Wat is het?
De urinewegen bestaan uit de plasbuis, de blaas, de urineleiders en de nieren. Een urineweginfectie wordt veroorzaakt door een bacterie, die zich meestal via de plasbuis in de blaas nestelt. In dat geval heb je een blaasontsteking (cystitis). Soms kan de infectie ook langs de urineleider opstijgen naar de nier. Dan heb je een nierbekkenontsteking (pyelonefritis).
Een urineweginfectie komt bij vrouwen vaker voor, omdat de plasbuis korter is dan bij mannen, en bacteriën die zich rond de anus bevinden zo makkelijker tot in de blaas geraken. Een urineweginfectie is niet besmettelijk.
- We spreken van een ongecompliceerde urineweginfectie bij gezonde, volwassene, niet-zwangere vrouwen met een blaasontsteking.
- We spreken van een gecompliceerde urineweginfectie bij:
- zwangere vrouwen;
- mannen;
- kinderen;
- bejaarden;
- personen met een blaassonde;
- personen met verminderde weerstand;
- personen met een nierbekkenontsteking.
Oorzaak
Meestal is de ziekteverwekker één enkele bacteriesoort, de E. colibacterie. Deze bacterie is afkomstig uit de darm en kan zo in de plasbuis terechtkomen. Bij oudere en verzwakte mensen kan een brede waaier aan bacteriën voorkomen.
Risicofactoren
- Bepaalde risicofactoren verhogen de kans op een infectie:
- diabetes;
- seksuele activiteit;
- gebruik van een blaassonde;
- ongewild urineverlies (urine-incontinentie);
- reeds een blaasontsteking doorgemaakt hebben in het voorbije jaar.
- Wanneer je weinig (water) drinkt, komt er minder urine in de blaas en worden de bacteriën minder vaak uit de plasbuis gespoeld. Op die manier kunnen bacteriën makkelijker opstijgen tot in de blaas en verhoogt de kans op een urineweginfectie.
- Vrouwen in de menopauze lijken vatbaarder voor een urineweginfectie.
- Bij mannen geeft een vergrote prostaat soms aanleiding tot urineweginfecties.
Sommige vrouwen hebben regelmatig een blaasontsteking. We spreken van terugkerende blaasontsteking bij 3 of meer infecties gedurende de laatste 12 maanden of 2 infecties gedurende het laatste halfjaar.
Hoe vaak komt het voor?
Urineweginfecties komen zeer vaak voor: de helft van alle vrouwen zou ooit zo’n infectie doormaken. Slechts de helft hiervan bezoekt een arts.
Bij de huisarts wordt in ongeveer 3% van alle consultaties een urineweginfectie vastgesteld.1 Slechts in 0,2% van alle consultaties gaat het om een nierbekkenontsteking.
5 tot 10% van de vrouwen heeft bacteriën in de urine zonder hier last van te hebben. Bij bejaarden in het woonzorgcentrum loopt dit op tot 30 à 50%.
Hoe kan je het herkennen?
Blaasontsteking
Een blaasontsteking ontstaat doorgaans plots en veroorzaakt volgende typische klachten:
- brandend gevoel bij het plassen;
- frequent plassen van kleine hoeveelheden;
- vaak valse aandrang om te plassen;
- soms bloed in de urine.
Bij ouderen kunnen de klachten van een urineweginfectie zeer wisselend zijn:
- koorts (soms het enige symptoom);
- gebrek aan eetlust;
- futloosheid;
- verwardheid.
Nierbekkenontsteking
Bij een nierbekkenontsteking zijn de symptomen doorgaans veel ernstiger:
- hoge koorts;
- rillingen;
- pijn in de zij of de rug;
- misselijkheid;
- braken.
Symptomen tijdens het plassen kunnen afwezig zijn.
Asymptomatische urineweginfectie
Soms heb je bij een urineweginfectie geen klachten: dit wordt een asymptomatische urineweginfectie genoemd. Je weet dan niet dat je een infectie hebt.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De arts stelt de diagnose meestal op basis van de klachten. Als deze bij een vrouw duidelijk wijzen op een blaasontsteking, is een urineonderzoek niet nodig.
