Hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS)

Wat is het hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS)?

Vibratie is een ander woord voor trillen. Het hand-arm-vibratiesyndroom is een geheel van klachten die kunnen ontstaan als je lange tijd (meestal langer dan een jaar) regelmatig trillend gereedschap gebruikt, zoals een boormachine of kettingzaag.

Je gewrichten, zenuwen en bloedvaten ter hoogte van je armen, handen en vingers kunnen dan gekwetst raken. Dat kan klachten veroorzaken. Hoe groot het risico is, hangt af van:

• hoe groot de trilling is;
• hoelang je het gereedschap gebruikt.

Door regelmatig en lange tijd met trillend gereedschap te werken, heb je ook een hoger risico op andere aandoeningen, zoals het carpale-tunnel-syndroom.

Hoe kan je het hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS) herkennen?

De meeste klachten komen door een aantasting van zenuwen:

• geen gevoel in je vingers, in het begin tijdelijk;
• tintelingen in je vingers;
• minder kracht in je handen.

Klachten bij aantasting van de bloedvaten:

• witte vingers (in het begin vooral vingertoppen) bij kou of vocht, die pijnlijk worden als het bloed terugkomt. We noemen dat het fenomeen van Raynaud.

Door overbelasting kunnen ook bot- en gewrichtsproblemen (bijvoorbeeld artrose) ontstaan.

In sommige gevallen wordt vooral één vinger aangetast, andere vingers minder.

Als je blijft werken met trillende gereedschappen, kunnen de klachten erger worden:

• De gevoelloosheid kan blijvend worden. Je kan daardoor dingen laten vallen of moeite hebben met fijne handelingen, zoals knopen dichtdoen of muntjes oppakken.
• Je kan moeilijker kleine dingen vasthouden (zoals schroeven of spijkers).
• Je kan vaker en aan meer vingers last krijgen, ook bij minder kou.
• Na verloop van tijd kunnen de klachten uitbreiden naar je handen en armen.

Deze klachten kunnen blijven duren, zelfs als je niet meer met trillend gereedschap werkt.

Hoe stelt je arts het hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS) vast?

Op basis van je symptomen en je beroep of hobby, de precieze taken die je uitvoert en de omstandigheden waarin je die uitvoert, kan je arts al denken aan het hand-arm-vibratiesyndroom. Je arts doet ook een lichamelijk onderzoek.

Je arts kan ook gebruikmaken van vragenlijsten die hem of haar helpen om de juiste diagnose te stellen.

Het is vooral belangrijk om andere oorzaken uit te sluiten die gelijkaardige klachten veroorzaken, zoals bijvoorbeeld:

• bepaalde medicatie die vaatvernauwing veroorzaakt;
• carpale-tunnel-syndroom;
• diabetes;
• vitamine B12-tekort;
• overmatig alcoholgebruik;
• onderliggende bindweefselziekte (zoals lupus of sclerodermie).

Wat kan je zelf doen?

Het hand-arm-vibratiesyndroom (HAVS) voorkomen

• Houd je aan de maximale gebruikstijd van gereedschap als die aangegeven is.

• Neem regelmatig pauzes van het gereedschap. Korte periodes werken is beter dan lange. Wissel af met ander werk.

• Zorg dat het gereedschap goed onderhouden blijft.

• Vermijd dat je je gereedschap of werkstuk harder vasthoudt dan nodig is.

• Bewaar gereedschap op een plek waar de handvatten niet te koud worden.

• Rook je? Probeer dan om te stoppen. Roken zorgt er namelijk voor dat je bloedvaten zich vernauwen.

• Vermijd blootstelling aan kou door warme handschoenen en warme beschermende kledij te dragen.

Herken je de klachten?

• Hebben ze niet te maken met je werk? Neem dan contact op met je arts.

• Hebben ze wel te maken met je werk?
• • Meld je klachten dan meteen aan de arbeidsgeneeskundige dienst van je werkgever.
  • Hand-arm-vibratiesyndroom wordt erkend als beroepsziekte. Je komt mogelijk in aanmerking voor een schadevergoeding via Fedris. Meer informatie, waaronder de criteria voor een schadevergoeding, vind je op hun website.

Wat kan je arts doen?

De belangrijkste stap in de behandeling is om je blootstelling aan trillend gereedschap te stoppen of verminderen.

• Is het hand-arm-vibratiesyndroom licht of matig? Dan kan het verbeteren als je minder of niet meer met trillend gereedschap werkt.
• Is het hand-arm-vibratiesyndroom ernstig? Dan kunnen de klachten blijven, ook als je niet meer wordt blootgesteld aan trillingen.

Hebben je klachten te maken met je werk? Dan verwijst je huisarts je door naar de arbeidsgeneeskundige dienst van je bedrijf. De arbeidsarts en/of diens collega preventie-adviseur gaan samen met jou na of het mogelijk is om je werkomstandigheden aan te passen. Je kan bijvoorbeeld:

• minder trillende werktuigen gebruiken;
• minder lang aan een stuk trillende werktuigen gebruiken.

Er is geen behandeling die het hand-arm-vibratiesyndroom kan genezen. Maar het is wel mogelijk om de symptomen te verlichten.

Heb je last van het fenomeen van Raynaud? Dan krijg je bij ernstige klachten medicatie om je bloeddoorstroming te verbeteren.

Meer weten?

• Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk (Beswic): Hand-armtrillingen.
• Fedris (Federaal agentschap voor beroepsrisico’s): info over beroepsziektes en arbeidsongevallen

Bronnen

• www.ebpnet.be
• Raynaud’s phenomenon. BMJ Best Practice. Oktober 2024.
• Federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg. Trillingen. Geraadpleegd augustus 2025.
• Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk (Beswic). Hand-armtrillingen. Geraadpleegd augustus 2025.
• The Society of Occupational Medicine. HAVS. Maart 2023.