Artrose

Aangepast op 10/11/2020 | Nagekeken op 10/11/2020

Wat is artrose?

Artrose is een degeneratieve aandoening van een of meerdere gewrichten. ‘Degeneratief’ betekent dat de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht vermindert.

Artrose is een chronische aandoening. Een ander woord voor artrose is ‘gewrichtsslijtage’. Die benaming klopt niet helemaal: gewrichten verslijten immers niet. Wel vermindert de kwaliteit van het kraakbeen in het gewricht. Bij de term 'slijtage’ denken we vaak dat we er niets aan kunnen doen. Het klopt dat artrose niet geneest, maar je kan wel leren hoe je je klachten kan verlichten. Dat doe je onder meer door te blijven bewegen.

Wat is een gewricht?

Een gewricht is de plaats waar twee beenderen of botten samenkomen. Het uiteinde van het ene bot is afgerond, dat van het andere vlak of uitgehold. Zo passen ze goed in elkaar.
Het gewricht is bekleed met een laagje kraakbeen. Rond het gewricht zit een kapsel met aan de binnenkant een slijmvlies. Dat slijmvlies is het gewrichtsvocht, een smeerstof die ervoor zorgt dat het gewricht soepel kan bewegen.

Hoe ontstaat artrose?

Het proces van artrose verloopt in fasen:

Eerst wordt je kraakbeen dunner en minder soepel. Soms komen er stukjes los (gewrichtsmuizen). Die kunnen je gewricht blokkeren en een ontsteking veroorzaken. Je gewricht zwelt dan op en voelt warm aan.
Na een tijdje vangt je gewricht moeilijker schokken op. Je bot krijgt daardoor meer te verduren. Het past zich daaraan aan en wordt breder.
Langs je gewricht ontstaan benige uitsteeksels (osteofyten). Dat komt door de afzetting van kalk.
Je gewrichtsbanden, spieren en ligamenten rond je gewricht verslappen. Je beenderen komen dus dichter op elkaar te zitten en hebben minder ruimte om te bewegen.
In het eindstadium kan je gewicht zelfs helemaal verstijven (ankylose).

Welke risicofactoren kunnen aanleiding geven tot artrose?

De kans dat je artrose ontwikkelt, is groter als je:

wat ouder bent;
een erfelijke aanleg hebt;
een vrouw bent;
overgewicht hebt;
vroeger een letsel hebt opgelopen, bijvoorbeeld een meniscusscheur;
schade of een probleem aan je gewrichten hebt, zoals artritis;
je gewrichten regelmatig overbelast, bijvoorbeeld als je:
- veel moet tillen, hurken, knielen op je werk;
- een (top)sport beoefent, zoals voetbal of ballet.

Hoe vaak en bij wie komt het voor?

Hoe ouder je bent, hoe groter je kans op artrose. De aandoening komt zelden voor bij mensen jonger dan 45 jaar.
Meestal speelt een vroeger letsel een rol.
Je kan ook een erfelijke aanleg hebben.

Artrose in de heup treft vaak mensen tussen 65 en 74 jaar. Ongeveer een op vijf 75-plussers kampt ermee.

Artrose in de knie komt vooral voor bij mannen tussen 55 en 64 jaar en bij vrouwen tussen 65 en 74 jaar. In de leeftijdsgroep van 75 tot 85 jaar heeft ongeveer 16% van de mannen en 33% van de vrouwen er last van.

Hoe kan je het herkennen?

Pijn en stijfheid

De typische klachten bij artrose zijn pijn en stijfheid:

Eerst voel je pijn als je het gewricht belast, bijvoorbeeld wanneer je sport of wandelt.
In een meer gevorderd stadium heb je ook pijn in rust. Die pijn kan je slaap verstoren.

Elke persoon ervaart de klachten van artrose anders. Sommige mensen hebben weinig artrose in het gewricht, maar veel pijn. Anderen hebben veel artrose, maar voelen geen pijn.

Andere klachten

Gaandeweg worden je gewrichten minder beweeglijk. Op de duur kan je je knie niet meer volledig plooien of strekken.

Soms merk je misvormingen aan het gewricht:

Bij heupartrose kan je heup scheef staan.
Bij knieartrose kan je knie gezwollen zijn.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je arts zal:

navragen welke klachten je hebt;
je gewricht onderzoeken op zwellingen of misvormingen;
controleren of er vocht in je gewricht zit;
de beweeglijkheid van je gewricht testen: bij artrose is er een typisch patroon van bewegingsbeperking.

