Nierdialyse

Laatst aangepast op 01/07/2025

Wat is nierdialyse?

Nierdialyse is een behandeling die de functie van je nieren overneemt als die niet meer goed werken.

Hoe werken de nieren?

Onze nieren bestaan uit miljoenen microscopisch kleine filtertjes die ons bloed zuiveren. Ze halen afvalstoffen, overtollig vocht en overtollig zout uit het bloed en voeren die af via onze urine.

Wanneer heb je nierdialyse nodig?

Soms raakt het filtersysteem van je nieren beschadigd. Als gevolg raakt de hoeveelheid water in je lichaam uit balans. Als de filter lange tijd stuk is, plas je ook geen afvalstoffen meer uit. Dat is schadelijk voor je lichaam.

Als je nieren minder dan 15% werken, heb je nierdialyse nodig. Dat kan gebeuren bij chronisch nierfalen en bij acuut nierfalen.

Chronisch nierfalen

Een vergevorderde nierziekte kan ervoor zorgen dat de werking van de nieren sterk achteruitgaat en uiteindelijk stilvalt. Dat heet chronisch nierfalen.

Je loopt onder meer een hoger risico op nierfalen:

bij diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en obesitas;
als er nierziekten of chronisch nierfalen voorkomen in je familie;
op oudere leeftijd.

Als je nieren amper nog werken, heb je een behandeling nodig die de werking van je nieren overneemt (nierfunctievervangende therapie). Bijvoorbeeld levenslange dialyse of een niertransplantatie.

Zonder werkende nieren of nierdialyse kan je niet leven. Als je geen nierdialyse of niertransplantatie wil, kan je kiezen voor een palliatieve behandeling.

Acuut nierfalen

Acuut nierfalen is een plotse achteruitgang van de werking van de nieren. Het komt vooral voor bij oudere mensen bij wie de nieren al minder goed werken. Het wordt dan vaak uitgelokt door een andere aandoening, zoals diarree, of door medicatie die schadelijk is voor de nieren.

Als de nieren (bijna) stoppen met werken, heb je nierdialyse nodig. Meestal is dat tijdelijk tot je nieren herstellen.

Twee soorten nierdialyse

Er bestaan twee soorten nierdialyse: hemodialyse en peritoneale dialyse. Je zorgverlener geeft je uitleg over de verschillende mogelijkheden.

Hemodialyse

Bij hemodialyse wordt het bloed via een buisje buiten het lichaam gebracht en door een machine gezuiverd.

Een vaatchirurg legt eerst een verbinding aan tussen een ader en een slagader in de pols of onderarm. Die verbinding wordt fistel genoemd. Via die fistel wordt het bloed afgeleid naar een ‘kunstnier’. Dat is een machine die het bloed zuivert en terugstuurt naar het lichaam.

Een dialysebehandeling duurt gemiddeld 4 uur en gebeurt meestal in het ziekenhuis (in een dialysecentrum). Je krijgt de behandeling ongeveer 3 keer per week.

Er bestaan tegenwoordig aangepaste apparaten voor hemodialyse aan huis.

Een patiënt krijgt hemodialyse in het ziekenhuis. © Canva.com

Peritoneale dialyse

Bij peritoneale dialyse wordt je eigen buikvlies als filter gebruikt om afvalstoffen te verwijderen. Het is een meer constante manier van nierdialyse dan hemodialyse.

Eerst wordt via een operatie een buisje (een katheter) in de buikholte geplaatst. Via dat buisje wordt een steriele vloeistof in de buikholte gebracht. De afvalstoffen en het overtollige vocht van het lichaam komen in die vloeistof terecht en worden via het buisje weggespoeld naar buiten.

Peritoneale dialyse gebeurt over het algemeen thuis door de patiënt zelf. Via het ziekenhuis krijg je de nodige informatie en hulp om de apparatuur te leren gebruiken. De dialysedienst is ook continu bereikbaar in geval van problemen.

