Wat is het?
Obesitas of zwaarlijvigheid betekent dat je een te hoog gewicht hebt in verhouding tot je lengte. De 2 voornaamste oorzaken zijn te veel eten en te weinig verbruik van calorieën. In zeldzame gevallen ligt een ziekte aan de basis van het overgewicht, zoals een verminderde werking van de schildklier (hypothyreoïdie). Langdurige obesitas is zeer vaak geassocieerd met andere aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk, slaapapneu, leververvetting, artrose, astma…
Hoe vaak komt het voor?
Ongeveer 15% van de bevolking lijdt aan obesitas.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De mate van overgewicht wordt ingeschat aan de hand van de BMI (Body Mass Index) en de buikomtrek.
Om je BMI te berekenen, deel je je gewicht door je lengte (in meter) in het kwadraat. Als de uitkomst tussen 25 en 30 ligt, is er overgewicht. Vanaf 30 spreken we van obesitas, boven 40 van morbide obesitas. Morbide betekent dat je risico op gezondheidsproblemen en ernstige ziekten toeneemt.
Daarnaast zal je arts ook je buikomtrek meten. Bij een buikomtrek van meer dan 90 cm bij vrouwen, en van meer dan 100 cm bij mannen neemt het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk toe.
De BMI geeft de meest correcte inschatting van de mate van overgewicht, terwijl de buikomtrek eerder nuttig is bij centrale obesitas, waar het vet vooral op de buik en de heupen zit.
Er wordt dikwijls ook een bloedonderzoek gedaan om ziekten die geassocieerd worden met obesitas op te sporen.
Wat kun je zelf doen?
Je kunt op 2 manieren gewicht verliezen: door minder en gezonder te eten, en door meer calorieën te verbruiken. De basis van elke behandeling is dus dieet en beweging.
Dieet
Veel mensen eten niet zozeer te veel, maar wel verkeerd. Ze eten te calorierijk voedsel, met te veel vetten en te veel suikers. Om te weten of dat bij jou het geval is, kun je een eetdagboek bijhouden. Schrijf gedurende een bepaalde periode, bijvoorbeeld een week, alles op wat je eet en drinkt, en ga hiermee naar een diëtist(e). Die kan dan berekenen hoeveel calorieën je eigenlijk nodig hebt, en hoeveel je er in werkelijkheid gebruikt. Daarna zal voor jou een individueel dieetschema worden opgesteld.
Het doel is om minstens een halve kg per week te verliezen. Soms helpt het al als je alle frisdranken, alcohol, tussendoortjes zoals chips, nootjes, koekjes, kant-en-klare maaltijden (die meestal veel zout en vet bevatten) achterwege laat. Frisdrank bevat tot 13% suiker, dit zijn 26 klontjes suiker in 1 liter! Zelfs fruitsap zonder toegevoegde suiker mag wettelijk nog 5% suiker bevatten. Zoveel mogelijk vers eten en veel water drinken is dus de boodschap. Het is niet alleen gezonder, het helpt ook om de afvalstoffen die door het vermageren ontstaan, af te voeren. Je moet ook zeker 3 maaltijden per dag nemen. Maaltijden schrappen of overslaan is niet goed. Als het op je eentje niet zo best lukt, kun je eventueel aansluiten bij groepssessies bij de diëtist(e) of bij een organisatie als Weight Watchers.
Er zijn heel wat soorten ‘speciale’ diëten zoals vetvrij, koolhydraatvrij, met voedselvervangers, het brooddieet, met afslankpillen, het Atkins-dieet, het Montignac-dieet… maar pas goed op voor je hiermee begint. Volledig weglaten van bepaalde voedingsingrediënten kan zelfs gevaarlijk zijn en ernstige tekorten veroorzaken. Speciale diëten zijn tevens zeer moeilijk vol te houden, terwijl je een gezonde en evenwichtige voeding gewoon verder kunt blijven aanhouden.
Koop ook nooit vermageringspillen via het internet. Ze zijn meestal duur, en in het beste geval onschuldig. Dikwijls bevatten ze nochtans kruidenmengsels en stoffen zoals schildklierpoeder en zijn ze ronduit gevaarlijk.
