://www.evidentlycochrane.net/lets-talk-about-portion-size-and-overeating/
- Waters E, de Silva-Sanigorski A, Burford BJ, Brown T, Campbell KJ, Gao Y, Armstrong R, Prosser L, Summerbell CD. Interventions for preventing obesity in children.Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 12. Art. No.: CD001871. DOI: 10.1002/14651858.CD001871.pub3.
- Podcast of this review: http://www.cochrane.org/podcasts/10.1002/14651858.CD001871.pub3
- Colquitt JL, Loveman E, O’Malley C, Azevedo LB, Mead E, Al-Khudairy L, Ells LJ, Metzendorf MI, Rees K. Diet, physical activity, and behavioural interventions for the treatment of overweight or obesity in preschool children up to the age of 6 years.Cochrane Database of Systematic Reviews 2016, Issue 3. Art. No.: CD012105. DOI: 10.1002/14651858.CD012105.
- Oude Luttikhuis H, Baur L, Jansen H, Shrewsbury VA, O’Malley C, Stolk RP, Summerbell CD. Interventions for treating obesity in children.Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 1. Art. No.: CD001872. DOI: 10.1002/14651858.CD001872.pub2.
- Loveman E, Al-Khudairy L, Johnson RE, Robertson W, Colquitt JL, Mead EL, Ells LJ, Metzendorf MI, Rees K. Parent-only interventions for childhood overweight or obesity in children aged 5 to 11 years.Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 12. Art. No.: CD012008. DOI: 10.1002/14651858.CD012008.
- World Health Organization. “Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health”. [online resource]. World Health Organization, Programmes. Web. 07 April 2016. http://www.who.int/dietphysicalactivity/en/
