Chronische pijn

Wat is chronische pijn?

Waarom heb je pijn?

Meestal bewijst pijn je een dienst, vooral wanneer ze plots opkomt (acute pijn). Je zenuwstelsel werkt als een alarmsysteem. Het waarschuwt je voor gevaar en helpt je om je te beschermen.

Acute pijn en chronische pijn: wat is het verschil?

Acute pijn:

• is recent;
• duurt minder dan 6 weken;
• is meestal het gevolg van een letsel, bijv. een brandwonde.

Chronische pijn:

• duurt langer dan 3 maanden;
• is heel vaak niet (meer) het gevolg van een letsel;
• komt doordat je zenuwstelsel overgevoelig is geworden, en je alarmsysteem tilt slaat.

Wat gebeurt er bij chronische pijn?

Chronische pijn is het resultaat van verschillende mechanismen. Naargelang dat mechanisme, spreken we van:

• nociplastische pijn:
  • Er is meestal geen letsel (meer) aanwezig.
  • Je zenuwstelsel is overgevoelig geworden.
  • Chronische pijn heeft vaak met dit mechanisme te maken.

• neuropatische pijn:
  • Er is sprake van een letsel of een aandoening aan je zenuwen.

• nociceptieve pijn:
  • Er is sprake van een letsel of een ontsteking elders in je lichaam (en dus niet aan je zenuwen).

Vaak verklaren meerdere mechanismen de pijn. Zelfs als je een letsel hebt, dan kan je zenuwstelsel nog overgevoelig worden. Die overgevoeligheid ligt meestal aan de basis van de pijn, meer dan het letsel zelf.

Overgevoelig zenuwstelsel

Je zenuwstelsel is overgevoelig geworden. De pijn is dan niet bedoeld om je lichaam te waarschuwen en te beschermen:

• Je blijft pijn voelen, ook al is het letsel genezen.
• De pijn is overdreven en niet in verhouding tot het letsel.

De pijn die je voelt, is echt. Het zit niet 'in je hoofd'. Dat er geen letsel is, betekent niet dat er geen verklaring is voor je pijn.

De werking van je zenuwstelsel wordt beïnvloed door:

• je lichamelijke activiteiten;
• je slaap;
• stress en emoties (bijv. verdriet, angst);
• je sociale context;
• de aandacht die je aan de pijn besteedt, of net niet;
  • Je bent bijv. met iets anders bezig dat je belangrijk vindt of dat je gelukkig maakt.
• hoe je de pijn begrijpt.
  • Een therapeut die gewend is om mensen met chronische pijn te begeleiden, kan je de mechanismen van pijn uitleggen.

Impact van chronische pijn

De pijn die je voelt kan een weerslag hebben op:

• je welbevinden;
• je relaties met je omgeving (familie, vrienden);
• je werk;
• je stemming;
• je slaap.

Je kan dus in een vicieuze cirkel terechtkomen. Het goede nieuws is dat je zenuwstelsel zich ook in de andere richting kan aanpassen. Zo kan je de pijn aanpakken door je levensstijl onder handen te nemen:

• meer lichaamsbeweging;
• activiteiten die je goed doen;
• voldoende slaap.

Hoeveel mensen lijden aan chronische pijn?

Niet iedereen met chronische pijn raadpleegt een zorgverlener. Daarom is het moeilijk om er een juist cijfer op te kleven.

Naar schatting lijden ongeveer 18 op 100 volwassenen aan matige tot ernstige chronische pijn. Chronische pijn is dus een belangrijk gezondheidsprobleem.

Hoe kan je chronische pijn herkennen?

Houdt de pijn langer dan 3 maanden aan? Dan lijd je aan chronische pijn.

De pijn die je voelt, is waarschijnlijk afkomstig van een overgevoelig geworden zenuwstelsel als:

• je al lang pijn hebt;
  • De kans is immers groot dat je lichaam de tijd heeft gehad om te genezen.

• de pijn van plaats verandert en zich lijkt te verspreiden;

• de pijn zonder verklaring in intensiteit verandert;
  • Lichte pijn kan omslaan naar hevige pijn, of omgekeerd.
  • Dat kan soms op dezelfde dag of binnen een uur gebeuren.

• je pijn ervaart bij prikkels die normaal niet pijnlijk zijn, zoals een lichte aanraking;

• de pijn optreedt zonder letsel of zonder dat je een activiteit doet.