Bewegen
De tweede pijler is een hoger calorieverbruik door meer te bewegen. Alle vormen van bewegen zijn goed, maar hoe intenser je beweegt, hoe meer calorieën je verbruikt. Wandelen, zwemmen en fietsen zijn dus prima, maar andere vormen van bewegen zoals dansen zijn even goed. Laat de auto wat meer aan de kant en doe je boodschappen vaker te voet. Als je dat moeilijk in je eentje kunt opbrengen, kun je aansluiten bij een groep. Je ziekenfonds voorziet een tussenkomst in het lidgeld van een sportvereniging.
Heb je alleen een licht overgewicht en wil je een paar kilo’s afvallen, dan zal het op deze manier zeker lukken. In geval van sterk overgewicht en ziekten die hiermee te maken hebben, is het beter om je te laten begeleiden door een arts en een diëtist(e).
Wat kan je arts doen?
In de eerste plaats zal je arts ziekten die een gevolg zijn van of geassocieerd zijn met het overgewicht opsporen en die zo nodig eerst behandelen. Daarom zal hij vaak eerst een bloedonderzoek doen om je gezondheidstoestand beter te kunnen inschatten. Hiermee gaat hij vooral suikers, vetten en schildklierfunctie na. Hij zal ook je bloeddruk nemen, en je buikomtrek, gewicht en lengte meten. Hij bespreekt met jou je eetgewoonten en je lichaamsactiviteiten. Ten slotte zal hij samen met jou ook eventuele psychologische factoren van naderbij bekijken. Sommige mensen reageren immers op problemen of stress door overmatig te eten en hebben echte vreetbuien. Op basis van al deze elementen zal hij je een behandeling voorstellen. Hierbij zal uiteraard ook een diëtist(e) worden ingeschakeld. Men spreekt vooraf een duidelijk streefgewicht af. Dit hoeft niet zozeer een ideaal gewicht te zijn, maar eerder een gezond gewicht. Meestal streeft men een gewichtsverlies van 5 tot 10% na.
Er zijn verschillende mogelijke behandelopties:
- Counseling en begeleiding: het doel hiervan is vooral het veranderen van eetgewoonten en leefstijl. Om dit te bereiken moet je immers inzicht hebben in wat je lichaam aan voedingsstoffen nodig heeft, wat het belang is van voldoende beweging, en waar het kan mislopen. Er worden haalbare doelstellingen afgesproken en het resultaat wordt nauwgezet opgevolgd. Meestal streeft men een gewichtsafname van een halve kg per week na.
- Het ultralaagcaloriedieet: dit dieet stelt een drastische vermindering van de dagelijkse calorie-inname voorop (400 tot 800 Kcal). De gewone maaltijden worden ingeruild voor vervangmaaltijden. Daarbuiten mag je niets meer eten. Je moet dan wel zorgen voor voldoende inname van eiwitten, essentiële vetzuren, spoorelementen en vitaminen. Dit soort dieet mag je maximaal 8 à 12 weken volgen (of minder lang als je sneller een BMI van minder dan 25 hebt bereikt). Bij mensen met diabetes moet de dosis van de geneesmiddelen meestal verlaagd worden omwille van het gevaar voor een te lage bloedsuiker (hypoglycemie). Soms is het zelfs nodig om de insuline tijdelijk te stoppen. Met dit dieet bereikt men een gewichtsafname van 1,5 tot 2 kg per week. Om een blijvend effect te bekomen, zijn ook hier leefstijlaanpassingen belangrijk.
- Geneesmiddelen: momenteel is er slechts 1 geneesmiddel (Orlistat) op de markt dat ondersteuning kan bieden bij vermageren. Dit geneesmiddel zorgt ervoor dat je minder goed vet opneemt uit de darm. De bijwerkingen ervan zijn vettige stoelgang, sterke aandrang en verlies van stoelgang. Bij langdurige inname ontstaat er soms een tekort aan vetoplosbare vitaminen. Er zijn echter weinig bewijzen dat je met dit medicament afvalt en dat het voordelen zou hebben op vlak van ziekte of sterftedaling.
Bronnen