Wat is het?
De ademhaling gebeurt via de luchtwegen. We onderscheiden bovenste en onderste luchtwegen:
- De bovenste luchtwegen bestaan uit de neus, de keel en het strottenhoofd (boven de stembanden).
- De onderste luchtwegen bestaan uit de luchtpijp, de luchtpijptakken (bronchiën) en het longweefsel (longblaasjes).
(Lees verder onder de afbeelding)

In beide delen kan een infectie voorkomen.
Een infectie van de onderste luchtwegen is een acute aandoening. Dat wil zeggen dat de klachten tijdelijk zijn (maximaal 21 dagen). Hoest is het belangrijkste symptoom.
De twee vaakst voorkomende infecties van de onderste luchtwegen zijn een bronchitis en een longontsteking.
Bronchitis
- Een bronchitis is een infectie van de luchtpijptakken.
- Het wordt meestal veroorzaakt door virussen.
- Het geneest vanzelf, zonder medicijnen.
Longontsteking
- Een longontsteking is een infectie van het longweefsel.
- Het wordt meestal veroorzaakt door bacteriën.
- Het geneest met antibiotica.
In deze patiëntenrichtlijn gaan we enkel in op infecties van de onderste luchtwegen bij gezonde personen vanaf 16 jaar. Deze informatie is dus niet van toepassing op personen met astma, een chronische obstructieve longziekte (COPD) of een aandoening die de normale weerstand vermindert.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Je arts bevraagt en onderzoekt je grondig. Op basis daarvan bepaalt hij of je een infectie van de onderste luchtwegen hebt of niet. Stelt je arts een infectie van de onderste luchtwegen vast, dan probeert hij te achterhalen of je een bronchitis of een longontsteking hebt.
De juiste diagnose is erg belangrijk. Die bepaalt immers of je antibiotica nodig hebt. Antibiotica gebruiken als je er geen nodig hebt, zorgt ervoor dat bacteriën resistent worden. Met andere woorden: ze worden ongevoelig voor antibiotica. Het gevolg is dat de antibiotica niet meer helpen.
Symptomen
De symptomen van een longontsteking en een bronchitis zijn zeer gelijkaardig, maar zijn bij een longontsteking meestal ernstiger. Heb je volgende symptomen, dan is een longontsteking meer waarschijnlijk:
- Je hart klopt snel.
- Je ademt snel.
- Wanneer je arts je longen beluistert, hoort hij een abnormaal geluid.
- Je hebt hoge koorts.
- Je bent afwezig of verward.
- Je lijdt ook aan andere aandoeningen.
De arts beslist of hij:
- onmiddellijk een behandeling opstart;
- je doorstuurt voor een foto van je longen;
- een bloedonderzoek laat uitvoeren om de diagnose te bevestigen.
Longontsteking bij ouderen
Bij oudere personen zijn de symptomen van een longontsteking vaak niet zo typisch. Verwardheid en de algemene toestand die achteruitgaat zijn vaak de enige tekenen. Een longfoto kan de diagnose bevestigen.
ZIekenhuisbacterie
Verbleef je kort voordien in het ziekenhuis, dan heb je mogelijk een infectie met een ziekenhuisbacterie opgelopen. In dat geval vraagt de arts ook altijd een longfoto aan.
Wat kan je zelf doen?
Infecties van de onderste luchtwegen genezen meestal vanzelf. Heb je ernstige symptomen of blijf je lang hoesten, ga dan naar je huisarts.
Volgende adviezen zijn zinvol:
- Rust goed uit.
- Drink voldoende en eet gezond.
- Stop met roken.
De arts oordeelt of je kan gaan werken.
Neem nooit antibiotica op eigen initiatief:
- Niet elk antibioticum werkt op dezelfde manier.
- De juiste dosis is erg belangrijk.
- Antibiotica verkeerd gebruiken kan de symptomen verdoezelen zonder de infectie te genezen.
- Onnodig antibiotica nemen verhoogt, zoals gezegd, het risico op resistentie.
Huishoudhulp
Voor oudere mensen kan (tijdelijke) hulp in het huishouden nuttig zijn.
Vaccinatie tegen griep en pneumokokken
Ben je 65-plusser en/of lijd je aan een chronische hart- of longaandoening? Dan behoor je tot een risicogroep en laat je je best vaccineren tegen griep en tegen infecties door pneumokokken. Dat zijn bacteriën die longontsteking veroorzaken.
Wat kan je arts doen?
- Bij bevestiging van een longontsteking, start de arts een behandeling met antibiotica. Is een longontsteking weinig waarschijnlijk, dan zijn antibiotica niet aangewezen.
- Het is niet bewezen dat hoestmiddelen de klachten en de duur van hoesten verminderen.
- Er zijn ook weinig wetenschappelijke argumenten om puffers te gebruiken, tenzij je aan astma of COPD lijdt.
- In ernstige gevallen kan een ziekenhuisopname nodig zijn.
Is een controleonderzoek nodig?
Een controlefoto van je longen is meestal niet nodig.
Je moet wel op controle als:
- je toestand achteruitgaat;
- je klachten niet verminderen of er nieuwe bijkomen:
- Je bent kortademig, je hebt pijn op de borst en/of je hoest bloed op.
- Je hebt sinds meer dan een week koorts.
- Na één week merk je nog geen verbetering.
- Na 30 dagen hoest je nog steeds.
- Je hebt langer dan 14 dagen last van slijmen.
- je een infectie hebt door een ziekenhuisbacterie.
Meer weten?
- Brochure (Farmaka): Omgaan met hoestklachten: je gids bij de aanpak van hoest en lageluchtweginfecties
- https://www.thuisarts.nl/longontsteking
- https://www.thuisarts.nl/bronchitis