Wat is het?
Een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een psychiatrische aandoening die iemands dagelijks functioneren erg kan beperken. Een persoon met BPS lijdt aan emotionele instabiliteit, gedragsstoornissen en is doorgaans vatbaar voor problemen in zijn relaties met anderen, zowel privé als professioneel.
Persoonlijkheidsstoornis
Het begrip ‘persoonlijkheidsstoornis’ is een beladen en complexe term, en duidt op een ‘verstoring’ in iemands ‘persoonlijkheid’. Maar eigenlijk wordt bedoeld dat iemand bepaalde persoonlijkheidstrekken heeft die ervoor zorgen dat hij niet goed kan functioneren in de maatschappij of toch op z’n minst beperkingen ervaart.
Vorming van de persoonlijkheid
Het karakter en het temperament vormen iemands persoonlijkheid. Tegenwoordig wordt de persoonlijkheid beschouwd als het resultaat van een wisselwerking van biologische (erfelijke), psychologische en sociale factoren. De omgeving waarin iemand opgroeit, beïnvloedt de persoon, maar de persoon ook diens omgeving. Deze wisselwerking geeft vorm aan onze persoonlijkheid.
Risicofactoren
Persoonlijkheidsstoornissen ontstaan door meerdere factoren die op elkaar inspelen. Risicofactoren zijn onder meer:
- opvoedingscontext;
- negatieve ervaringen uit de kindertijd;
- onveilige hechting als kind met de ouders;
- fysieke en/of emotionele verwaarlozing;
- seksueel misbruik;
- onvoldoende ondersteuning van de omgeving van het kind.
Hoe vaak komt het voor?
BPS komt behoorlijk vaak voor. Er wordt gedacht dat 0,6% van de bevolking in aanmerking kan komen voor de diagnose.
BPS komt meer voor bij:
- jongeren;
- vrouwen;
- mensen met een laag opleidingsniveau.
Het verloop van BPS is volgens bepaalde wetenschappelijke studies goed. De symptomen verminderen (of worden minder intens) naarmate de persoon ouder wordt. Na ongeveer 10 jaar behandeling beantwoordt nog maar een klein deel aan de criteria voor de diagnose van BPS.
Hoe kun je het herkennen?
Typisch voor BPS is het patroon van volgende factoren:
- instabiliteit in de menselijke relaties;
- emotionele labiliteit;
- verstoord zelfbeeld;
- impulsiviteit.
Verschillende symptomen
De aandoening kan op veel verschillende manieren tot uiting kan komen. Zo kunnen meerdere symptomen wijzen op BPS:
- uitgesproken verlatingsangst;
- negatief zelfbeeld;
- voortdurend aan zichzelf twijfelen;
- groot gebrek aan zelfvertrouwen;
- korte episodes (van enkele uren maar niet langer dan een paar dagen) van intense somberheid, prikkelbaarheid en/of angst;
- zich leeg voelen;
- (soms) moeilijke beheersing van kwaadheid en agressie (driftbuien, woede-uitbarstingen);
- alles-of-nietsdenken, zwart-witdenken;
- in periodes van grote stress kunnen psychoses ontstaan, die gekenmerkt worden door:
- wanen;
- hallucinaties en/of verwardheid;
- verlies aan realiteitszin;
- paranoia (denken dat je achtervolgd wordt, dat anderen over je praten terwijl dit niet zo is, …).
- moeilijk relaties kunnen aangaan en/of behouden:
- wisselende, kortdurende en vaak onstabiele relaties;
- aantrekken en afstoten staan centraal.
- middelenmisbruik (druggebruik komt frequent voor);
- impulsief gedrag, zoals onnodige risico’s nemen:
- gokken;
- roekeloos rijgedrag in het verkeer;
- onveilig seksueel contact;
- ...
- zelfverwonding, om innerlijke of geestelijke pijn te verdringen:
- krassen in de voorarmen;
- sigaretten uitduwen op de huid;
- ...
- zelfmoordgedachten.
Hoe stelt je arts de diagnose?
De diagnose van BPS wordt niet op een, twee, drie gesteld. Vaak gebeurt dit als volgt:
- in een gespecialiseerd centrum;
- door meerdere hulpverleners:
- psychiaters;
- psychiatrisch verpleegkundigen;
- psychologen;
- …
- aan de hand van verschillende wetenschappelijk onderbouwde instrumenten:
- specifieke interviews;
- gespecialiseerde psychologische tests.
Wat kun je zelf doen?
Herken je jezelf in de omschrijving van BPS, raadpleeg dan je (huis)arts voor een diepgaand gesprek.
Bij een mogelijke diagnose van BPS, kun je zelf heel wat doen. Zo bestaan er goede zelfhulpprogramma’s en zelfhulpgroepen. Probeer eerst voldoende inzicht te krijgen in jezelf, door bijvoorbeeld over dit onderwerp te lezen. Zelfinzicht kan tal van problemen voorkomen en bepaalde symptomen helpen oplossen.
Wat kan je arts doen?
De behandeling van BPS is complex en gebeurt meestal in een gespecialiseerd centrum. Hierbij spelen meerdere hulpverleners een rol. In sommige gevallen volgt een (kortdurende) opname in een psychiatrisch ziekenhuis.
Behandeling op maat
Elk behandelingsplan wordt op maat opgesteld. De nadruk wordt gelegd op (dag)structuur; grenzen moeten duidelijk zijn. Daarnaast leert de persoon met BPS omgaan met emoties via psychotherapie. Zo zijn er verschillende vormen:
- dialectische gedragstherapie;
- cognitieve therapie;
- behandeling gericht op omgaan met stress.
Bij sommige personen met BPS wordt een crisisplan opgesteld, zodanig dat er snel kan ingegrepen worden in geval van een emotionele crisis.
Medicatie
De arts kan medicatie voorschrijven, doorgaans om neerslachtige stemmingen te behandelen of om te kunnen omgaan met psychoses. Medicatie kan ook de intensiteit van emoties helpen controleren.
Slaapmedicatie en kalmeermiddelen (zoals benzodiazepines) kunnen gebruikt worden, maar zijn niet zonder gevaar. Ze houden ook een risico op verslaving in. Laat je hierin dus goed begeleiden.
Meer weten?
- http://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/borderline
- www.stichtingborderline.nl
- www.prit.be/borderline.php
Bronnen
Zelfhulpgroepen
http://www.borderline-hulpgroep.com/borderline.html