Er bestaan twee types peritoneale dialyse:

Bij chronische ambulante peritoneale dialyse (CAPD) gebeuren er elke 24 uur 4 spoelingen (‘s ochtends, ‘s middags, in de namiddag en ‘s avonds). De spoelvloeistof loopt via een buisje in de buikholte en via een andere buisje er weer uit. Elke spoeling duurt een half uur. ‘s Nachts blijft de vloeistof in de buik. Je wisselt het opgevangen spoelvocht zelf met nieuwe steriele vloeistof.

Bij automatische peritoneale dialyse (APD) gebeurt de dialyse ’s nachts terwijl je slaapt. Dat duurt 8 tot 10 uur. Het wisselen van de spoelvloeistof gebeurt via een toestel.

Je wordt regelmatig opgevolgd in het ziekenhuis. Meestal is dat ongeveer om de zes weken.

Hoeveel mensen krijgen nierdialyse?

Door de vergrijzing neemt het aantal dialysepatiënten toe. De meeste mensen krijgen hemodialyse.

In 2021 kreeg één derde van de mensen met vergevorderd nierfalen in Europa uiteindelijk een niertransplantatie.

Waarmee hou je best rekening als je nierdialyse krijgt?

Complicaties

Het is altijd mogelijk dat er complicaties optreden, zeker als je de dialyse thuis doet.

Neem onmiddellijk contact op met je arts in geval van:

koorts;
buikpijn;
roodheid, pijn of etter rond de ingang van de katheter of fistel;
troebel spoelvocht bij peritoneale dialyse;
als je op korte tijd gewicht verliest of bijkomt (zie verder).

Eten en drinken

Drinken

Omdat je nieren niet goed werken, kan het zijn dat je vocht vasthoudt. Je drinkt dan best niet te veel. Hoeveel je kan drinken, bespreek je best met je diëtist.

Zout

Je eet ook best niet te veel zout. Zout houdt namelijk vocht vast en je krijgt er dorst van.

Zout zit van nature in veel voedingsmiddelen. Let vooral op met industrieel toegevoegd zout (zoals in brood, vleeswaren, kaas, conserven en kant-en-klare gerechten) en voeg geen zout toe tijdens het koken.

Kalium en fosfor

Ook het gehalte aan kalium en fosfor in je bloed kan stijgen als je nieren niet meer goed werken. Je moet dan een kalium- en fosforbeperkt dieet volgen.

Kalium komt in heel wat voedingsmiddelen voor. Voedingsmiddelen die heel rijk zijn aan kalium, mijd je best:

volkoren producten;
fruitsappen en gedroogd fruit;
groentesappen;
tomatenpuree en ketchup;
kant-en-klare frieten en chips;
noten en zaden;
peulvruchten;
producten met cacao;
koffie.

Soms zal het nodig zijn om de hoeveelheid aardappelen, groenten en fruit te beperken.

Fosfor is een mineraal dat van nature vooral voorkomt in eiwitrijke voedingsmiddelen zoals vlees, gevogelte, vis, vleesvervangers, eieren, zuivel, peulvruchten, volkoren granen, noten en zaden. Omdat je eiwitten nodig hebt, kan je die voedingsmiddelen niet zomaar weglaten. Je diëtist bespreekt met jou welke en hoeveel van deze voedingsmiddelen je mag eten.

Daarnaast wordt fosfor vaak toegevoegd door de industrie aan onder andere cola, smeltkaas en vleeswaren.

Eiwitten

Door de dialyse gaan er eiwitten verloren. Het is dus belangrijk om voldoende eiwitten te eten. Je diëtist helpt je daarbij.

Belangrijke eiwitbronnen zijn vlees, gevogelte, vis, melk, kaas en soja.

