Reumatoïde artritis

Aangepast op 31/10/2019

Wat is het?

Reumatoïde artritis is een aandoening die de gewrichten aantast. Het is een auto-immuunziekte: dat betekent dat het immuunsysteem antistoffen aanmaakt die zich tegen het eigen lichaam keren. In het geval van reumatoïde artritis keren deze antistoffen zich tegen de gewrichten. Vaak worden de handen en voeten aangetast, maar vrijwel elk gewricht kan ontsteken.

Reumatoïde artritis vs. reuma

In de volksmond wordt reumatoïde artritis vaak reuma genoemd. Reuma is echter een verzamelnaam voor ruim 200 verschillende ziekten. Dit kan zeer verwarrend zijn. Zo wordt ook artrose vaak reuma genoemd, terwijl artrose een totaal andere aandoening is.

Verloop van reumatoïde artritis

Reumatoïde artritis is een progressieve, aftakelende aandoening die niet te genezen is. Het verloop ervan verschilt sterk van persoon tot persoon. Bij sommigen verloopt de ziekte mild, anderen krijgen veel opstoten van de ziekte die leiden tot aantasting en misvorming van de gewrichten.

De prognose van reumatoïde artritis verbetert aanzienlijk bij een vroege, correcte behandeling.

Andere aandoeningen bij reumatoïde artritis

Mensen met reumatoïde artritis hebben ook een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Enerzijds veroorzaken de gewrichtsontstekingen aderverkalking, en anderzijds zorgt de behandeling (met corticosteroïden) voor een verhoogd suikergehalte in het bloed.

Andere aandoeningen die bij personen met reumatoïde artritis kunnen voorkomen zijn osteoporose, cataract en het syndroom van Sjögren.

Hoe vaak komt het voor?

Ongeveer 45 volwassenen per 100.000 per jaar ontwikkelen reumatoïde artritis.
De kans op reumatoïde artritis is 0,7 tot 1,5%, en 3 tot 5% als je een naast familielid hebt met de aandoening.
De leeftijd bij aanvang is gemiddeld 65-70 jaar, maar twee derde van de patiënten ontwikkelt de aandoening al eerder.
Twee op drie patiënten zijn vrouwen.
Roken verdubbelt het risico op reumatoïde artritis.

Hoe kun je het herkennen?

Reumatoïde artritis begint meestal sluipend. Het wordt gekenmerkt door ontstekingen in de kleine gewrichten. Meestal zijn dit de gewrichtjes tussen de vingers, waarbij het laatste vingerkootgewricht typisch gespaard blijft. Ook de polsen, voeten en enkels zijn vaak aangetast. Soms zijn ook grotere gewrichten zoals de knie of elleboog betrokken. Meestal treden de symptomen zowel aan de linker- als aan de rechterkant op.

Gewrichtsontstekingen

Een ontstoken gewricht is gezwollen, gevoelig en kan warm aanvoelen. Typisch voor een gewrichtsontsteking is ochtendstijfheid: ’s ochtends duurt het langer dan een halfuur voor je minder stram bent. Je kunt ook ’s nachts last hebben.

Beweging doet de klachten eerder verbeteren dan verergeren.

Andere symptomen

Naast de gewrichten kunnen ook pezen ontsteken en kunnen er complicaties optreden buiten het gewrichtsstelsel, zoals oogontstekingen en knobbels op de huid. Soms ervaar je algemene symptomen zoals vermoeidheid, lichte koorts en algemeen onwel zijn.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Bevraging en lichamelijk onderzoek

Je arts bevraagt de typische symptomen, en of er nog mensen in de familie dergelijke klachten (gehad) hebben. Bij een lichamelijk onderzoek gaat hij na of en welke gewrichten ontstoken zijn.

Bloedtests en andere onderzoeken

Om meer zekerheid over de diagnose te bekomen, neemt de arts meestal een bloedstaal om te onderzoeken of er een ontsteking in het bloed is. Hij kan specifieke tests voor reumatoïde artritis aanvragen, zoals reumafactor (RF) en antinucleaire antilichamen (anti-CCP). Als deze aantekenen in het bloed, is dit een extra argument voor reumatoïde artritis, hoewel deze tests bij een derde van de personen met de aandoening negatief zijn. Ook zijn de tests soms positief zonder dat je reumatoïde artritis hebt.

Als je een injectie in het gewricht nodig hebt tegen de pijn, zal je arts een staal gewrichtsvocht nemen om te onderzoeken in het labo.

Als je arts op basis van deze onderzoeken reumatoïde artritis vermoedt, zal hij je doorverwijzen naar de reumatoloog.

Wat kun je zelf doen?

Als je klachten hebt die je aan reumatoïde artritis doen denken, raadpleeg dan je huisarts. Hij zal je onderzoeken en doorverwijzen indien nodig.

