Obesitas bij kinderen en jongeren

Laatst aangepast op 19/01/2023

Wat is het?

Wanneer lichaamsvet overmatig opstapelt, spreken we van overgewicht. Een ernstige vorm van overgewicht is obesitas of zwaarlijvigheid. De opgestapelde hoeveelheid vet heeft dan een negatief effect op je gezondheid.

Meer calorieën opnemen dan je lichaam verbruikt

Obesitas heeft meerdere oorzaken. De belangrijkste bepalende factoren zijn:

onevenwichtige voeding
een gebrek aan lichaamsbeweging

Deze factoren verstoren het evenwicht tussen opgenomen en verbruikte calorieën (energie). Neemt je lichaam meer energie op dan het verbruikt? Dan stapelt vet zich op.

Andere oorzaken

Volgende factoren kunnen ook een rol spelen in de ontwikkeling van overgewicht en obesitas:

stress
een erfelijke aanleg
hormonale ontregeling
bepaalde geneesmiddelen

Risicofactoren

Een aantal factoren vergroten je kans op overgewicht, zoals:

ouders met zwaarlijvigheid
een laag of hoog geboortegewicht
abnormale gewichtstoename tussen de 5 en 7 jaar
maatschappelijke factoren:
- te veel dranken met suiker en ongezonde snacks
- te weinig groenten en fruit
- een onregelmatig eetpatroon (bijv. het ontbijt overslaan)
- te veel schermtijd
- te weinig slaap
- het slankheidsideaal

Gevolgen

Obesitas heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid, ook op kinderleeftijd. Overgewicht en obesitas verhogen je kans op:

hart- en vaatziekten:
- hoge bloeddruk
- te veel cholesterol
diabetes
gewrichtsproblemen
slaapstoornissen
ademhalingsproblemen
leverstoornissen
mentale problemen
bepaalde kankers

Hoe vaak komt het voor?

Overgewicht en obesitas bij kinderen vormen een toenemend probleem in de westerse wereld. Uit de gezondheidsenquête (2018) blijkt dat:

19% van de jongeren tussen 2 en 17 jaar overgewicht heeft;
5,8% met obesitas kampt.

Hoe kan je het herkennen?

Body Mass Index (BMI)

Met de Body Mass Index (BMI) kan je overgewicht of obesitas vaststellen. Deze formule geeft een idee van de vetmassa op basis van het gewicht en de lengte van een persoon. De BMI wordt zowel voor kinderen als voor volwassenen gebruikt.

BMI = je gewicht (in kg) gedeeld door je lengte (in meter) in het kwadraat

Voorbeeld:

Een jongen van 5 jaar weegt 20 kg en is 1,1 meter groot.
Zijn BMI bedraagt 20 / (1,1 x 1,1) = 16,53.

Om te oordelen of de BMI van een kind gezond is, moet je de groeicurves gebruiken (zie verder).

Groeicurves

De BMI van kinderen varieert volgens leeftijd en geslacht. De gemeten waarden worden uitgezet op speciaal daarvoor ontworpen groeicurves. Zo kan je:

de BMI van je kind vergelijken met een gemiddeld (te verwachten) BMI;
zien of je kind overgewicht of obesitas heeft;
de evolutie van je kind opvolgen.

Voorspelde BMI

De curve volgen naar de toekomst helpt ook om het gewicht van je kind te voorspellen op 18 jaar:

Ligt de voorspelde BMI tussen 25 en 30 op de leeftijd van 18 jaar? Dan spreken we van overgewicht.
Bedraagt de verwachte BMI meer dan 30? Dan gaat het over obesitas.
Volgens de BMI-groeicurve:
- geeft een BMI in de bovenste grijze zone overgewicht aan;
- wijst een BMI boven die zone op obesitas.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

De arts bepaalt minstens eenmaal per jaar de BMI van je kind, en zet die uit op de groeicurve. Zo kan hij overgewicht bij je kind vroegtijdig opsporen.

Grijp je in een vroeg stadium in, dan kan je voorkomen dat:

overgewicht evolueert naar obesitas;
er complicaties ontstaan.

Wat kan je zelf doen?

Wil je overgewicht en obesitas voorkomen en/of behandelen? Dan is een gezonde levensstijl zeer belangrijk. Het doel daarbij is dat je gezondheid erop vooruitgaat.

Kies voor gezonde voeding:
- De voedingsdriehoek legt uit wat en hoe een kind of jongere het best eet.
- Vermijd:
  - fastfood
  - sterk bewerkte voeding
  - toegevoegde suiker
  - suikerrijke dranken
- Vul het menu vaker met:
  - volkoren granen
  - groenten en fruit
- Streef naar een regelmatig eetpatroon met een aantal gezonde snacks.

Beweeg regelmatig en zit niet te veel stil.
- De bewegingsdriehoek kan je kind op weg helpen.

Een goede nachtrust en je goed in je vel voelen vormen ook een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl.

Wat kan je arts doen?

De arts probeert je kind te helpen om overgewicht te voorkomen.
Hij heeft oog voor de aandoeningen die ermee gepaard kunnen gaan.
Zo nodig laat hij je kind bijkomend onderzoeken.
Hij houdt de gevolgen van overgewicht en obesitas voor de gezondheid van je kind goed in het oog.

Multidisciplinaire behandeling

Je levensstijl aanpassen is niet eenvoudig. De behandeling gebeurt daarom het best door verschillende zorgverleners:

een arts
een diëtist
een kinesitherapeut
een bewegingsdeskundige
eventueel een psycholoog

Behandeling door een diëtist

Een diëtist kan je kind helpen om de leefgewoonten aan te pakken:

De bedoeling is om:
- de gezondheid van je kind te bevorderen;
- een gezond lichaamsgewicht te behouden.

De voorgestelde behandeling:
- duurt meestal 2 jaar;
- bestaat uit maximaal 10 zittingen.

Vanaf 1 april 2020 betaalt de verplichte ziekteverzekering een behandeling door een diëtist terug voor kinderen met overgewicht of obesitas.

Voordat je kind start met de behandeling, bekijkt de diëtist onder meer:

de eetgewoonten binnen het gezin;
wat en hoeveel je kind eet;
hoe fysiek actief je kind is;
welke factoren het overgewicht of de obesitas bij je kind uitlokken;
de motivatie om de eet- en levensstijl te veranderen.

Op basis daarvan stelt de diëtist samen met jou en je kind een individueel behandelplan op. Daarbij werken jullie stap voor stap aan gezonde eet- en leefgewoonten:

De focus ligt niet alleen op wat je kind eet, maar ook hoe het eet.
Om evenwichtig te leren eten, zijn volgende vaardigheden belangrijk:
- van eten genieten;
- naar je hongergevoel en verzadiging luisteren;
- een goede eetstructuur nastreven;
- variëren in het eetpatroon.

Behandeling door een kinesitherapeut

Een kinesitherapeut of bewegingsdeskundige helpt je kind op weg naar een actievere leefstijl. Samen met je kind probeert hij:

stilzitten te beperken;
meer lichaamsbeweging in te bouwen.

Behandeling door een psycholoog

Voelt je kind zich niet goed in zijn vel, of kampt het met eetproblemen? Dan kan een psycholoog je kind daarbij helpen.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.