Hoe wordt beoordeeld of je chronische pijn hebt?

In de meeste gevallen is een globale aanpak nodig om chronische pijn te beoordelen. Je arts werkt daarom vaak samen met andere zorgverleners.

Je arts:

• gaat de oorzaak van je pijn na:
  • Is je zenuwstelsel overgevoelig geworden?
  • Is er een andere mogelijke oorzaak voor de pijn?
• denkt samen met jou na over wat je pijn beïnvloedt;
• beoordeelt de impact van de pijn op je leven.

Op basis daarvan kan hij je voorstellen om:

• een andere zorgverlener te raadplegen voor een meer specifieke beoordeling, bijv.:
  • een kinesitherapeut;
  • een psycholoog of pijnspecialist;
  • een revalidatiearts.

• bijkomende onderzoeken te ondergaan:
  • beeldvorming (röntgenfoto, scan);
  • een onderzoek van de werking van je zenuwen;
  • een bloedonderzoek.

Aan de hand van deze globale beoordeling kan je arts bepalen wat voor jou de beste behandeling is.

Wat kan je zelf doen?

Chronische pijn kan een rem op je activiteiten vormen. Maar als je stopt met je activiteiten, kan dat:

• negatieve gevolgen hebben voor je conditie, je zelfbeeld en je sociale leven;
• de pijn in stand houden en doen toenemen.

Beweging

Bewegen is belangrijk:

• Beweeg zoveel mogelijk. Niet te veel, niet te weinig:
  • Voer je activiteiten geleidelijk op.
  • Test en respecteer je grenzen.
  • Wissel activiteit af met rust.

• Vind je dat moeilijk?
  • Een kinesitherapeut die mensen met chronische pijn begeleidt, kan je daarbij helpen.
  • Vraag eventueel advies aan je huisarts.

Gezonde levensstijl

Ook een gezonde levensstijl is essentieel:

• Slaap voldoende.

• Heb je stress?
  • Spreek erover met iemand die je vertrouwt.
  • Zoek naar manieren die je kunnen helpen omgaan met stress.

• Probeer gezond te eten en op je gewicht te letten.

• Rook je?
  • Roken kan een negatieve invloed hebben op je pijn.
  • Je kan je laten begeleiden door je huisarts of een tabakoloog om te stoppen met roken.

Activiteiten, hobby’s en werk

• Probeer plezier te putten uit lichamelijke activiteiten en hobby's die je een goed gevoel geven.
• Probeer te blijven werken, eventueel deeltijds. Bespreek dat met je huisarts of bedrijfsarts.

Heb je medicatie nodig? Praat erover met je arts.

Wat kan je arts doen?

Je arts denkt na over een behandelplan. Dat gebeurt:

• in overleg met jou en met eventuele andere zorgverleners die je hebt ontmoet (kinesitherapeut, psycholoog, revalidatiearts);

• met aandacht voor:
  • je specifieke noden, afhankelijk van:
    • je mogelijke andere aandoeningen, bijv.: depressie, angst, diabetes;
    • je levensstijl;
    • hoe je je pijn ervaart.
  • realistische doelen;
  • je verwachtingen.

Multimodale aanpak

Herstellen van chronische pijn kan tijd vragen. Meestal is de aanpak multimodaal. Dat betekent dat het behandelplan bestaat uit verschillende interventies of acties, zoals:

• informatie over pijn en wat het kan beïnvloeden;
• activiteiten en oefeningen aangepast aan jouw situatie;
• slaapadvies;
• activiteiten die je een goed gevoel geven;
• oefeningen om je spieren te ontspannen en los te maken;
• technieken om te leren omgaan met stress;
• psychologische ondersteuning;
• medicatie die voor jou nuttig kan zijn.

Medicatie

Je arts kan het nuttig vinden om je een geneesmiddel voor te schrijven. Daarbij houdt hij rekening met je specifieke situatie. Hij kan een van de onderstaande pijnstillers voorstellen:

Klassieke pijnstillers:

• paracetamol:
  • Deze pijnstiller is meestal de eerste keuze.

• een ontstekingsremmer (bijv. ibuprofen of naproxen).
  • Deze pijnstiller neem je ter vervanging van of in sommige gevallen bovenop de paracetamol.
  • Let op voor mogelijke ernstige bijwerkingen op je maag, nieren en hart, vooral als je ouder bent. Neem ontstekingsremmers dus:
    • aan de laagst mogelijke werkzame dosis;
    • gedurende een zo kort mogelijke periode.

