Wat is het?
De baarmoeder is langs de binnenkant bekleed met een slijmvlies. Dat noemen we het endometrium.
Menstruatiecyclus
Onder invloed van het vrouwelijke hormoon (oestrogeen) groeit het baarmoederslijmvlies aan tijdens de menstruatiecyclus. Zo wordt het voorbereid om bij een eventuele zwangerschap de bevruchte eicel te laten innestelen. Is er geen zwangerschap? Dan worden minder oestrogenen aangemaakt en wordt het slijmvlies tijdens de menstruatie afgestoten. Deze cyclus herhaalt zich zolang de vrouw vruchtbaar is en stopt bij de overgang (menopauze).
Haardjes met baarmoederweefsel
Endometriose betekent dat er cellen van het slijmvlies (endometrium) aanwezig zijn op plaatsen buiten de baarmoeder. Dit kan oppervlakkig zijn zoals op het buikvlies, of diep zoals in de blaas, de darm, de buikholte en de eierstokken. Op die plaatsen vormen zich haardjes met baarmoederweefsel. Die haardjes doorlopen net zoals in de baarmoeder, onder invloed van oestrogeen, eenzelfde cyclus. Ze worden dikker en kunnen iedere maand (kleine) bloedingen geven. Ze verdwijnen bij de menopauze.
Oorzaak
De oorzaak van endometriose is niet bekend. Zo weten we niet of:
- de slijmvliescellen afkomstig zijn uit de baarmoeder en via de eileiders in de buikholte terechtkomen;
- er in de buikholte cellen aanwezig zijn die zich omvormen tot slijmvliescellen onder invloed van de hormonen;
- het eerder een probleem is van een verminderde afweer.
Hoe vaak komt het voor?
Endometriose komt voor bij 10% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Bij 50% van de vrouwen met vruchtbaarheidsproblemen wordt endometriose gevonden.
Het risico op endometriose is 7 maal zo groot als de aandoening bij een familielid voorkomt.
Hoe kun je het herkennen?
De twee voornaamste klachten zijn (buik)pijn en moeilijkheden om zwanger te geraken.
Pijn
De meest voorkomende klacht is (buik)pijn. Deze pijn voel je:
- meestal in het bekken;
- soms hevig, soms eerder knagend;
- soms continu, maar doorgaans alleen op bepaalde tijdstippen, zoals enkele dagen voor en tijdens de menstruatie;
- bij het vrijen;
- bij het plassen;
- bij ontlasting.
Je kan zelfs wat bloed in de urine of stoelgang vinden.
Moeilijkheden om zwanger te worden
Vrouwen met endometriose kunnen spontaan zwanger worden, maar bij 1 op 3 lukt het niet zonder behandeling. Dit is dikwijls de reden waarom ze op raadpleging komen bij de arts.
Ongeveer een derde van de vrouwen met endometriose geneest spontaan, en bij twee derde blijven de klachten stabiel of verergeren ze. Bij de meeste vrouwen met endometriose verdwijnen de klachten na de menopauze.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De aard van de klachten zal de arts doen denken aan endometriose.
Met een eenvoudig gynaecologisch onderzoek kan de arts de aandoening meestal niet vaststellen. Daarom verwijst hij je steeds door naar het ziekenhuis voor een echografie en een kijkonderzoek (laparoscopie) in de buikholte.
Wat kun je zelf doen?
- Tegen de pijn helpen ontstekingsremmers zoals ibuprofen of naproxen vaak goed.
- Lokale warmte zoals een warme kruik op de buik of een warm bad kan verlichting brengen.
Wat kan je arts doen?
Er bestaan verschillende behandelingen, afhankelijk van de klachten.
Pijn
Is pijn de hoofdklacht en volstaan gewone pijnstillers niet? Dan kan de arts een behandeling met hormonen overwegen. Meestal is dit de gewone anticonceptiepil. Ook een hormoonspiraaltje kan helpen.
Onvruchtbaarheid
Helaas is de voornaamste klacht dikwijls niet alleen pijn, maar ook onvruchtbaarheid. De gangbare behandeling is in dit geval niet aangewezen. Daarom worden bij vrouwen met endometriose en een zwangerschapswens de endometriosehaardjes heelkundig verwijderd tijdens een kijkoperatie. Deze ingreep verbetert de pijn en verhoogt de kans op zwangerschap.
Soms komen de klachten na een operatie helaas terug. De arts kan voor of na de ingreep eventueel een hormonenkuur overwegen om de haardjes te verminderen. Dit verhoogt de kans op succes en zou het effect ook verlengen. Word je na deze behandeling nog steeds niet zwanger? Dan is een kunstmatige bevruchting vaak nodig.
Zwangerschap
Een zwangerschap zal de klachten verminderen. In sommige gevallen kunnen de symptomen na de bevalling zelfs helemaal verdwijnen.