Als hij twijfelt aan de diagnose, zal je arts:

je bloed (laten) onderzoeken;
je doorverwijzen voor een foto (Rx) van je gewricht:
- Dat gebeurt alleen als het zinvol kan zijn voor de behandeling.
- Je arts bepaalt op basis van de foto het stadium van de artrose. Dat stadium zegt niets over de ernst van je klachten.

Wat kan je zelf doen?

De belangrijkste maatregelen om artrose te voorkomen, zijn:

je gewicht onder controle houden;
voldoende bewegen: zwemmen of oefeningen in het water.

Lijd je aan artrose? Dan kan je de evolutie vertragen:

met gerichte oefeningen zonder zware belasting;
onder begeleiding van een kinesitherapeut.

Omdat je gewrichten pijnlijk en stijf zijn, heb je de neiging om ze zo weinig mogelijk te belasten en dus minder te bewegen. Besef goed dat onvoldoende bewegen de klachten verergert. Blijf daarom bewegen!

Wat kan je arts doen?

Begeleiding en advies

Je arts kan:

je begeleiden om voldoende in beweging te blijven en gewicht te verliezen.
- Hij kan je daarvoor ook doorverwijzen naar een kinesitherapeut en/of diëtist.
je adviseren om:
- steunzolen te dragen: die kunnen helpen om een verkeerde houding te corrigeren, vooral bij artrose in de enkel.
- je werkomgeving aan te passen, zodat je niet te lang hoeft te zitten of staan;
- het comfort thuis te vergroten door bijvoorbeeld een schoentrekker te gebruiken, het bed op te hogen en een verhoogd toilet te plaatsen als je heupartrose hebt.

Pijnverlichting

Je arts kan je pijnstillende medicatie voorschrijven:

paracetamol (eerste keuze):
- Je kan maximaal driemaal per dag 1 gram paracetamol nemen.
- Daarmee is de kans op bijwerkingen het kleinst.
een ontstekingsremmer bovenop de paracetamol:
- Die kan je nemen wanneer paracetamol alleen de pijn onvoldoende verlicht.
- Neem ontstekingsremmers gedurende een korte periode (1 tot maximaal 3 weken).
- Neem ze niet continu, omdat ze bijwerkingen hebben op de maag, de nieren, het hart en de bloeddruk. Ze kunnen bijvoorbeeld het effect van bepaalde bloeddrukverlagers verminderen.
een ontstekingsremmende crème:
- Die kan helpen om de pijn te verlichten bij artrose van de knie en de handen.
- De crème dringt niet zeer diep in het gewricht.
een sterke pijnstiller, zoals tramadol:
- Die kan je nemen bij hevige pijn.
- Gebruik dit geneesmiddel niet te lang, omdat het bijwerkingen heeft zoals:
  - sufheid;
  - verminderde alertheid;
  - misselijkheid.

Ook een infiltratie kan zinvol zijn om de pijn te verlichten en de beweeglijkheid van je gewricht te verbeteren:

Een infiltratie is een inspuiting in het gewricht met cortisone of soms met hyaluronzuur.
Na de inspuiting laat je het gewricht 24 uur rusten en belast je het gedurende de eerste week niet intensief.
Een cortisone-inspuiting in je heupgewricht moet je vermijden:
- Het verhoogt de kans op ernstige bijwerkingen, bijvoorbeeld de kop van het heupbeen die afsterft.
- Je arts zal het dus alleen toedienen als je nog niet meteen toe bent aan een heupprothese.

Voedingssupplementen

Glucosamine en chondroïtine kunnen de pijn bij sommige mensen met artrose verlichten. Er is echter geen bewijs dat ze het artroseproces afremmen.

Operatie

Je levensstijl aanpassen, medicatie, gewichtsverlies of kinesitherapie hebben niet altijd het gehoopte effect. Dan is soms een operatie nodig.

Er zijn drie soorten operaties mogelijk bij artrose:

een prothese:
- Je slechte gewricht wordt vervangen door een gewricht in kunststof.
een osteotomie:
- Dit is een correctie van de stand van het bot.
- Het kan het artroseproces afremmen.
een artrodese:
- Je gewricht wordt in een bepaalde stand vastgezet.

Elk van deze operaties is ingrijpend. Ze hebben voor- en nadelen. Vaak is het moeilijk om te weten voor welke je moet kiezen. Je kan die keuze maken samen met je arts. Enkele vragen die je daarbij kunnen helpen: