Misselijkheid en overgeven

Wat is misselijkheid en overgeven?

Als je misselijk bent, heb je het gevoel dat je moet overgeven. Soms moet je ook echt overgeven, maar niet altijd.

Als je moet overgeven, komt de inhoud van je maag ineens, zonder dat je het kan tegenhouden, met golven terug uit je mond.

Bijna iedereen is ooit in zijn leven misselijk geweest of heeft ooit overgegeven. Het komt dus heel vaak voor.

Is het ernstig?

Overgeven kan meestal geen kwaad. Als je misselijk bent, is overgeven vaak een opluchting.

Hoe langer je last hebt van misselijkheid of overgeven, hoe groter de kans dat er meer aan de hand is. Het kan dan iets ernstigs zijn.

Neem meteen contact op met je arts:

• als je hevige buikpijn hebt;
• als je suf of verward bent of bijna flauwvalt;
• als je een dag lang niet hebt geplast;
• als er bloed bij je braaksel zit;
• als je overgeeft nadat je bent gevallen;
• als je pijn hebt op je borstkas.

Bij een kind jonger dan twee jaar dat overgeeft, moet je meteen contact opnemen met je arts:

• als het erge buikpijn heeft;
• als het suf is of niet reageert zoals je gewoon bent;
• als er bloed bij het braaksel zit;
• als het overgeven is begonnen nadat het is gevallen;
• als het niet wil drinken;
• als het een halve dag niet heeft geplast;
• als het ook diarree en koorts heeft.

Oorzaken

De meest voorkomende oorzaak van misselijkheid en overgeven is een gewone buikgriep. Die gaat na een paar dagen vanzelf over.

Andere mogelijke oorzaken:

• aandoeningen van het maag-darmstelsel: maagontsteking en maagzweer, voedselvergiftiging, appendicitis, galblaasontsteking …;
• aandoeningen van het zenuwstelsel: migraine, evenwichtsstoornissen (zoals bij reisziekte), benigne paroxismale positieduizeligheid …;
• hormonale veranderingen, bijvoorbeeld in het begin van de zwangerschap;
• aandoeningen van de nieren: nierstenen, nierbekkenontsteking …;
• psychologische aandoeningen: overmatige stress, eetstoornissen (zoals boulimie) …;
• bijwerkingen van geneesmiddelen, bijvoorbeeld ontstekingsremmers, bepaalde antibiotica, middelen tegen epilepsie en chemotherapie.

Bij kinderen kan de oorzaak ook een middenoorontsteking of een blaasontsteking zijn.

Hoe kan je misselijkheid en overgeven herkennen?

De klachten kunnen plots beginnen of lang duren.

Soms zijn de klachten alleen een beetje lastig. Maar soms zijn ze zo ernstig dat ze het dagelijks leven moeilijk maken of op een ernstige onderliggende aandoening wijzen.

Het is nuttig om jezelf een aantal vragen te stellen:

• Hoe lang duren je klachten al?
• Wanneer moet je overgeven? Zomaar of alleen na het eten?
• Hoe ziet je braaksel eruit? Zit er slijm of bloed bij?
• Is het plots begonnen of loop je er al een tijdje mee rond?
• Heb je ook andere klachten, zoals koorts, diarree of hoofdpijn?
• Ben je zwanger?
• Ben je vermagerd?
• Ben je recent op reis geweest?
• Zijn er nog andere mensen in je onmiddellijke omgeving met deze klachten?
• Drink je regelmatig alcohol of neem je sinds kort een nieuw geneesmiddel?

Hoe stelt je arts misselijkheid en overgeven vast?

Je arts zal je vragen stellen over je klachten en je onderzoeken.

Als er alarmerende tekenen zijn of als je klachten blijven duren, zal je arts verder onderzoek doen. Bijvoorbeeld een bloedonderzoek, een urineonderzoek, een stoelgangonderzoek, een echografie en röntgenfoto van je buik of een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie). Sommige van die onderzoeken gebeuren in het ziekenhuis.

Wat kan je zelf doen?

Meestal kan je rustig een paar dagen afwachten. Gewone maag-darmontstekingen genezen vanzelf.

Wanneer naar de dokter?

