Wat is het?
Met ‘acute buik’ bedoelt men een geheel van aandoeningen die gepaard gaan met plots opkomende (ernstige) buikpijn, maar waarbij de diagnose nog niet zeker is en dringend een medische beslissing (zoals een ingreep) moet worden genomen. Acute buikpijn is elke vorm van buikpijn die minder dan een week bestaat en niet uitgelokt wordt door een trauma of verwonding. Ook een gewone maag-darmontsteking kan acute buikpijn geven. De pijn kan tevens een gevolg zijn van een verstopping van de galwegen, de urinewegen of de darm en zelfs bloedvatafwijkingen (zoals een trombose in de buik). Bij vrouwen met acute buikpijn moet gedacht worden aan de mogelijkheid van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Soms ligt de oorzaak elders, zoals bij een hartinfarct of een longembolie, en gaat het om uitstralende pijn naar de buik.
Hoe vaak komt het voor?
Uit onderzoek blijkt dat 56 op 1000 mensen per jaar hun huisarts opzoeken met buikpijn als voornaamste klacht. Bij een derde van de gevallen wordt geen ziekte gevonden, bij een ander derde heeft de buikpijn een banale oorzaak en in de overige gevallen gaat het om ernstige tot levensbedreigende aandoeningen die een dringende behandeling vereisen.
Hoe kun je het herkennen?
Gelet op het grote aantal mogelijke oorzaken, is het zeer moeilijk om een juiste oorzaak te kennen. Bij hevige buikpijn moet je letten op volgende alarmsignalen, en in die gevallen onmiddellijk de arts raadplegen:
- je huid is klam, je zweet en draait weg (dit kan wijzen op een daling van de bloeddruk en beginnende shock);
- je buik wordt zo hard als een plank, zodat je hem niet meer kunt indrukken (dit wijst op een prikkeling van het buikvlies en heeft altijd een ernstige oorzaak);
- je hebt hoge koorts (dit wijst meestal op een infectie);
- je voelt een kloppend gezwel in de bovenbuik (dit kan wijzen op een aneurysma van de hoofdslagader of aorta; een aneurysma is een ballonvormige uitstulping van een deel van de aorta, die door de druk kan begeven, met een massieve bloeding tot gevolg)
In bovenstaande gevallen ga je best zo snel mogelijk naar je arts.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal steeds beginnen met je vragen te stellen. Dikwijls zijn de antwoorden hierop al richtinggevend voor de diagnose:
- Hoe lang heb je al klachten?
- Is het de eerste keer of heb je dit regelmatig?
- Heb je gekende aandoeningen zoals maagzweren?
- Welke soort pijn heb je? Koliekachtige pijn, die opkomt in aanvallen met pijnvrije periodes en gepaard gaat met braken wijst in de richting van galstenen, nierstenen of darmobstructie. Continue, scherpe, stekende pijn wijst eerder op prikkeling van het buikvlies. Ook de intensiteit van de pijn is belangrijk: hoe heviger de pijn, hoe groter de kans dat het ernstig is. Pijn die verergert is altijd verdacht. De pijnplaats kan een bepaalde aandoening doen vermoeden: rechtsonder in de buik kan duiden op appendicitis, pijn die uitstraalt naar de rug kan duiden op aandoeningen van gal, alvleesklier en maagzweren, pijn die uitstraalt naar de lies op nierstenen, en pijn die uitstraalt naar de rechterschouder op prikkeling van het middenrif.
- Moet je braken? Zo ja, braak je voedsel, gal of zwart en waterig (koffiedik) braaksel?
- Heb je koorts?
Daarna zal je arts een lichamelijk onderzoek doen, waarbij hij specifiek zal letten op tekenen van prikkeling van het buikvlies: pijn bij het aftasten van de buik (palpatiepijn), pijn bij het bekloppen van de buik (percussiepijn), loslaatpijn (pijn bij loslaten van een ingedrukte buikwand), en een plankharde buik (spierverzet). Bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd zal steeds een zwangerschapstest gebeuren.
In 85 tot 90% van de gevallen is de arts na de ondervraging en het lichamelijk onderzoek in staat om een correcte diagnose te stellen. Op basis daarvan zal hij beslissen of er nog tijd is voor verder onderzoek dan wel of je dringend naar het ziekenhuis moet.
Wat kun je zelf doen?
Bij plotse hevige buikpijn die niet spontaan verdwijnt, ga je best langs bij je arts. Let op met pijnstillers, want ze kunnen de klachten tijdelijk wegnemen en de diagnose bemoeilijken.
Wat kan je arts doen?
Alles hangt af van de oorzaak. De diagnose is niet altijd eenvoudig te stellen. Je arts zal de dringendheid van de situatie moeten inschatten. Zijn er alarmsignalen, dan zal hij je steeds doorverwijzen naar de spoedgevallendienst. Oordeelt hij daarentegen dat er geen sprake is van hoogdringendheid, dan kan hij eerst enkele onderzoeken doen: bloed- en urineonderzoek, echografie van de buik en eventueel een ECG. Is de diagnose hiermee nog niet duidelijk, dan verwijst hij je alsnog naar een specialist.
Bronnen