Wat is artrose?
Artrose is een degeneratieve aandoening van een of meerdere gewrichten. ‘Degeneratief’ betekent dat de kwaliteit van het kraakbeen in een gewricht vermindert.
Wat is een gewricht?

Een gewricht is de plaats waar twee beenderen of botten samenkomen.
- Het uiteinde van het ene bot is afgerond, dat van het andere vlak of uitgehold. Zo passen ze goed in elkaar.
- Het gewricht is bekleed met een laagje kraakbeen.
- Rond het gewricht zit een kapsel met aan de binnenkant een slijmvlies.
- Dat slijmvlies is het gewrichtsvocht, een smeerstof die ervoor zorgt dat het gewricht soepel kan bewegen.
Hoe ontstaat artrose?
Het proces van artrose verloopt in fasen:
- Eerst wordt je kraakbeen dunner en minder soepel. Soms komen er stukjes los (gewrichtsmuizen). Die kunnen je gewricht blokkeren en een ontsteking veroorzaken. Je gewricht zwelt dan op en voelt warm aan.
- Na een tijdje vangt je gewricht moeilijker schokken op. Je bot krijgt daardoor meer te verduren. Het past zich daaraan aan en wordt breder.
- Langs je gewricht ontstaan benige uitsteeksels (osteofyten). Dat komt door de afzetting van kalk.
- Je gewrichtsbanden, spieren en ligamenten rond je gewricht verslappen. Je beenderen komen dus dichter op elkaar te zitten en hebben minder ruimte om te bewegen.
- In het eindstadium kan je gewricht zelfs helemaal verstijven (ankylose).
Welke risicofactoren kunnen aanleiding geven tot artrose?
De kans dat je artrose ontwikkelt, is groter als je:
- wat ouder bent;
- een erfelijke aanleg hebt;
- een vrouw bent;
- overgewicht hebt;
- vroeger een letsel hebt opgelopen, bijv. een meniscusscheur;
- schade of een probleem aan je gewrichten hebt, bijv. artritis;
- je gewrichten regelmatig overbelast, bijvoorbeeld als je:
- veel moet tillen, hurken, knielen op je werk;
- een (top)sport beoefent, zoals voetbal of ballet.
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
- Hoe ouder je bent, hoe groter je kans op artrose. De aandoening komt zelden voor bij mensen jonger dan 45 jaar.
- Meestal speelt een vroeger letsel een rol.
- Je kan ook een erfelijke aanleg hebben.
Artrose in de heup treft vaak mensen tussen 65 en 74 jaar. Ongeveer een op vijf 75-plussers kampt ermee.
Artrose in de knie komt vooral voor bij mannen tussen 55 en 64 jaar en bij vrouwen tussen 65 en 74 jaar. In de leeftijdsgroep van 75 tot 85 jaar heeft ongeveer 16% van de mannen en 33% van de vrouwen er last van.
Hoe kan je het herkennen?
Pijn en stijfheid
De typische klachten bij artrose zijn pijn en stijfheid:
- Eerst voel je pijn als je het gewricht belast, bijvoorbeeld wanneer je sport of wandelt.
- In een meer gevorderd stadium heb je ook pijn in rust. Die pijn kan je slaap verstoren.
Andere klachten
Gaandeweg worden je gewrichten minder beweeglijk. Op de duur kan je je knie niet meer volledig plooien of strekken.
Soms merk je misvormingen aan het gewricht:
- Bij heupartrose kan je heup scheef staan.
- Bij knieartrose kan je knie gezwollen zijn.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts zal:
- navragen welke klachten je hebt;
- je gewricht onderzoeken op zwellingen of misvormingen;
- controleren of er vocht in je gewricht zit;
- de beweeglijkheid van je gewricht testen: bij artrose is er een typisch patroon van bewegingsbeperking.
Als hij twijfelt aan de diagnose, zal je arts:
- je bloed (laten) onderzoeken;
- je doorverwijzen voor een foto (Rx) van je gewricht:
- Dat gebeurt alleen als het zinvol kan zijn voor de behandeling.