- In alle andere gevallen zal de arts je urine onderzoeken. Via een teststrookje in de urine zal hij of zij kijken of er bepaalde veranderingen zijn die wijzen op een infectie. In sommige gevallen zal je arts het urinestaal naar het labo te sturen om de ziekteverwekker op te sporen. Er kan dan ook getest worden welk soort antibioticum het meest efficiënt is om de bacterie te bestrijden.
- Bij mannen gebeurt ook altijd een onderzoek van de prostaat.
- Bij vrouwen is het soms nodig om een vaginale infectie uit te sluiten.
Wat kan je zelf doen?
De pijn bij blaasontsteking kun je bestrijden met paracetamol. Als je sterkere pijnstillers nodig hebt, ga je best even langs bij de dokter.
Zwangere vrouwen krijgen het advies om in het begin van het tweede semester hun urine te laten controleren om tijdig asymptomatische infecties op het spoor te komen.
Preventie
Er zijn weinig wetenschappelijk bewezen methodes om een urineweginfectie te vermijden. Je kunt best volgende preventieve maatregelen toepassen:
- Drink voldoende (water): op die manier worden de bacteriën in de blaas verdund en regelmatig weggespoeld.
- Plas de blaas volledig leeg.
- Wacht niet te lang met plassen als je aandrang voelt.
- Plas na het vrijen.
- Vermijd constipatie door bijv. voldoende water te drinken en vezels (fruit, groenten, brood, …) op te nemen.
- Vermijd het gebruik van spermadodende glijmiddelen.
Over veenbessen is veel discussie in de literatuur. Er is slechts beperkt bewijs dat dit helpt om urineweginfecties te voorkomen.
- Vooral voor vrouwen met steeds terugkerende blaasontstekingen zou het nuttig kunnen zijn.
- Het gebruik van veenbessen is niet schadelijk.
- Er is geen akkoord over een ideale dosis of toedieningsvorm.
Wat kan je arts doen?
Blaasontsteking
Een blaasontsteking kan vanzelf verdwijnen. Een behandeling met antibiotica zal de klachten vlugger doen afnemen. Als je slechts weinig symptomen ervaart kan je, in overleg met je arts, soms kiezen om af te wachten met de behandeling.
Er zijn enkele soorten antibiotica waartussen de huisarts kan kiezen. De behandeling duurt bij vrouwen 3 dagen, bij mannen minstens 7 dagen. Enkele dagen na het starten van de behandeling verdwijnen de klachten. Er is dan geen controle van de urine nodig.
Bij vrouwen in de menopauze kan het gebruik van een vaginale hormonencrème het aantal infecties doen dalen.
Terugkerende blaasontsteking
Bij terugkerende blaasontstekingen bij vrouwen zijn er een aantal opties om zelfstandig antibiotica in te nemen:
- Start zelf met medicatie van zodra je de klachten herkent.
- Neem eenmalig antibiotica in na elk seksueel contact.
- Neem preventief antibiotica; dagelijks 1 pil gedurende 6 maanden.
Een groot nadeel van veelvuldig antibioticagebruik is dat de resistentie van bacteriën erdoor stijgt. Daarom kan het aangewezen zijn om veenbessenpreparaten te proberen alvorens een preventieve antibioticabehandeling te starten.
Nierbekkenontsteking
Een nierbekkenontsteking moet steeds behandeld worden met antibiotica. Als je in goede algemene conditie bent, kan de behandeling thuis gebeuren. Deze duurt 7 tot 10 dagen.
Soms heb je de typische symptomen van een blaasontsteking, maar wordt er geen infectie vastgesteld in de urine. Dan wordt er een gynaecologisch onderzoek uitgevoerd of kunnen de klachten verder door de specialist (uroloog) worden nagekeken. Soms kan er zalf of medicatie worden voorgeschreven. 85% van de klachten zal spontaan verdwijnen.
Als er bacteriën in de urine te vinden zijn zonder dat je klachten hebt, moet dit niet behandeld worden, tenzij tijdens de zwangerschap. Een opstijgende urineweginfectie kan namelijk leiden tot vroeggeboorte.
Meer weten?
Bronnen
- https://www.ebpnet.be/
- Hooton, T. M., Vecchio, M., Iroz, A., Tack, I., Dornic, Q., Seksek, I., & Lotan, Y. (2018). Effect of Increased Daily Water Intake in Premenopausal Women With Recurrent Urinary Tract Infections. JAMA Internal Medicine,178(11), 1509.
1 Intego databank