Wat is het?
Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen de eigen organen en/of weefsels. In het geval van Sjögren worden afweerstoffen gemaakt tegen de klieren in de slijmvliezen.
Doorgaans treft het syndroom de speeksel- en traanklieren, maar ook de neus, vagina, luchtwegen en darmen kunnen betrokken zijn. Er is dan sprake van een chronische ontsteking van de klieren waardoor ze minder goed werken en minder vocht afscheiden.
Het syndroom kan primair of secundair zijn. Bij primaire Sjögren bestaat de ziekte op zich; bij secundaire is ze een onderdeel van een reumatische aandoening.
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
De ziekte komt voor bij ongeveer 1 op 1.000 personen. Ze treft tot 10 keer meer vrouwen dan mannen, meestal tussen 40 en 50 jaar, maar ze kan op elke leeftijd voorkomen. Van alle mensen met reumatoïde artritis heeft 10 tot 15% ook symptomen van het syndroom van Sjögren.
Hoe kun je het herkennen?
De meest voorkomende klachten zijn een droge mond en droge ogen.
Bij droge ogen heb je het gevoel dat er zand in je oog zit, je ogen zijn rood, vermoeid en gevoelig voor licht.
Een droge mond geeft moeite met slikken, tandbederf of kloven in tong en lippen.
Andere mogelijke symptomen zijn:
- herhaalde zwelling van de speekselklieren onderaan de mond of achter het oor;
- verminderde smaak- en reukzin;
- droge huid, korsten op het neusslijmvlies, droge keel, droge hoest, terugkerende luchtweginfecties;
- droogheid van de vagina, pijn bij het vrijen;
- algemene symptomen zoals moeheid, pijnlijke gewrichten, dode vingers en tenen (Raynaud-fenomeen);
- zelden vergrote lever of acute alvleesklierontsteking die gepaard kan gaan met hevige buikpijn;
- andere auto-immuunziekten zoals schildklierontsteking.
Doorgaans kent de ziekte geen ernstig verloop, maar de klachten kunnen zeer hinderlijk zijn. Mensen met het syndroom van Sjögren lopen een groter risico om kanker van de lymfeklieren (lymfoom) te ontwikkelen, maar door de zeldzaamheid van de ziekte is dat relatief uitzonderlijk.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Heb je sinds meer dan 3 maanden last van droge ogen of een droge mond, dan zal je arts je verder (laten) onderzoeken:
- bloedonderzoek met meting van specifieke afweerstoffen. Afwezigheid ervan maakt de diagnose van het syndroom van Sjögren weinig waarschijnlijk.
- oogonderzoek aan de hand van de Shirmertest. Hierbij wordt met een papierstripje de hoeveelheid traanvocht gemeten.
- een echografie van de speekselklier dient om veranderingen in structuur en werking vast te stellen.
- biopsie van de speekselklier: hierbij wordt een klein stukje weefsel weggehaald uit de onderlip, en microscopisch onderzocht.
Heb je typische klachten en zijn de tests positief, dan heb je wellicht het syndroom van Sjögren.
Wat kun je zelf doen?
De aandoening is niet te genezen. Wel kun je proberen de klachten te verlichten door:
- een goede mondhygiëne en regelmatig tandartsbezoek;
- niet te roken en het gebruik van alcohol te beperken;
- een luchtbevochtiger te gebruiken in huis en op het werk;
- een glijmiddel te gebruiken bij het vrijen;
- bij droge mond regelmatig kleine slokjes water te drinken. Men zegt soms dat zuigen op zure snoepjes zou helpen om de speekselaanmaak te stimuleren. Maar pas op, want die zijn dan weer slecht voor de tanden.
Wat kan je arts doen?
De behandeling kan algemeen zijn om de ziekte te onderdrukken, of enkel plaatselijk om lokale klachten te verminderen.
Plaatselijk
Kunsttranen om de ogen vochtig te houden: ze bestaan onder de vorm van druppels, gel of zalf, meermaals per dag te gebruiken. De meeste van deze producten bevatten bewaarmiddelen. Die kunnen een allergische reactie veroorzaken en de ooglast verergeren. Kies bij langdurig gebruik daarom voor producten zonder bewaarmiddelen.
Speekselvervangers om de mondslijmvliezen vochtig te houden.
Algemeen
Hydroxychloroquine is een antimalariamiddel dat gebruikt wordt om reumatische aandoeningen te behandelen. De arts zal je dit soms voorschrijven als je gewrichtsklachten hebt, en bij afwijkingen in het bloedonderzoek.
Geneesmiddelen die de afweer onderdrukken en cortisone kunnen nuttig zijn bij mensen die naast de slijmvliezen andere afwijkingen vertonen.
Meer weten?
- https://www.thuisarts.nl/syndroom-van-sj%C3%B6gren/ik-heb-syndroom-van-sj%C3%B6gren
- https://www.cibliga.be/wat-zijn-cib/sjogren-syndroom/