Specifieke pijnstillers die inwerken op het zenuwstelsel:

• medicijnen die meestal worden gebruikt bij epilepsie (bijv. gabapentine of pregabaline);
• medicijnen tegen depressie (bijv. amitryptiline of duloxetine).

Sterke pijnstillers met opioïden:

Deze pijnstillers, zoals codeïne of tramadol, hebben bijna nooit een plaats bij chronische pijn.

Vraag steeds advies aan je arts.

Specifiek pijnprogramma 

Krijg je, ondanks voorgaande adviezen en aanpak, je pijn niet goed onder controle? Dan kan het zinvol zijn om advies te vragen aan:

• een specialist fysische geneeskunde;
• een specialist van de pijnkliniek van een ziekenhuis.

Wat kan je samen met je kinesitherapeut doen?

Lijd je aan chronische pijn? Dan raden we je aan je te laten begeleiden door een kinesitherapeut (indien nodig gespecialiseerd in chronische pijn).

Informatie en advies

Je kinesitherapeut kan je informatie geven over:

• wat je pijn kan verklaren;
• de factoren die je herstel bevorderen;
• het belang van bewegen en een gezonde levensstijl.

Ondersteuning en begeleiding

Je kinesitherapeut ondersteunt en motiveert je om zo veel mogelijk te bewegen. Niet te veel, niet te weinig. Hij houdt daarbij rekening met je mogelijkheden en je pijn.

Samen met jou bekijkt hij:

• hoe je in jouw situatie het best kan bewegen en oefenen;

• hoe je kan omgaan met de angst die je weerhoudt om te bewegen;

• welke oefeningen en technieken voor jou zinvol zijn:
  • relaxatieoefeningen;
  • technieken om met stress om te gaan;
  • activiteitenmanagement.

Je kinesitherapeut beslist samen met jou welk oefenprogramma in jouw geval het meest geschikt is.

Manuele therapie en technieken

In bepaalde situaties kan je kinesitherapeut, naast advies, ondersteuning en begeleiding, tijdelijk manuele technieken toepassen. Zo kan hij bepaalde delen van je lichaam mobiliseren (passieve mobilisaties) of manipuleren (manipulaties).

Meer weten?

• http://www.paininmotion.be/patients/information
• https://www.retrainpain.org/nederlands
• https://www.thuisarts.nl/chronische-pijn
• https://www.thuisarts.nl/zenuwpijn/ik-heb-zenuwpijn
• https://www.samana.be/projecten/vlaamse-pijnliga/
• Lijst van erkende psychologen, gespecialiseerd in chronische pijn: https://www.vind-een-psycholoog.be/zoeken/chronische-pijn-therapie.html
  
• https://www.gezondleven.be/projecten/bewegen-op-verwijzing
• https://www.gezondleven.be/themas/tabak/stoppen-met-roken/hoe-stoppen-met-roken/rookstopbegeleiding-bij-een-tabakoloog

Bronnen

• https://www.ebpnet.be
• NHG-Standaard Pijn, 2018: Pijn | NHG-Richtlijnen
• Henrard G, Cordyn S, Chaspierre A, et al. Aanpak van chronische pijn in de eerste lijn. Herziening 2017. Antwerpen: WOREL, 2017
• Arendt‐Nielsen L, Morlion B, Perrot S, Dahan A, Dickenson A, Kress HG, Wells C, Bouhassira D, Mohr Drewes A. Assessment and manifestation of central sensitisation across different chronic pain conditions. European Journal of Pain. 2018 Feb;22(2):216-41.
• https://www.bcfi.be/nl/articles/3008?folia=3006&matches=pain%7Cchronic
• Lichaamsbeweging bij de preventie en de behandeling van ziektes
• Nijs, J. G., SZ; Clauw, DJ; Fernández-de-las-Peñas, C; Kosek, E; Ickmans, K; Fernández Carnero, J; Polli, A; Kapreli, E; Huysmans, E; Cuesta-Vargas, AI; Mani, R; Lundberg, M; Leysen, L; Rice, D; Sterling, M; Curatolo, M. (2021). "Central sensitisation in chronic pain conditions: Latest discoveries and their potential for precision medicine." The Lancet Rheumatology 3: e383-392.