Als je reumatoïde artritis hebt, houd dan rekening met de volgende maatregelen:

Probeer te stoppen met roken.
- Dit kan positieve effecten hebben op de behandelingsresultaten.
- Daarnaast heb je door reumatoïde artritis een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Blijven roken doet dit risico nog toenemen.
Blijf in beweging, ondanks de gewrichtsklachten.
- Lichaamsbeweging blijkt de functionele mogelijkheden sterk te verbeteren, en het heeft geen negatieve effecten op de pijn of gewrichtsschade. Ook het risico op hart- en vaatziekten kan verminderen door beweging.
- Voorbeelden van goede beweging bij reumatoïde artritis zijn dagelijks een halfuur fietsen, wandelen of zwemmen. Daarnaast is tweemaal per week krachttraining aangeraden.
- Indien nodig kan een kinesitherapeut je hierin begeleiden.
Neem trouw je medicatie in.
- Laat het je arts weten wanneer het je niet lukt om de medicatie goed in te nemen.
Als je een zwangerschapswens hebt, licht dan steeds je arts in.
- Verschillende specifieke reumamedicatie mag je niet gebruiken tijdens de zwangerschap.
Als je ziek en/of koortsig bent, licht dan best je arts in.
- Bij bepaalde medicijnen tegen reuma vermindert je weerstand. Het is dan des te belangrijk om in geval van een bacteriële infectie snel met gepaste antibiotica te starten.
- Indien nodig wordt bepaalde reumamedicatie tijdens een ernstige ziekte-episode gestopt.
Als je een operatie gepland hebt, verwittig dan steeds je arts.
- Ook bij chirurgische ingrepen kan je arts beslissen om de reumamedicatie even te staken.

Wat kan je arts doen?

Als je arts reumatoïde artritis vermoedt als verklaring voor gewrichtsklachten, zal hij je doorverwijzen naar een gespecialiseerde arts (reumatoloog). Als deze specialist de diagnose bevestigt, wordt er meteen medicatie opgestart. Dit verbetert namelijk de prognose van de aandoening.

DMARDs

De medicijnen die bij reumatoïde artritis worden gebruikt worden ‘disease modifying drugs’ (DMARDs) genoemd. Ze gaan het onderliggende ontstekingsproces tegen, en vermijden zo de beschadiging van de gewrichten.

Meestal bestaat de basisbehandeling uit een combinatie van methotrexaat, sulfasalazine en hydroxychloroquine. Hiermee wordt vaak ook cortisone gecombineerd om de ontsteking snel te verminderen.
Eens de behandeling is opgestart, moet je regelmatig bij de arts op controle gaan. Hij zal op bepaalde tijdstippen een bloedstaal nemen om te kijken of de reumatoïde artritis onder controle is en of de medicatie geen bijwerkingen heeft op andere organen.
Veel voorkomende nevenwerkingen zijn maagdarmklachten, leverstoornissen en een verminderde weerstand, waardoor je meer kans loopt op infecties.

Meer dan de helft van de patiënten is 6 maanden na de opstart van DMARDs klachtenvrij.

Biologicals

Als de behandeling met DMARDs geen effect heeft, kun je een ander soort medicatie gebruiken: de biologicals.

Het effect hiervan is vergelijkbaar met dat van de DMARDs, maar ze hebben een meer specifieke werkzaamheid tegen bepaalde stoffen van het afweersysteem.
Belangrijk is dat je aan het begin van de behandeling geen onderliggende (sluimerende) infecties hebt.

Andere medicatie

Als je pijn hebt, kun je indien nodig extra pijnstillers nemen in de vorm van ontstekingsremmers (bijv. ibuprofen).
Als je langdurig cortisone neemt, loop je meer risico op osteoporose. Om je botten te versterken moet je daarom ook steeds calcium- en vitamine D-supplementen innemen.
Als je veel pijn hebt in het gewricht, kan de arts lokaal cortisone in het gewricht spuiten.

Chirurgie

Omdat de behandeling met medicatie tegen reumatoïde artritis steeds beter wordt, is de nood aan chirurgische ingrepen verminderd. Als op röntgenfoto’s blijkt dat de gewrichten door de ontstekingen verkeerd gepositioneerd staan, word je doorverwezen naar een chirurg. Hij bekijkt of een ingreep nodig is.

Bijna alle gewrichten die aangetast zijn door reumatoïde artritis kunnen geopereerd worden. Er zijn verschillende chirurgische behandelingen mogelijk:

debridement: het verwijderen van dood weefsel;
artrodese: het 'vastzetten van een gewricht' en plaatsen in een zo functioneel mogelijke houding;
artroplastiek: het vervangen van het gewricht door een prothese.

Na een operatie zijn revalidatie en voldoende training van gewrichtsbewegingen essentieel voor een gunstig resultaat.