- Je arts bepaalt op basis van de foto het stadium van de artrose. Dat stadium zegt niets over de ernst van je klachten.
Wat kan je zelf doen?
De belangrijkste maatregelen om artrose te voorkomen, zijn:
- je gewicht onder controle houden;
- voldoende bewegen: zwemmen of oefeningen in het water.
Lijd je aan artrose? Dan kan je de evolutie vertragen:
- met gerichte oefeningen zonder zware belasting;
- onder begeleiding van een kinesitherapeut (zie verder).
Omdat je gewrichten pijnlijk en stijf zijn, heb je de neiging om ze zo weinig mogelijk te belasten en dus minder te bewegen. Besef goed dat onvoldoende bewegen de klachten verergert. Blijf daarom bewegen!
Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?
Je kinesitherapeut kan veel voor jou betekenen. Hij kan samen met jou:
- nagaan hoe je je klachten kan verlichten of verhelpen;
- bekijken hoe je meer en vooral gepast kan bewegen.
Voorlichting
Je kinesitherapeut kan:
- je uitleggen hoe artrose ontstaat:
- Artrose is een chronische aandoening.
- De kwaliteit van het kraakbeen in je gewricht vermindert: je kraakbeen wordt dunner.
- enkele misverstanden over artrose uit de wereld helpen:
- Sommigen spreken van ‘gewrichtsslijtage’. Die benaming klopt niet, want gewrichten verslijten niet.
- Bij de term ’slijtage’ denken we vaak dat we er niets aan kunnen doen. Dat kan wel, onder meer door te blijven bewegen.
- je helpen om de juiste dosis beweging in je dagelijkse routine in te passen;
- toelichten dat elke persoon de klachten van artrose anders ervaart:
- Sommige mensen hebben weinig artrose in het gewricht, maar veel pijn.
- Anderen hebben veel artrose, maar voelen geen pijn.
- Een persoon met artrose kan afwisselende periodes met meer of minder klachten doormaken.
Wat de oorzaak ook is: weet dat je de pijn meestal kan verlichten, hoewel de artrose niet verdwijnt.
Oefentherapie
Je kinesitherapeut kan:
- oefentherapie met je opstarten. Samen met jou stelt hij een haalbaar behandel- en beweegplan, afgesteld op jouw situatie en klachten, op volgens het FITT-principe:
- de frequentie van de training (F);
- de intensiteit van de training (I);
- de tijdsduur van de training (T);
- het type training (T).
- je leren hoe je de aangepaste oefeningen veilig en correct kan uitvoeren.
Meer informatie over kinesitherapie bij artrose in de knie of de heup vind je in onze patiëntenrichtlijn.
Omgaan met klachten
Hoe je pijn ervaart, is persoonlijk. Pijn is niet alleen het resultaat van gewaarwordingen (pijnprikkels) vanuit je knie of heup. Ook de gedachten en gevoelens die je daarbij ervaart, hebben een invloed op hoe je de pijn beleeft:
- Als je denkt dat elk ongemak in je gewricht ernstig is, zal je meer pijn ervaren.
- Ben je er daarentegen van overtuigd dat bewegen net goed is voor je gewricht, dan zal je minder pijn ervaren.
De bedoeling is dat je actief blijft en kan blijven doen wat je graag doet. Daarom moet je leren om zo goed mogelijk met je klachten en activiteiten om te gaan. Je kinesitherapeut kan je daarin sturen en ondersteunen.
Nieuwe heup of knie?
Afhankelijk van je situatie, kan je een operatie voorkomen of uitstellen.
Soms is een operatie niet meer te vermijden (zie verder). Je kinesitherapeut kan je daarop voorbereiden. Ook de behandeling voor en na de operatie kan hij verder opvolgen.
Wat kan je arts doen?
Begeleiding en advies
Je arts kan:
- je begeleiden om voldoende in beweging te blijven en gewicht te verliezen.
