Wat is het?
De lever ligt rechtsboven in de buik. De lever maakt gal aan. Gal is een donkergroene, wat stroperige vloeistof, dat voor een deel wordt opgeslagen in een zakje dat onderaan tegen de lever ligt. Dat zakje noemen we de galblaas. De galblaas heeft de vorm van een (kleine) peer, en is via de galgang verbonden met de darm.
Gal is nodig om vetten af te breken en te verbranden. Van zodra er in de maag en daarna in de twaalfvingerige darm (het eerste deel van de dunne darm) vet eten terechtkomt, knijpt de galblaas samen. Door deze samentrekking wordt gal in de twaalfvingerige darm gepompt, en worden de vetten er afgebroken. Gal bepaalt in grote mate de kleur van de stoelgang. Heb je geen gal, dan is je stoelgang lichtbeige van kleur.
Galstenen zijn stenen in de galblaas die in de galwegen terechtkomen en de galafvloei verhinderen. Bij de meeste mensen geeft dit geen symptomen.
Risicofactoren voor het ontwikkelen van galstenen zijn leeftijd (komt meer voor bij ouder worden), vrouw zijn, erfelijke aanleg, zwaarlijvigheid (obesitas), vroegere bevallingen, diabetes, traagwerkende schildklier (hypothyreoïdie), darmziekten van het ileum (=deel van de dunne darm) en kunstmatige voeding.
Hoe vaak komt het voor?
Galstenen komen vooral voor na de leeftijd van 40 jaar. In België ziet elke huisarts gemiddeld 2 nieuwe patiënten met galklachten per 1000 contacten per jaar.
Hoe kun je het herkennen?
Twee derde van de patiënten met galstenen vertonen geen symptomen. Zijn er toch klachten, dan is pijn rechts bovenaan in de buik die uitstraalt naar de schouder of de rug het meest voorkomend symptoom. Een pijnaanval (galkoliek) gaat vaak gepaard met misselijkheid en braken. Pijn die langer dan 12 uur aanhoudt en die samengaat met koorts of geelzucht kan wijzen op een acute ontsteking van de galblaas of galwegen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Echografie is het beste onderzoek om de diagnose te stellen. Hiermee kan men meestal wel stenen in de galblaas opsporen, maar stenen in de galwegen zijn op deze manier veel moeilijker op te sporten. Naast een lichamelijk onderzoek, kan een bloedonderzoek helpen om de ernst van een acute galblaas- of galwegontsteking of ontsteking van de pancreas (alvleesklier) in te schatten.
De symptomen van een acute galblaasontsteking zijn pijn in de buik, rechtsboven, koorts en verhoging van de ontstekingseiwitten in het bloed. De symptomen van een acute galwegontsteking zijn hoge koorts, geelzucht en pijn, en de symptomen van een acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) zijn hevige buikpijn, verhoging van alvleesklier- en levertests in het bloed.
Wat kun je zelf doen?
Eet gezond en met mate. Vermijd voedingsmiddelen die pijn uitlokken, vaak zijn dit vetrijke producten. Let op je gewicht, en zorg ervoor dat je niet te veel bijkomt. Heb je overgewicht, dan kan afvallen de kans op galsteenklachten doen dalen.
Wat kan je arts doen?
Galstenen zonder symptomen hoeven niet behandeld te worden. Heb je galkolieken, dan kan je arts je een pijnstiller of een middel tegen krampen voorschrijven. Hij kan de pijnstiller ook via een injectie geven. Tijdens een galkoliek kan de galsteen plots doorheen de galgang schieten en in de darm terechtkomen. De pijn verdwijnt dan plots en de steen wordt afgevoerd met de ontlasting.
Heb je geregeld last van pijn rechts in de bovenbuik, dan zal de arts je adviseren om pijnuitlokkende voedingsmiddelen te vermijden, en je snel (binnen de paar maanden) doorverwijzen voor een ingreep.
Hij zal je ook doorverwijzen in volgende gevallen:
- bij acute galblaasontsteking voor een ingreep, liefst binnen de 2 à 7 dagen na het begin van de symptomen;
- bij een pancreas- of alvleesklierontsteking voor onmiddellijke ziekenhuisopname. Daar krijg je vocht en ontstekingsremmers intraveneus toegediend en wordt een MRI-scan uitgevoerd om het probleem beter te kunnen zien. Je zult ook een ERCP (Endoscopische Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie) ondergaan. Dat is een kijkonderzoek via de maag (gastroscopie) waarbij men stenen in de galwegen opspoort en eventueel verwijdert. Is de alvleesklierontsteking hiermee opgelost, dan neemt men meestal in een tweede stap de galblaas operatief weg om herval te voorkomen.
Galblaaskanker wordt meestal toevallig ontdekt bij het wegnemen van de galblaas. De verdere behandeling ervan verschilt van geval tot geval.
De huidige operatiemethoden (laparoscopie en ERCP) zijn weinig ingrijpend. Dus ook ouderen en personen met een minder goede algemene gezondheidstoestand kunnen hiermee vrij goed behandeld worden.
Na het verwijderen van de galblaas kun je soms blijvend last hebben van buikpijn. Die pijn wordt veroorzaakt door resterende of terugkerende stenen in de galwegen of door spasmen of krampen. Ook andere maag-darmproblemen kunnen aanleiding geven tot deze buikklachten.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/galstenen/ik-heb-galstenen
Bronnen
- www.ebpnet.be
- Intego databank