Wat is het?
Een cystitis is een urineweginfectie of een blaasontsteking, die meestal veroorzaakt wordt door bacteriën afkomstig uit de darm. In 75 tot 85% van de gevallen is dit de E.coli-bacterie, in de resterende 15 tot 25% gaat het om Stafylokokken en een 3-tal zeldzame kiemen.
We spreken van een ongecompliceerde blaasontsteking bij een gezonde, jonge, niet-zwangere vrouw, zonder koorts en andere oorzaken, bijv. van gynaecologische aard. Als de infectie zich uitbreidt naar het nierbekken en/of de nier (pyelonefritis), spreken we van een blaasontsteking met complicaties. Ook een blaasontsteking bij mannen, kinderen, bejaarden in een rusthuis of bij mensen met een verminderde weerstand wordt als gecompliceerd beschouwd.
Sommige vrouwen hebben gemakkelijk een blaasontsteking. We spreken van terugkerende blaasontsteking bij 3 of meer infecties gedurende de laatste 12 maanden of 2 infecties gedurende het laatste half jaar.
Volgende factoren kunnen het risico op een blaasontsteking vergroten:
- eerder een blaasontsteking hebben gehad;
- seksuele activiteit;
- diabetes (suikerziekte);
- urine-incontinentie.
Hoe vaak komt het voor?
Een blaasontsteking komt vaker voor bij vrouwen. Door de bouw van de urinewegen zijn vrouwen meer vatbaar voor blaasontstekingen: ze hebben een korte plasbuis, waardoor bacteriën gemakkelijker tot in de blaas geraken.
De helft van de vrouwen maakt ooit in haar leven een blaasontsteking door, maar slechts de helft consulteert hiervoor een arts. Elk jaar hebben 30 tot 50 per 1.000 vrouwen een ongecompliceerde blaasontsteking met symptomen.
Hoe kun je het herkennen?
Vrouwen met een blaasontsteking hebben pijn bij het plassen (dysurie), moeten vaak kleine hoeveelheden plassen (pollakisurie), moeten ’s nachts opstaan om te plassen (nycturie) en hebben valse aandrang om te gaan plassen. Soms is er ook bloed zichtbaar in de urine (hematurie). De klachten komen snel op. Soms herkennen vrouwen de klachten van een vorige episode.
Vaginale symptomen, zoals toename van afscheiding en jeuk, en klachten die langer dan een week aanhouden maken een blaasontsteking juist minder waarschijnlijk.
Koorts en pijn in de flank of onderrug doen denken aan een nierinfectie.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De arts stelt eerst wat vragen over de aard en het beloop van de klachten. Hij zal ook bijkomende vragen stellen over koorts en het risico op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa).
Bij een duidelijk en ongecompliceerd verhaal of als vrouwen de klachten herkennen kan de arts de diagnose stellen zonder aanvullende onderzoeken. In andere gevallen doet de arts een dipstick-test. Hierbij dompelt hij een stickje in de urine, waarop hij kan zien of er rode of witte bloedcellen, nitriet en/of eiwit in de urine te vinden is. Bij een blaasontsteking wordt nitraat door de aanwezige bacteriën omgezet in nitriet. Een negatieve dipstick-test sluit een blaasontsteking niet uit.
Bij twijfel kan de arts, in overleg met de patiënte, de waarschijnlijkheidsdiagnose van een blaasontsteking stellen. Er wordt dan aangenomen dat er een blaasontsteking is, ook al zijn er geen echte bewijzen. Aanvullend kan de arts een urinekweek laten uitvoeren in het labo. Ook kan het nodig zijn om een soa of een vaginale infectie uit te sluiten.
Wat kan je arts doen?
Een blaasontsteking zonder klachten wordt enkel behandeld bij zwangere vrouwen.
De arts zal uitleggen dat een blaasontsteking in de meest gevallen vanzelf overgaat. In milde tot matige gevallen zal er overlegd worden om af te wachten. Veenbesproducten kunnen een blaasontsteking niet behandelen. Ook het preventief effect is onderwerp van discussie. Veenbessensap doet de zuurtegraad van de urine toenemen en verhindert dat de bacteriën zich aan het slijmvlies van de blaas vasthechten. Men dacht dat dit de groei van bacteriën zou afremmen, maar tot op heden is daar geen bewijs voor gevonden. Het is mogelijk dat het in een bepaalde dosering het aantal hervallen vermindert, maar ook dit moet verder onderzocht worden. Wel is aangetoond dat sommige antibiotica tegen blaasontsteking (bijv. nitrofurantoïne) beter werken in een zuur milieu. Als de klachten na 2 dagen nog niet afnemen, kan de patiënte zelf alsnog starten met medicatie.
De meest gangbare behandeling voor een ongecompliceerde blaasontsteking is het antibioticum nitrofurantoïne, 100 mg 3 keer per dag, gedurende 3 dagen. Bij vrouwen met diabetes wordt een behandeling gedurende 7 dagen aangeraden. Nitrofurantoïne dringt niet door in de weefsels en werkt dus enkel in op de urine. Er bestaat ook bijna nog geen resistentie van de bacteriën tegen het middel, zodat meermaals gebruik mogelijk is. Het mag niet gebruikt worden op het einde van de zwangerschap en tijdens de eerste maand borstvoeding. In die situatie, bij allergie of resistentie van de bacterie zal een ander antibioticum gebruikt worden.
De klachten kunnen na het stoppen van de behandeling nog een tijdje aanhouden. Er is geen controle van de urine nodig na behandeling.
Bij terugkerende blaasontstekingen zijn er een aantal opties naargelang de ernst en de oorzaak:
- Telkens de vrouw de klachten herkent, start ze zelf met medicatie.
- De vrouw neemt eenmalige antibiotica in na elk seksueel contact.
- De vrouw neemt preventief antibiotica; dagelijks 1 pil gedurende 6 maanden.
Wat kun je zelf doen?
Met volgende zaken kun je (terugkerende) blaasontstekingen voorkomen:
- veel drinken;
- goed uitplassen;
- het plassen niet uitstellen bij aandrang;
- spermadodende glijmiddelen vermijden;
- plassen na seksueel contact.
Bij postmenopauzale vrouwen wordt soms een lokaal middel met oestrogenen aangeraden.
Bronnen