- Hij kan je daarvoor ook doorverwijzen naar een kinesitherapeut (zie boven) en/of een diëtist.
- je adviseren om:
- steunzolen te dragen;
- Die kunnen helpen om een verkeerde houding te corrigeren, vooral bij artrose in de enkel.
- je werkomgeving aan te passen, zodat je niet te lang hoeft te zitten of staan;
- het comfort thuis te vergroten door bijvoorbeeld een schoentrekker te gebruiken, het bed op te hogen en een verhoogd toilet te plaatsen als je heupartrose hebt.
- steunzolen te dragen;
Pijnverlichting
Je arts kan je pijnstillende medicatie voorschrijven:
- paracetamol (eerste keuze):
- Je kan maximaal driemaal per dag 1 gram paracetamol nemen.
- Daarmee is de kans op bijwerkingen het kleinst.
- een ontstekingsremmer bovenop de paracetamol:
- Die kan je nemen wanneer paracetamol alleen de pijn onvoldoende verlicht.
- Neem ontstekingsremmers gedurende een korte periode (1 tot maximaal 3 weken).
- Neem ze niet continu, omdat ze bijwerkingen hebben op de maag, de nieren, het hart en de bloeddruk. Ze kunnen bijvoorbeeld het effect van bepaalde bloeddrukverlagers verminderen.
- een ontstekingsremmende crème:
- Die kan helpen om de pijn te verlichten bij artrose van de knie en de handen.
- De crème dringt niet zeer diep in het gewricht.
- een sterke pijnstiller, zoals tramadol:
- Die kan je nemen bij hevige pijn.
- Gebruik dit geneesmiddel niet te lang, omdat het bijwerkingen heeft zoals:
- sufheid;
- verminderde alertheid;
- misselijkheid.
Ook een infiltratie kan zinvol zijn om de pijn te verlichten en de beweeglijkheid van je gewricht te verbeteren:
- Een infiltratie is een inspuiting in het gewricht met cortisone of soms met hyaluronzuur.
- Na de inspuiting laat je het gewricht 24 uur rusten en belast je het gedurende de eerste week niet intensief.
- Een cortisone-inspuiting in je heupgewricht moet je vermijden:
- Het verhoogt de kans op ernstige bijwerkingen, bijvoorbeeld de kop van het heupbeen die afsterft.
- Je arts zal het dus alleen toedienen als je nog niet meteen toe bent aan een heupprothese.
Voedingssupplementen
Glucosamine en chondroïtine kunnen de pijn bij sommige mensen met artrose verlichten. Er is echter geen bewijs dat ze het artroseproces afremmen.
Operatie
Je levensstijl aanpassen, medicatie, gewichtsverlies of kinesitherapie hebben niet altijd het gehoopte effect. Dan is soms een operatie nodig.
Er zijn drie soorten operaties mogelijk bij artrose:
- een prothese:
- Je slechte gewricht wordt vervangen door een gewricht in kunststof.
- een osteotomie:
- Dit is een correctie van de stand van het bot.
- Het kan het artroseproces afremmen.
- een artrodese:
- Je gewricht wordt in een bepaalde stand vastgezet.
Elk van deze operaties is ingrijpend. Ze hebben voor- en nadelen. Vaak is het moeilijk om te weten voor welke je moet kiezen. Je kan die keuze maken samen met je arts. Enkele vragen die je daarbij kunnen helpen:
- Wat zijn mijn opties?
- Wat zijn de voor- en nadelen van die opties?
- Wat betekent dat voor mij?
Meer weten?
- Wat is artrose? Artrose | Reumanet
- https://www.thuisarts.nl/artrose
- https://www.thuisarts.nl/artrose/ik-heb-artrose-van-heup
- https://www.thuisarts.nl/artrose/ik-heb-artrose-van-knie
- Consultkaart: artrose in de knie
- Consultkaart: artrose in de heup
- Omgaan met langdurige pijn: https://www.retrainpain.org/nederlands
- https://www.join2move.com