Neem meteen contact op met je arts:

• als je hevige buikpijn hebt;
• als je suf of verward bent of bijna flauwvalt;
• als je een dag lang niet hebt geplast;
• als er bloed bij je braaksel zit;
• als je overgeeft nadat je bent gevallen;
• als je pijn hebt op je borstkas.

Bij een kind jonger dan twee jaar dat overgeeft, moet je meteen contact opnemen met je arts:

• als het kind erge buikpijn heeft;
• als het kind suf is of niet reageert zoals je gewoon bent;
• als er bloed bij het braaksel zit;
• als het overgeven is begonnen nadat het kind is gevallen;
• als het kind niet wil drinken;
• als het kind een halve dag niet heeft geplast;
• als het kind ook diarree en koorts heeft.

Drinken

Probeer voldoende te drinken, bij voorkeur water. Als je vaak moet overgeven, kan je veel vocht verliezen. Dan kan je uitdrogen, en dat is gevaarlijk. Drink daarom vaak kleine beetjes. Vooral baby’s en ouderen drogen snel uit.

• Baby’s: 
  • Geef wat vaker borstvoeding of flesvoeding als je kind daarom vraagt. 
  • Doe geen extra water in de flesvoeding. 
  • Geef je kind (vanaf 6 maanden) tussen de voedingen ook zo vaak mogelijk een paar slokjes water. Je kan water in de speen van de fles doen. Of telkens een beetje water geven met een lepeltje.
• Oudere kinderen en volwassenen: 
  • Probeer om elke 5 tot 10 minuten een paar slokjes water, bouillon, verdund fruitsap of gemberthee te drinken. 
  • Zodra je je iets beter voelt, kan je grotere hoeveelheden in een keer drinken. Je hoeft dan niet meer elke 5 minuten te drinken.

Eten

Als je geen zin hebt in eten, is dat niet erg. Een dagje vasten kan geen kwaad.

In principe mag je alles eten. Maar het kan helpen om de eerste dagen verschillende kleine maaltijden te nemen doorheen de dag. Je eet en drinkt beter geen vetrijke voeding, pikante gerechten, alcohol en cafeïne.

Bij milde misselijkheid kan gember soms helpen.

Neem je medicatie?

Gebruik je medicatie of hormonale anticonceptie en geeft je over binnen 4 uur na inname? Het kan zijn dat je lichaam de medicatie dan niet heeft opgenomen. Neem contact op met je arts.

Wat kan je arts doen?

Als je geen ernstige aandoening hebt, zal je arts in het begin alleen je klachten behandelen en afwachten tot je vanzelf geneest.

ORS

Als er een risico is op uitdroging, dan kan je arts je ORS adviseren (orale rehydratietherapie). ORS is een drankje met een bepaalde combinatie van suiker met zout. Daarmee houdt het lichaam vocht beter vast.

Medicatie

Als de misselijkheid en het braken erg vervelend zijn, kan je arts overwegen om medicatie tegen misselijkheid (anti-emeticum) voor te schrijven, zoals domperidon en metoclopramide. Die geneesmiddelen zijn alleen verkrijgbaar op voorschrift. Er is weinig bewijs over het effect van deze geneesmiddelen. Ze kunnen ook bijwerkingen hebben, zoals:

• slaperigheid;
• lage bloeddruk;
• bewegingsstoornissen (zoals spierspanning of onwillekeurige bewegingen);
• hartritmestoornissen.

Hoe gaat het verder?

Als de misselijkheid en het overgeven niet vanzelf overgaan, kijkt je arts wat de oorzaak is en past de behandeling aan.

Als het overgeven heftig is of lang aanhoudt, word je soms opgenomen in het ziekenhuis. Daar krijg je vocht en eventueel medicatie via een infuus.

Meer weten?

• Thuisarts.nl: Overgeven

Bronnen

• www.ebpnet.be
• Nausea and Vomiting in Adults. DynaMed. EBSCO Information Services. Geraadpleegd 25 januari 2024.
• Nausea and Vomiting in Infants and Children. DynaMed. EBSCO Information Services. Apr 2025.
• Assessment of nausea and vomiting in adults. BMJ Best Practice. Jan 2025.
• Assessment of nausea and vomiting in children. BMJ Best Practice. Apr 2025.
• Misselijkheid en braken. NHG. Dec 2022.