Aandachtspunten als je dialyse krijgt

Op het einde of na een hemodialyse kan je last krijgen van spierkrampen, hoofdpijn en duizeligheid. Dat gaat meestal vanzelf over.

Heb je een te lage bloeddruk, dan is er waarschijnlijk te veel vocht onttrokken en heb je last van uitdroging. Je zorgverlener zal dat controleren.

Overmatig vochtverlies of vochtophoping kan je het best opsporen door je dagelijks te wegen. Als je op korte tijd vermagert of bijkomt, is dat een signaal dat er iets misloopt.

Bepaalde activiteiten kan je niet doen met een katheter. Bijvoorbeeld een bad nemen, zwemmen in open water en contactsporten.

Dialyse heeft een grote impact op je leven. Probeer steun te vinden bij familie of vrienden. Het kan helpen om erover te praten met lotgenoten, want die weten wat je doormaakt. Je kan er ook over praten met je zorgverlener.

Aandachtspunten bij vergevorderd nierfalen

Zorg voor een gezonde levensstijl: probeer je gewicht onder controle te houden, voldoende te bewegen en te stoppen met roken als je rookt.

Neem geen kruiden, voedingssupplementen of medicatie zonder voorschrift op eigen initiatief. Overleg altijd met je arts of apotheker.

Wat kan je arts of zorgverlener doen?

Bij vergevorderd nierfalen is het van groot belang dat de verschillende zorgverleners, de mensen in je omgeving en jijzelf goed samenwerken.

Deze zorgverleners kunnen een rol spelen:

huisarts;
nierspecialist (nefroloog): geeft uitleg over de mogelijke behandelingen (nierdialyse of niertransplantatie);
diëtist: geeft advies over eten en drinken;
apotheker;
verpleegkundige;
…

Voorbereiding op nierdialyse

Als je voor nierdialyse kiest, volgt er eerst een operatie. Er wordt ofwel een buisje (katheter) in je buik geplaatst (peritoneale dialyse) ofwel een fistel aangelegd (hemodialyse). Daarna kan de dialyse opgestart worden.

Als je thuis dialyse zal krijgen, zullen je zorgverleners je de nodige uitleg geven.

Medicatie

Naast de nierdialyse heb je medicatie nodig om het vergevorderd nierfalen te behandelen. Lees meer op de pagina over chronisch nierfalen.

Je arts bekijkt of je nog andere aandoeningen hebt waarvoor je medicatie moet nemen. Het soort geneesmiddel en de dosering wordt indien nodig aangepast.

Vaccinaties

Ben je dialysepatiënt? Dan beschouwt je arts je als een risicopatiënt. Dat betekent dat je meer kans hebt om een ernstige vorm van een ziekte door te maken. Het is daarom een goed idee om met je arts te bespreken welke vaccinaties voor jou nuttig zijn. Zo kom je onder andere in aanmerking voor het jaarlijkse griepvaccin.

Opvolging

Je zorgverleners volgen je nauw op en bespreken hoe je je voelt. Je bloeddruk wordt regelmatig genomen en je bloed en urine worden onderzocht.

Je zorgverleners sporen ook bijwerkingen en complicaties van dialyse op en behandelen ze.

Een voorbeeld van een complicatie is een infectie van de katheter of fistel bij hemodialyse of peritoneale dialyse. Bij peritoneale dialyse kan dat aanleiding geven tot buikvliesontsteking. Je krijgt dan buikpijn en de spoelvloeistof wordt troebel. Een infectie wordt behandeld met antibiotica.

Koorts wijst op een mogelijke bloedvergiftiging. In dat geval word je opgenomen in het ziekenhuis.

Palliatieve behandeling

Zonder werkende nieren of nierdialyse kan je niet leven. Als je geen nierdialyse of niertransplantatie wil krijgen, kan je kiezen voor een palliatieve behandeling.

Meer weten?

Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen

Vind een zelfhulpgroep op de website van Trefpunt Zelfhulp.

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.