Wat is het?
Suïcidaal gedrag is een uiting van lijden. Personen met zelfmoordgedachten zoeken naar een manier om te ontsnappen aan een ondraaglijke en onoplosbare situatie.
Suïcidaal gedrag is een proces. Eerst zijn er de zelfmoordgedachten, dan worden concrete plannen gemaakt en uiteindelijk onderneemt men een zelfmoordpoging. Bij de meesten neemt dit proces meerdere maanden tot jaren in beslag.
Het is dus niet zo dat personen met suïcidaal gedrag impulsief handelen. Door suïcidale gedachten en doodswensen ter sprake te brengen, wordt de suïcidedreiging zichtbaar en kan het suïcidaal proces tijdig worden gestopt.
Zelfmoordhandelingen gebeuren op verschillende manieren: springen, in het verkeer lopen, ophanging, inname van vergif of geneesmiddelen, gebruik van een vuurwapen…
Hoe kan je het herkennen?
Suïcidaal gedrag bij kinderen uit zich in bepaalde gedachten en een uitdrukkelijke doodswens.
Weglopen, middelenmisbruik, zelfverminking, asociaal gedrag, scheidingsangst zijn hier voorbeelden van.
Je moet dit steeds ernstig nemen, ook al gaat het om terugkerende dreigementen.
Jongeren die aan zelfdoding denken, zijn vaak somber (depressief), angstig, wanhopig, verward en zoeken een uitweg. Ze worden door deze gevoelens overmand, en slagen er vaak niet meer in om hun gedachten te ordenen en naar oplossingen te zoeken. De situatie lijkt voor hen uitzichtloos.
Voor de omgeving is dat niet altijd zichtbaar. Het is daarom belangrijk om er open over te praten en om vroeg signalen te herkennen dat het niet goed gaat.
Het dreigen met zelfmoord, het plannen van zelfmoordpogingen en opzettelijke zelfverwonding zijn ook allemaal uitingen van suïcidaal gedrag.
Zelfbeschadigend gedrag ("automutilatie") kan ook voorkomen bij jongeren die zichzelf willen straffen. Maar dat gaat niet noodzakelijk gepaard met de wens om te sterven.
Kinderen hebben dikwijls geen duidelijk idee over de doeltreffendheid van manieren om zelfmoord te plegen. Ze beseffen soms niet of een handeling dodelijk is of niet, en kennen de dosissen ook niet. Daarom wordt elke mislukte poging altijd ernstig genomen. Het is geen aandachttrekkerij, want er kan een nieuwe poging volgen.
Wat kan je zelf doen?
Of je nu zelf met suïcidegedachten rondloopt, of iemand kent in die situatie, zorg ervoor dat het onderwerp bespreekbaar is. Komt het ter sprake, doe het nooit af als flauwe aandachttrekkerij. Ga er altijd op in.
Stel duidelijke vragen: denk je aan zelfmoord? Heb je al nagedacht over de manier waarop? Heb je al voorbereidingen getroffen? Spreek af welke stappen je gaat zetten. Haal wapens en pillen weg. Zeg ook dat je dat zult doen.
Iemand die aan zelfdoding denkt, houdt dat vaak voor zichzelf. In alle stilte stapelen de gedachten, angst, paniek en uitzichtloosheid zich op, en lijkt het soms onmogelijk om er met iemand over te praten. En toch is het belangrijk dat te proberen. Een gesprek kan immers helpen om de cirkel van doemgedachten te doorbreken.
Spreek erover met een vriend, je ouders, leerkracht of huisarts. Er zijn ook instanties waar je terechtkunt (zie "Zoek je hulp?"). Lukt het echt niet om je gevoelens met iemand te bespreken, probeer ze dan neer te schrijven. Wat je hebt opgeschreven, kun je dan laten lezen, eventueel door je huisarts.
Als je radeloos bent en geen uitweg meer ziet, zijn alcohol of drugs echt geen goed idee. Die middelen lijken je te helpen, maar verergeren net de somberheid, paniek of hopeloosheid. Alcohol en drugs geven je een roes die aanleiding kan zijn tot verlies van controle, zodat je niet meer goed kunt beoordelen of je de juiste beslissing neemt.
Wat kan je arts doen?
Je huisarts zal de problemen met jou bespreken, duidelijke afspraken maken en een begeleiding plannen.
Hij vraagt je toestemming om je familie erbij te betrekken, en vraagt je ook te beloven om geen pogingen te ondernemen tijdens de begeleiding.
Er wordt contact gelegd met een psychologische dienst waar je snel terechtkunt.
Er bestaat een breed aanbod aan hulpmogelijkheden. Zo zijn er de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG's) en de Dienst Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg (DAGG's). Je kunt ook een beroep doen op zelfstandige psychologen, maar dat is vrij duur. Er is recent een terugbetaling goedgekeurd voor 4 sessies.
Soms wordt een antidepressivum voorgeschreven. Als je eerder al een suïcidepoging hebt ondernomen, of als je arts denkt dat je dat zeer binnenkort zult doen, dan zal hij een opname in een psychiatrische dienst voorstellen.
Zoek je hulp?
- Bel in medische noodgevallen naar het noodnummer 112.
- https://www.zelfmoord1813.be/ (zelfmoordlijn) of bel 1813
- https://awel.be/ (jongerentelefoon) of bel 102
- https://www.tele-onthaal.be/ of bel 106
- Je kunt ook binnenlopen bij de Vlaamse crisiscentra voor jongeren:
- Op de volgende websites kun je informatie vinden als je je zorgen maakt om een ander: